خلیج فارس:میگرن می تواند چنان ناتوان کننده باشد که یونانیان باستان بر این باور بودند که توسط خشم ارواح شیطانی به وجود آمده است و حتی سعی می کردند آن را از طریق سوراخ کردن جمجمه درمان کنند. خوشبختانه در 2500 سال گذشته کمی جلوتر رفته ایم اما میگرن یکی از ناتوان کننده ترین بیماری های عصبی رایج باقی مانده است. طبق گفته سرویس سلامت ملی بریتانیا حدود ده میلیون نفر در بریتانیا با حملات منظم میگرن زندگی می کنند در حالی که تاثیر سالانه غیبت ناشی از میگرن از محل کار بر اقتصاد حدود 4.4 میلیارد پوند است. علیرغم آن که میگرن اغلب با یک سردرد تنشی معمولی ترکیب می شود این دو بسیار متفاوت از یکدیگر هستند. علاوه بر سر درد مبتلایان به میگرن می توانند حالت تهوع، استفراغ و خستگی شدید را نیز تجربه کنند.
به گزارش«خلیج فارس» به نقل از فرارو؛ پروفسور “آن مک گرگور” متخصص سردرد و سلامت زنان در دانشگاه کوئین مری لندن می‌گوید: “سردردهای تنشی فقط به ما می گویند که چیزی از حالت عادی خارج شده است و بسیار متفاوت از میگرن هستند. پس از حمله میگرنی این فرایند معمولا چندین ساعت تا چند روز به طول می انجامد تا آن که واقعا کامل شده و سپس فرد به حالت عادی بازگردد”.
انواع مختلف میگرن
میگرن معمولا به دو دسته تقسیم می شود با یا بدون هاله که اصطلاحی است که برای اختلالات بینایی یا حسی که می تواند پیش از سایر علائم میگرن آغاز شود. هاله هم چنین می تواند شامل موارد ذیل باشد:
سرگیجه
بی حسی
سوزن سوزن شدن در قسمت هایی از بدن
ضعف عضلانی
فرآیند عصبی پشت هاله ناشی از یک موج آهسته از فعالیت مغزی تغییر یافته به نام افسردگی گسترش قشر مغز است. این فعالیت مغزی منجر به تغییرات موقتی در مواد شیمیایی، اعصاب و جریان خون در مغز می شود که بر نحوه عملکرد مغز تاثیر می گذارد. با این وجود، انواع نادر دیگری از میگرن مانند میگرن همی پلژیک نیز وجود دارند که تنها در 0.01 درصد از جمعیت رخ می دهد. این امر به دلیل یک جهش ژنی ایجاد می شود و هم چنین قادر است منجر به ضعف یک طرفه در بدن در طول حمله میگرن شود که گاهی اوقات می تواند به این معنی باشد که با سکته مغزی اشتباه گرفته می شود. حدود 10 درصد از همه مبتلایان به میگرن نوع میگرن دهلیزی را تجربه می کنند که می تواند علائم سرگیجه و مشکلات تعادلی را در کنار سر درد برای فرد به همراه داشته باشد.
مراحل میگرن
سه تا چهار مرحله مجزا از حمله میگرنی وجود دارد.
نخست مرحله مقدماتی
جایی که افراد؛ افزایش ناگهانی تشنگی، تغییرات خلقی، افزایش خستگی و خمیازه کشیدن را تجربه می کنند. این علائم می تواند تا 24 ساعت پیش از آغاز سایر علائم خود را نشان دهد و نشانه اولیه تغییرات عصبی است.
هاله
هر یک نفر مبتلا به میگرن این مورد را تحربه می کند. این مرحله می تواند چند دقیقه تا یک ساعت پیش از شروع درد و سایر علائم به طول انجامد. هاله اغلب به صورت تغییرات بصری مانند لکه های رنگی، فلاش ها یا خطوط زیگزاگ در بینایی ظاهر می شود.
درد ضربان دار
هنگامی که سردرد شروع می شود، افراد معمولاً درد ضربان دار را در یک طرف سر تجربه می کنند، تجربه ای متفاوت از سردردهای تنشی که معمولاً به صورت نواری از درد در سرتاسر جلوی دست یا به صورت فشار در دو طرف سر ظاهر می شود. در حملات شدید میگرن، درد می تواند تا سه روز ادامه داشته باشد.
خماری میگرنی
مرحله آخر گاهی اوقات به این نام خوانده می شود زیرا پس از رفع مرحله اصلی سردرد افراد اغلب احساس خستگی زیادی می کنند که می تواند ساعت ها یا روزها ادامه یابد.
علل میگرن
پس علت اصلی بروز میگرن چیست؟ به گفته “الیزابت لودر” استاد عصب شناسی در دانشکده پزشکی هاروارد و یکی از متخصصان برجسته جهان در تحقیقات میگرن شواهد به طور فزاینده ای نشان می دهند که میگرن یک اختلال مغزی است که با جهش های ژنی ارثی مختلف مرتبط است. نتیجه مطالعه ای انجام شده در سال 2023 میلادی نشان می دهد که در حال حاضر بیش از 180 نوع ژن مختلف وجود دارد که با شبکه های مختلف بدن درگیر در ایجاد میگرن هستند. پروفسور گلودر” می‌گوید: “ما اکنون درباره ژن هایی که در افزایش حساسیت به میگرن نقش دارند اطلاعات بیشتری داریم. این ژن ها به طرق مختلف بر فرایندهای دخیل در میگرن تاثیر می گذارند. شناسایی ژن‌های مرتبط با میگرن در نهایت باید به ما در شناسایی اهدافی برای توسعه درمان‌های جدید کمک کنند”.
با این وجود، هنوز یک پرسش مهم بی پاسخ باقی می ماند این که چرا بدن انسان می تواند گونه‌های ژنی ایجاد کند که باعث بروز چنین ناراحتی ای می‌شوند؟ پروفسور “مک گرگور” معتقد است این بدان خاطر می باشد که میگرن اساسا یک واکنش محافظتی است که اشتباه صورت گرفته چرا که بدن نسبت به یک تهدید درک شده بیش از حد واکنش نشان می دهد و به دنبال محافظت از مغز است. او می‌گوید: “بدن واقعا در تلاش است تا شما را وادار کند که به اتاقی تاریک بروید و از نور، صدا و بو دور شوید”.
محرک های اصلی میگرن کدام موارد هستند؟
اختلال در برنامه روزانه
تغییر خواب یا از دست دادن وعده های غذایی
کم آبی بدن
تغییرات هورمونی
افراد معمولا مواد غذایی یا نوشیدنی های خاصی مانند شکلات یا کافئین را با میگرن مرتبط می دانند در حالی که آن ولع برای خوردن ماده غذایی یک علامت هشدار دهنده است. برای مثال، قبل از مرحله حمله اصلی ممکن است فرد هوس شکلات را تجربه کند. او سپس حمله میگرن را تجربه می کند در حالی که در واقع این ولع یک علامت هشداردهنده از حمله ای بوده که پیش تر در حال انجام است. در عوض، محرک های میگرن در واقع با اختلال در برنامه‌های روزمره مانند تغییر الگوی خواب و از دست دادن وعده‌های غذایی، تغییرات هورمونی یا کم آبی مرتبط هستند. پروفسور مک گرگور توصیه می کند که افراد مبتلا به میگرن باید در بیش تر موارد حد اعتدال را رعایت کنید.
چرا میگرن در زنان شیوع بیش تری دارد؟
زنان در سنین باروری سه برابر بیش از مردان مستعد ابتلا به میگرن هستند. در واقع، آمارها حاکی از آن است که بین 18 تا 25 درصد از زنان از حملات میگرن رنج می برند که آن را به یکی از شایع ترین شرایط ناتوان کننده تبدیل می کند که جمعیت زنان با آن مواجه می شوند.
پروفسور مک گرگور می گوید: “بسیاری از زنان متوجه ارتباط بین دوره های قاعدگی و میگرن می شوند. آنان اغلب متوجه می شوند که در دوران بارداری میگرن شان بهبود می یابد. از آنجایی که میگرن به شدت با چرخه های هورمونی درهم آمیخته زنانی که دوره های قاعدگی شدیدی را تجربه می کنند آسیب پذیرتر هستند”.
پروفسور مک گرگور می‌گوید زنانی که قرص‌های ضد بارداری هفت روزه را مصرف می‌کنند یا در دوران پیش از یائسگی قرار می گیرند در برابر چیزی به نام میگرن ترک استروژن آسیب‌پذیرتر هستند. او می گوید: “خانم ها می‌توانند در دوران پیش از یائسگی میگرن شدیدتری را تجربه کنند و اگر درمان جایگزینی هورمون (HRT) را خیلی زود آغاز کنند وضعیت می‌تواند بدتر شود. با این وجود، برخلاف اکثر بیماری ها میگرن در واقع با افزایش سن بهبود می یابد. تحقیقات نشان داده که حملات میگرن در سنین 20 تا 40 سالگی بیش ترین شیوع را دارند و با افزایش سن شدت حملات کاهش می‌یابد و پاسخ فرد به درمان بهبود خواهد یافت. پروفسور مک گرگور می گوید:”هرچه ارتباط بین چرخه های هورمونی زنان و میگرن بیش تر باشد احتمال بهبودی پس از یائسگی بیش تر می شود”.
درمان میگرن
در خط اول درمان حملات میگرن مدت هاست که دسته ای از داروها به نام تریپتان ها شناخته می شوند که با تغییر نحوه گردش خون در مغز و نحوه پردازش سیگنال های درد عمل می‌کنند. محققان دریافته اند که دوزهای استاندارد تریپتان در تسکین برخی از علائم حملات میگرن در بین 42 تا 76 درصد از افراد ظرف مدت دو ساعت موثر است. پروفسور لودر می‌گوید: “تریپتان ها آزمایش زمان را پس داده اند و احتمالا درمان‌های مهمی باقی خواهند ماند. با این وجود، برخی از افراد عوارض جانبی تریپتان ها را تجربه می کنند و هر فرد مبتلا به میگرن به داروها پاسخ نمی دهد. به همین دلیل، در هشت سال گذشته دسته جدیدی از داروها به نام مهارکننده های مولکولی کوچک CGRP یا ژپانت ها ظهور کرده‌اند که با مسدود کردن CGRP پروتئینی که توسط سلول‌های عصبی مغز تولید می‌شود و در گشاد کردن رگ‌های خونی و انتقال سیگنال های درد نقش دارد کار می کند و به صورت قرص موجود است و شامل داروهایی چون آبروژپانت، ریمژپانت و آتوژپانت می شود.
پروفسور “مک گرگور” می گوید: “آن داروها می توانند برای افرادی که نمی توانند تریپتان مصرف کنند نیز مفید باشند اما بسیار گران هستند. بنابراین، دسترسی به آن داروها آسان نیست چرا که برخی از ان ها حدود 15 پوند بازای هر ورق قرص قیمت دارند. با این وجود، پروفسور “لودر” پیش بینی می کند که در سال‌های آینده تنوع بیش تری از درمان های میگرن از جمله برخی از اولین دستگاه‌های پزشکی برای درمان این بیماری وجود خواهد داشت.
او می گوید: “یک نمونه دستگاه تعدیل کننده عصبی به نام نِریویو می باشد که از سوی سازمان غذا و داروی ایالات متحده مورد تایید قرار گرفته و اعصاب بالای بازو را تحریک می‌کند که به نوبه خود تصور می شود سازوکارهای سرکوب کننده درد را فعال می‌کند که درد میگرنی را کاهش می دهد یا از بروز آن جلوگیری می نماید”.
پروفسور “مک گرگور” می گوید که از طریق اقدامات سبک زندگی می توان کارهای زیادی برای مقابله با میگرن انجام داد:
هیدراته ماندن کافی
ورزش و خواب کافی
به سادگی از سلامت عمومی خود مراقبت کردن
او می‌گوید: “میگرن هم چنین فشارسنج سلامت جسمی و روانی شماست و اگر بیماری زمینه‌ای دیگری دارید این می‌تواند دلیل تشدید میگرن باشد”.
درمان های جدید پیشگیری از میگرن
در سالیان اخیر اولین درمان های پیشگیری از میگرن پدیدار شده اند که به طور خاص برای افراد مبتلا به میگرن مزمن که حداقل 15 روز در ماه از سردرد رنج می‌برند کاربرد دارند. مهارکننده های CGRP به عنوان تزریق های پیشگیرانه از طریق وریدی در دسترس هستند که به صورت خودسرانه یا در کلینیک تجویز می شوند. آن مهارکننده ها باید به صورت ماهانه یا سه ماهه بسته به دارو مصرف شوند و اگرچه ارزان نیستند اما قیمت شان بین 250 تا 300 پوند در ماه است و می توانند تسکین بسیار مورد نیاز را برای افرادی که به شدت تحت تاثیر قرار می گیرند ارائه دهند.
او می‌گوید: “این داروها برای افرادی هستند که میگرن بر توانایی شان برای عملکرد و ادامه زندگی تاثیر می گذارد و کاملا موثر هستند”. در سال‌های آینده احتمالا درمان های پیشگیری از میگرن بیش تری ظاهر می شوند. اکنون آزمایش‌های بالینی برای آزمایش درمان تزریقی دیگری که تلاش می کند پروتئین عامل میگرن دیگری به نام PACAP را در مغز مسدود کند در حال انجام است.
پروفسور “مک گرگور” می گوید: “دانشمندان اکنون شروع به بررسی مسیرهای مربوط به محل شروع میگرن در بخشی از مغز به نام هیپوتالاموس کرده اند. هدف آن است که ببینیم آیا آن ها می توانند قبل از تجربه سردرد مداخله کنند و از آغاز کل فرآیند میگرن جلوگیری کنند یا خیر”.