هستی عبادی
شرایط پیش‌روی بزرگ‌ترین میدان گازی مشترک ایران (پارس جنوبی) بیانگر آن است که این میدان نیاز به سرمایه‌گذاری‌های کلان برای طرح‌های فشارافزایی دارد. هرچند وزارت نفت در سال‌های اخیر در تلاش بوده با ایجاد زیرساخت‌های لازم برای اجرای طرح‌های فشارافزایی، از افت بیشتر تولید جلوگیری کند اما هنوز نتایج ملموسی دیده نشده است.
در دولت سیزدهم، برنامه‌هایی برای احداث هشت ایستگاه فشارافزایی شامل چهار ایستگاه در خشکی و چهار ایستگاه در دریا به تصویب رسید اما عمر دولت سیزدهم برای تکمیل این پروژه‌ها قد نداد.
دولت چهاردهم در شرایطی سر کار آمد که ناترازی گاز شدت گرفته و هشدارها به افت فشارگازی در حال افزایش است. به همین دلیل هم وزارت نفت دولت چهاردهم بر آن شد که طرح فشارافزایی را پیگیری کند. تصمیمی که چند روز پیش هم رضا دهقان، معاون توسعه و مهندسی شرکت ملی نفت از سرمایه‌گذاری 17میلیارد دلاری از اجرای این طرح خبر داد.
در طرح به‌روزشده فشارافزایی در پارس جنوبی قرار است تا سال۱۴۳۰، از محل تولید گاز، میعانات گازی و سایر محصولات جانبی، با احتساب گاز ۳۳سنتی و میعانات گازی ۷۰دلاری، حدود ۷۸۰میلیارد دلار برای کشور ایجاد شود.
خطر کاهش تولید به یک‌پنجم
یکی از کارشناسان صنعت نفت، به تحلیل وضعیت تولید گاز از پارس جنوبی و چالش‌های پیش‌روی این میدان گازی پرداخت.
محمدصادق مهرجو با اشاره به پیشینه پارس جنوبی اعلام کرد: براساس گزارش شرکت توتال فرانسه، پیش‌بینی شده بود که روند افت تولید گاز پارس جنوبی از ابتدای سال2024 میلادی آغاز شود. این پیش‌بینی در سال2007 براساس اطلاعات مخزنی موجود ارائه شده بود. طبق این پیش‌بینی، اگر توسعه فازهای مختلف میدان پارس جنوبی طبق برنامه‌های توتال پیش می‌رفت، افت تولید از این میدان گازی از سال 2024 آغاز می‌شد. اما واقعیت آن است که هنوز فاز 11 به طور کامل توسعه نیافته است و فاز 12 نیز نتواسته مطابق انتظارات تولید داشته باشد. در همین راستا، مجبور شدیم سکوی تولیدی 12 سی را به سکوی 11 بی انتقال دهیم. رییس‌جمهور در سال1402 در مراسمی از این انتقال خبر داد و گفت که این کار با تلاش‌های داخلی و بدون حضور خارجی‌ها انجام شده است. اگرچه این اقدام به‌نوعی افزایش تولید را به‌دنبال داشت، اما هیچ‌کدام از اقدامات انجام‌شده نتواسته است افت تولید را به‌طور کامل جبران کند.
وی افزود: توتال در گزارش خود اعلام کرده بود که پس از سال2024 میلادی، به‌دلیل کاهش فشار مخزن، تولید گاز از پارس‌جنوبی با شیب تندی کاهش خواهد یافت. پیش‌بینی می‌شد که در طول ده سال، تولید گاز از این میدان گازی به میزان قابل توجهی کاهش یابد؛ به‌طوری‌که تا سال2034، تولید گاز تقریبا نصف خواهد شد. اما شبیه‌سازی‌هایی که در سال‌های اخیر انجام شد، نتایج جدیدی را به‌همراه داشت.
مهرجو تاکید کرد: اگر ما در آینده نتوانیم فشارافزایی در مخازن گازی را به‌طور موثر اعمال کنیم، تولید گاز طی 20سال آینده به یک‌پنجم ظرفیت فعلی خواهد رسید. اما در صورتی که فشارافزایی را با روش‌های مناسب پیاده‌سازی کنیم، این کاهش تولید به نصف تقلیل خواهد یافت. این تفاوت میان یک‌پنجم و نصف تولید، رقمی معادل حدود 200میلیون مترمکعب گاز در روز است که برای جبران آن نیازمند سرمایه‌گذاری‌های عظیم و افزایش فشار در میدان پارس جنوبی خواهیم بود. به عبارت دیگر، اگر نتوانیم فشار را به‌صورت مناسب افزایش دهیم، تولید گاز در افق 20ساله با افت شدیدی مواجه خواهد شد.
وی ادامه داد: برای افزایش فشار گاز، به تجهیزات خاصی همچون کمپرسورهای ویژه، توربین‌های بزرگ و سیستم‌های پیچیده‌ای برای تامین انرژی کمپرسورها نیاز داریم. اگرچه در زمینه ساخت برخی تجهیزات مانند جکت‌ها یا چهارپایه‌های دریایی مشکلی نداریم اما در زمینه تامین تجهیزات های‌تک و پیچیده مانند کمپرسورها و توربین‌ها، به واردات نیاز خواهیم داشت.
در مجموع، اجرای طرح‌های فشارافزایی برای حفظ ظرفیت تولید گاز در پارس‌جنوبی یک اولویت حیاتی است و نیازمند سرمایه‌گذاری‌های کلان، همکاری‌های داخلی و خارجی و استفاده از تجهیزات پیشرفته است. علاوه‌بر این، این پروژه‌ها نیازمند برنامه‌ریزی دقیق و تامین منابع مالی و مهندسی برای پیاده‌سازی صحیح و کارآمد هستند.