گردشگری

«گردشگری خلاق» پدیده‌ای نوظهور در عرصه گردشگری فرهنگی است که می‌تواند تاثیرات مطلوبی در افزایش درآمد و توسعه پایدار در کشورمان ایجاد نماید.

«گردشگری خلاق» به دلایل مختلف به عنوان گزینه ی کلیدی توسعه شناخته می‌شود و می‌تواند به اهدافی مشخص خدمت کند.

«ریچاردز» و «ریموند». گردشگری خلاق را به عنوان یادگیری یک مهارت که بخشی از فرهنگ یک کشور یا اجتماع در حال بازدید در تعطیلات است, تعریف می‌کند. گردشگران خلاق، ظرفیت خلاقیت خود را توسعه می‌دهند، از طریق مشارکت غیر رسمی به کارگاه‌های تعاملی به مردم محلی نزدیک می‌شوند و تجاربی را می آموزند که فرهنگ مقصد سفر برای تعطیلات آن ها ترسیم می‌کند.

«ریموند» همچنین نشان داد که کارگاه‌های تعاملی که در گروه‌های کوچک برگزار می‌شوند، به بازدیدکنندگان اجازه می‌دهند تا خلاقیت خود را در حالی که به مردم محلی نزدیک می‌شوند کشف کنند. این کارگاه ها معمولاً ارزش‌های مقصد شامل هنر، فرهنگ، سلیقه و طبیعت را در بر می‌گیرد.

کارشناسان، «گردشگری خلاق» را نسل جدید گردشگری بعد از نسل اول، یعنی همان « گردشگری ساحل» (سفر اوقات فراغت و برای استراحت) و نسل دوم یا گردشگری فرهنگی (متمایل به فرهنگ و موزه‌ها ) قلمداد می‌کنند.

«گردشگری خلاق» با شعار «موزه‌های کمتر میدان‌های بیشتر» بر انجام فعالیت‌های تجربی ‌وتعامل عمیق‌تر با زندگی واقعی فرهنگی در شهرها تمرکز می‌کند. این تعریف اصطلاح مشهور مشارکتی که در ادبیات و ابزارهای پژوهش اجتماعی بسیار رایج است را به ذهن متبادر می‌نماید. در« گردشگری خلاق »، گردشگر به تعامل بیشتر آموزشی، احساسی، اجتماعی و همچنین مشارکت با مکان فرهنگ زندگی مردم تشویق می‌شود.

در نسل سوم گردشگری، گردشگر شبیه یک شهروند رفتار می‌کند. همچنین در این نوع از گردشگری نقش مدیران در شناخت انواع خلاقیت موجود در شهر به عنوان یک منبع و فرصت برای جذب گردشگران مهم تلقی می‌شود. بنابراین،« گردشگری خلاق» مبتنی بر فعالیت‌های تجربی وتعامل عمیق با سبک زندگی مقصد است. موضوع جالب این است که اتفاقاً تعریف« میراث ناملموس» شامل سنت های شفاهی, هنرهای نمایشی, آیین‌ها و رویدادها، دانش و تجربیات مرتبط با طبیعت، جهان و صنایع دستی است که با مضامین «گردشگری خلاق» همبستگی بسیاری دارد.

در واقع، با توجه به «میراث ناملموس» یک جامعه است که می‌توان یک گردشگر را به مثابه یک شهروند قلمداد کرد و واژه گردشگر- شهروند را تحریف نمود. از طرفی پروژه‌ی ایجاد «شبکه شهرهای خلاق» با موضوعات ادبیات، فیلم، موسیقی، صنایع دستی، هنرهای مردمی و خوراک یک جامعه نه تنها «میراث ناملموس» بیگانه نیست بلکه در همان راستاست.

بنابراین ما در نسل سوم گردشگری با گردشگرانی مواجه خواهیم بود که از مرز دیدار صرف آثار تاریخی و طبیعی فراتر رفته‌اند و با حضور در بطن جامعه مقصد به درک عمیق‌تری از آن نائل خواهند شد. گردشگری خلاق به دلیل رابطه دو طرفه‌ای که بین تولید کننده و مصرف کننده می‌گذارد هم برای گردشگر و هم برای ارائه کنند گان محلی یک عامل افزایش سرمایه اجتماعی و عقلابی است. گردشکری خلاق از این طریق می تواند راهی برای گسترش سرمایه اجتماعی باشد.

بنابراین به طور خلاصه می‌توان گفت که گردشگری خلاق که شکلی توسعه یافته از گردشگری فرهنگی است از طریق رشد جامعه ی شبکه ای می تواند به گسترش کارافرینی منجر شود. طبق باور صاحب نظران یکی از پیش نیاز های توسعه هر جامعه (در کنار سرمایه اقتصادی و سرمایه انسانی), سرمایه اجتماعی و در راس آن کارآفرینی است لذا یکی از راه‌های دستیابی به توسعه در یک جامعه، گسترش کارآفرینی از طریق وسعت بخشیدن به گردشگری خلاق است.

منبع:
کتاب: گردشکری خلاق، نویسندگان: روشن بابایی همتی و نرجس موسوی

شعار روز جهانی گردشگری سال 2024 ” گردشگری و صلح”
WORLD TOURISM DAY
TOURISM AND PEACE

پنجم مهر ماه مطابق با 27 سپتامبر روز جهانی گردشگری را گرامی می داریم. و این روز را به تمامی دست اند کاران و علاقمندان به این صنعت انسانی تبریک می گوئیم.

هرساله به مناسبت این روز، شعاری از سوی سازمان جهانی گردشگری برای برجسته سازی ارزشهای اجتماعی، فرهنگی، سیاسی ، اقتصادی و محیط زیست گردشگری انتخاب و اعلام می گردد وکشورهای عضو این سازمان بایستی در راستای تحقق این شعار تلاش نمایند.

سازمان جهانی گردشگری تنها سازمانی است که فعالیت های آن کلیه جنبه های مختلف گردشگری درسطح جهان را شامل می شود و اهداف آن عبارت است از گسترش و توسعه گردشگری با در نظرگرفتن کمک به « توسعه اقتصادی ، تفاهم بین المللی، صلح، احترام جهانی بدون هیچگونه تمایز از نظر نژاد، جنس، زبان، مذهب» این سازمان با آگاهی از تغییرات شرایط اقتصادی ، اجتماعی و سیاسی جهان بر روی گردشگران و تغییرات بازار، روش های توسعه گردشگری را تحت بررسی دائم قرار داده و ضوبط و استاندارهای گردشگری را تعیین می نمایند.

تمرکز شعار امسال براستفاده ازگردشگری به عنوان پلی بین فرهنگ های مختلف، ترویج دوستی ، کاهش در گیری و صلح است.
گردشگری به عنوان یکی از پدیده های چند بعدی و تاثیر گذار نقشی اساسی در ترویج صلح و هم زیستی مسالمت امیز میان ملت ها و فرهنگ ها ایفا می کند. البته گردشگری ضرورتا در صلح مشارکت نمی کند، ولی دارای ظرفیت زیادی برای این امر از راه های مختلف است.

در عصر پرشتاب و در جهانی که عصر ارتباطات لقب گرفته هیچ ملتی و هیچ فردی نمی تواند در انزوا زندگی کرده و خود را بی نیاز از دیگران بداند.

در کشور ما نیر دیدگاه های مهمان نوازی مذهبی و ملی – مذهبی از دیر باز مورد توجه بوده و هست. در بعد مذهبی حدیث معتبرپیامبراسلام (ص) که می فرماید: اکرم الضیف و لوکان کافرا” تکریم کنید به مهمان ولو کافر باشد.

حضرت علی ( ع ) نماد دیگر مهمان نوازی در دیدگاه مذهبی است.

دوبیت شعر معروف و منسوب به ایشان در دیوان امیر المومنین در فواید مسافرت و سیر و سفر را به شرح زیرمی آوریم:

تغرب عن الاوطان فی طلب العلی وسافره ففی الاسفار خمس فوائد
تفرج هم واکتساب معیشه و علم و آداب و صحبته ماجد

حسین میمندی، ترجمه آن را به شعر در آورده است:

جمعی که رموز عشق دریافته اند کام دل خویش در سفر یافته اند
علم وادب و خرمی و کسب معاش در صحبت ارباب نظر یافته اند

و اما دیدگاه ملی – مذهبی

در این دیگاه ، مهمان نوازی همواره باهم آمیخته شده وعارفان بزرگ،طلایه داران این آمیختگی بوده اند. مولوی، حافظ، عطار، ابو سعید ابوالخیر و بسیاری دیگراز بزرگان را می توان بر شمرد، اما بعنوان نماد مهمان نوازی در دیدگاه ملی – مذهبی، عارف بزرگ ایرانی شیخ ابوالحسن خرقانی را می توان در نظر گرفته.

او می گوید: ” هر که در این سرای درآید، نانش دهید و از ایمانش مپرسید، چه آن کس که به در گاه باری تعالی به جان ارزد، البته بر خوان بوالحسن به نان ارزد.”

(این شعار برسردرآرامگاه این بزرگوار در شاهرود نقش بسته است.)

شعار انتخاب شده امسال، در کشور ما نیز موضوعیت خاصی دارد، چرا که شعار دولت ، صلح، گفتگو و هم زیستی است.

لازم می داند مجددا یادآوری نماید که، گردشگری، پیام آور دوستی و تفاهم بین مردمان جوامع مختلف است و موجب پیوند آنان با یکدیگر می شود این صنعت انسان محور. توانایی ظاهر شدن به مثابه زبان مشترکی برای گفتگو و ابزاری جهت صلح جهانی را دارد. و نیز پاسخ قدرتمندی برای چالش های جهانی و تروریسم می باشد.

انشالله با نگاه مثبت تر و نیز تفکر عمیق تر به گردشگری، در آینده نه چندان دور، شاهد شکوفایی گردشگری بومی و نیز گردشگری بین المللی که معیارها و استانداردهای لازم را طلب می کند باشیم و بتوانیم در بازار های جهانی سهم خود را بنحو مطلوبی کسب نمائیم.

حسین مظفری | دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری دانشگاه شهید بهشتی

بافت شهربندر بوشهر به عنوان یک سیستم زنده و پویا، نتیجه تعامل پیچیده میان عوامل طبیعی، فرهنگی و تاریخی است. این بافت، حاصل تطبیق هوشمندانه انسان با شرایط اقلیمی سخت و منابع محدود این سرزمین بوده و به همین دلیل از ویژگی‌های منحصر به فردی برخوردار است.

اقلیم گرم و مرطوب عامل اصلی شکل‌گیری معماری بندر بوشهر است. خانه‌هایی اغلب، چهار ایوانی با حیاط‌هایی مرکزی که با مصالح بوم‌آورد مانند سنگ‌های مرجانی، گچ و ساروج برای خنک نگه داشتن فضا در تابستان و گرم نگه داشتن آن در زمستان به شیوه‌هایی پیچیده و در عین حال ساده طراحی و اجرا شده‌اند.

معماری بوشهر با المان‌هایی مانند پنج‌دری‌ها، طاق‌ها و شناشیرها، علاوه بر ایجاد کریدور هوا، نمادی از فرهنگ و نزدیکی درونی مردم این دیار است؛ همچنین بافت شهری بوشهر با کوچه‌هایی تنگ، مرتبط و پیچ در پیچ، ایجاد سایه، کوران باد و کاهش دمای محیط، به عنوان یک اکوسیستم طبیعی برای تهویه عمل می‌کند این اکوسیستم، فضایی برای تعاملات اجتماعی و ایجاد «حس»، جهت تعلق به «مکان» را فراهم می‌آورد.

بافت معماری بوشهر بر آداب و رسوم و سبک زندگی مردم تأثیر مستقیم دارد، این فضا به گونه‌ایی است که روابط اجتماعی نزدیک و عمیقی را ایجاد کرده و به غنی‌تر شدن بافت انسانی، اجتماعی و محله‌ای کمک می‌کند.

بافت تاریخی بندر بوشهر نمادی از هویت فرهنگی مردمان این خطه است و حفظ آن به معنای حفظ میراث‌فرهنگی ملی و حتی جهانی مورد توجه متخصصان و دغدغه‌مندان است. این اکوسیستم به عنوان یک جاذبه گردشگری ارزشمند شناخته می‌شود و می‌تواند به رونق اقتصادی مردم محلی، شهر و منطقه کمک کند.

راهکارهای حفظ و احیا بافت تاریخی بندر بوشهر را «تدوین طرح جامع حفاظت»، «مرمت و بازسازی اصولی»، «تغییر کاربری‌های سازگار»، «ترویج گردشگری پایدار»، ‌«آموزش و آگاهی‌رسانی به جامعه محلی» و در نهایت «ثبت ملی» تشکیل می‌دهند.

در مجموع، حفظ و احیای اکوسیستم بافت تاریخی بندر بوشهر، نیازمند یک تلاش جمعی و همکاری همه‌‌جانبهٔ دستگاه‌های حاکمیتی، بخش خصوصی و جامعه محلی با رویکرد نوآوری کالبدی، فرهنگی و اجتماعی است.

میزان مبادلات پولی درصنعت گردشگری سالانه صدها میلیارد دلار است. پس کاهش میزان ورود گردشگران تبعات بسیاری داشته و علاوه برازدست رفتن دها میلیون دلاری که به صورت ارز وارد کشور می شود، باعث از بین رفتن هزاران شغل مرتبط، خالی ماندن هتل ها؛ از رونق افتادن بسیاری از شرکت های گردشگری؛ شرکت های حمل و نقل، رستوران ها وحتی سبب افت دیپلماسی فعال درحوزه گردشگری که می تواند به روند توسعه ملی کمک کند خواهد شد.

دیپلماسی بر پایه گردشگری

به اعتقاد بسیاری از کارشناسان موفقیت یا شکست صنعت گردشگری در هرکشور به طور مستقیم به اعمال سیاست های حمایتی حاکمیت و به تبع آن دولت ها باز می گردد، به نحوی که هرچه چتر حمایتی دولت نسبت به گردشگری گسترده تر باشد، شکوفایی در این بخش هم بیش تر خواهد بود.

تجربه چین، ترکیه، مالزی،هند، امارات متحده عربی و … در سال های اخیر حاکی از این بوده که فراهم آوردن زیرساخت های مناسب درخصوص گردشگری، رشد اقتصادی و آفزایش در آمد ملی را برای این کشورها به و دیعه آورده . مجموعه عوامل طولی و عرضی سبب گشته تا دولت مردان به پدیده گردشگری به دلیل نقش موثری که می تواند در روابط و دیپلماسی ایفا کند، به عنوان یک اهرم بنگرند چرا که این صنعت می تواند کشور را از حالت تک محصولی رهایی بخشد.

تاثیر دیپلماسی گردشگری بر اقتصاد، سیاست و فرهنگ

شاید موضوع پذیرش گردشگری و توسعه آن و اجازه ورود به اتباع کشورهای دیگر به واقع آئینه تمام نمایی از سیاست خارجی هر کشور به شمارآید. توجه به این موضوع افزایش تقویت در ابعاد اقتصادی، فرهنگی،اجتماعی و سیاسی را در پی خواهد داشت. در بعد اقتصادی نیز با توجه به اینکه صنعت گردشگری نسبت به سایر رشته های صنعت و خدمات به نظر می رسد نیاز کمتری به هزینه و مواد اولیه مصرفی دارد، در نتیجه به طور طبیعی درآمد زایی و رونق اقتصادی و اشتغال زایی بالا و در نهایت افزایش تولید ناخالص ملی را به همراه دارد.

دربعد “فرهنگی و اجتماعی ” هنگامی که افراد یک منطقه یا ناحیه ای مشاهد کنند که گردشگران، نویسندگان و پژوهشگرانی نسبت به پیشینه تاریخی محل آنها کنجکاو هستند علاوه بر تقویت روحی و روانی زمینه بازگشت به هویت و اصالت خویش را پیدا می کنند. از زاویه دیگر هنگامی که گردشگر به منطقه ای بیاید جدای از درآمد زایی باعث می شود تا مسئولان در زیباسازی، گردآوری و مرمت آثار و نیز تقویت موزه ها اقدام نموده و شرایط رونق منطقه را فراهم آورند که این عامل خود موجب ارتقاء سطح زندگی و فراهم آوردن زیرساخت های اولیه از قبیل آب ، برق، تلفن، گاز، امکانات بهداشتی و پزشکی و … خواهد شد به عبارت دیگر با ورود گردشگر انتظار می رود سلسله وار مشکلات منطقه رفع می شود.

اصولا دیپلماسی گردشگری خود نیازمند وجود برخی پیش زمینه ها و زیرساختها است که برای رسیدن به آن باید ابتدا این زمینه ها را فراهم کرد و تدارک دید. موارد زیر را می توان در این زمینه بر شمرد:

الف) در بعد داخلی

• توجه به نقش دولت در حوزه بستر سازی برای جذب گردشگر، ضمن کاهش نقش تصدی گری دولت.
• حذف و اصلاح قوانین دست وپا گیر با تاکید بر لزوم تثبیت قوانین
• سرمایه گذاری و زمینه سازی برای جذب سرمایه به عنوان اولین قدم برای توسعه
• حمایت های ویژه از این صنعت و بهره گیری از توان گردشگری در جهت فقر زدایی
• داشتن یک برنامه کلان و بلند مدت، تعیین اولویت های اصلی
• توسعه شبکه حمل ونقل هوایی، ریلی و جاده ای
• گسترش فرهنگ گردشگری به مناطق مختلف کشور
• تعامل سازنده میان همه دستگاه های اجرایی و ذی نفع در امر گردشگری
• معرفی کامل و جامع جاذبه های گردشگری کشور در یک برنامه بلند مدت
• توجه ویژه به آموزش گردشگری وگسترش آن در همه سطوح
• نقش بسیار مثبت گردشگری در رشد و توسعه اقتصادی، ایجاد اشتغال و افزایش درآمد و کاهش معضلات ناشی از بیکاری در سطح جامعه.
• ایحاد هماهنگی ساختاری بین نهاد های فرهنگی، اقتصادی و امنیتی
• برگزاری همایش های منطقه ای و بین المللی برای ارتقاء سطح روابط علمی و بهره گیری از دستاورد های پژوهشی در حوزه گردشگری.

ب)در بعد خارجی

• اعتماد سازی دولت در سطح بین المللی
• تبیین استراتژی مبتنی بر ارتباطات به جای سیاست قدرت
• ایحاد هماهنگی ساختاری بین نهاد های فرهنگی، اقتصادی و امنیتی
• بهره گیری از گردشگری به عنوان بستر و زمینه ساز دیپلماسی
• تلاش دستگاه دیپلماسی برای آسان کردن ورود و خروج به کشور، با لغو و اصلاح قوانین دست و پا گیر ورود به کشور
• لزوم تعدیل برخی نگاه های امنیتی با افزایش دقت نهاد های نظارتی و امنیتی و افزایش همکاری با ارگان های ذی ربط ، زمینه ورود گردشگر به کشور را تسهیل کنند
• ضرورت پیگیری لغو روادید با کشورهای مختلف، یکی از مسایلی که زمینه ورود گردشگر به هرکشور را فراهم می کند، لغو تشریفات روادید میان کشورها است.
• لزوم توجه سفارتخانه ها برای توسعه بخش گردشگری، سفارتخانه ها در کشورهای مختلف باید به بدنه کارشناسی قدرتمند جهت معرفی جاذبه ها مجهز شوند
بنابراین در جهت نیل به اهداف فوق در بخش گردشگری، ضروری است دستگاه دیپلماسی کشور از ظرفیت ها، هنر، علم و مهارت استفاده نموده وگام های موثردر تعامل با دنیا برای همکاری های منطقه ای و بین المللی برداشته شود و با بهره گیری از منابع قدرت نرم. جذب گرشگران خارجی را به کشور تسهیل کند.

******************

منابع: رضایی ، ناصر، حاجی محمدی، علیرضا ، درآمدی بر دیپلماسی گردشگری.