سلامت بدن

خلیج فارس: این گیاه علاوه بر استفاده درمانی، به عنوان ادویه نیز کاربرد دارد. این ادویه به قدری بر مزه غذا تأثیرگذار است که اجازه نمی‌دهد هیچ غذایی بی‌مزه و کسل‌کننده باشد. با توجه به طیف گسترده استفاده از این خوراکی در زمینه‌های گوناگون، در این مقاله به طور کامل زنجبیل را از لحاظ پزشکی و سلامتی مورد بررسی قرار خواهیم داد. با ما همراه باشید.

خواص زنجبیل برای سلامتی انسان

اکثر تحقیقات علمی نشان می‌دهند که زنجبیل یک داروی گیاهی نویدبخش در حوزه سلامت است. کاربرد‌های درمانی زنجبیل همراه با مزایای فراوان آن برای سلامتی، مورد توجه بسیاری واقع شده است. اثرات ضد التهابی، آنتی اکسیدانی، ضد توموری و ترمیم‌کننده و ضد زخم زنجبیل در بسیاری از مطالعات علمی ثابت شده است.

خواص زنجبیل برای لاغری

مصرف آب زنجبیل باعث کاهش وزن بدن می‌شود. به نظر می‌رسد آب زنجبیل با تنظیم سوخت‌وساز چربی از طریق تحریک مسیر‌های تجزیه چربی و کاهش فعالیت مسیر‌های ساخت آن، منجر به کاهش وزن می‌شود. علاوه بر این، زنجبیل یک ماده غذایی دارای خاصیت درمانی محسوب می‌شود و می‌تواند وزن بدن را کنترل کرده و از بروز چاقی و بیماری‌های مرتبط با آن جلوگیری کند. افرادی که دارای رژیم غذایی به منظور کاهش وزن هستند، می‌توانند زنجبیل را به عنوان طعم‌دهنده غذا و یا به عنوان مکمل غذایی، در رژیم خود بگنجانند.

تسکین درد‌های قاعدگی

مصرف زنجبیل به صورت خوراکی در طی ۳ تا ۴ روز اول دوره قاعدگی تا حدودی گرفتگی‌های دردناک قاعدگی (دیسمنوره) را کاهش می‌دهد. حتی گاهی اوقات مصرف زنجبیل می‌تواند به خوبیِ برخی از دارو‌های مسکن مانند ایبوپروفن، مفنامیک اسید یا نوافن عمل کند. مصرف زنجبیل همراه با دارو‌هایی مانند مفنامیک اسید نیز برای کاهش این درد‌ها مفید بوده و توصیه می‌شود.

اُستئوآرتریت (ساییدگی و التهاب مفاصل)

مصرف خوراکی زنجبیل می‌تواند باعث کاهش درد در بیماران مبتلا به استئوآرتریت شود. اما به نظر می‌رسد که استفاده موضعی از ژل یا روغن زنجبیل بر روی زانو، برای کاهش درد آن تأثیر چندانی ندارد.

خواص زنجبیل برای درمان حالت تهوع

زنجبیل از دیرباز به عنوان یک ماده گیاهی برای درمان تهوع استفاده می‌شده است. در یک پژوهش که در سال ۲۰۱۵ انجام شد، محققان ۹ مطالعه را بررسی کردند که در آن‌ها از زنجبیل برای موارد زیر استفاده شده بود:

حالت تهوع بعد از عمل جراحی

کاهش عوارض جانبی شیمی‌درمانی

حالت تهوع ناشی از ویروس

حالت تهوع صبحگاهی ناشی از بارداری

همچنین زنجبیل برای رفع تهوع و استفراغ در بیمارانی که از دارو‌های درمان ایدز استفاده می‌کنند، کاربرد دارد. مصرف روزانه زنجبیل به صورت خوراکی به مدت ۱۴ روز، ۳۰ دقیقه قبل از مصرف دارو‌های ضد ویروس، احتمال تهوع و استفراغ را در بیماران تحت درمان HIV کاهش می‌دهد. درست است که مطالعات انجام شده از لحاظ بالینی قطعی نیستند، اما نشان‌دهنده این هستند که به طور کلی زنجبیل در کاهش تهوع و استفراغ مؤثر است.

کاهش ریسک ابتلا به سرطان

زنجبیل حاوی پروتئین یا مواد مغذی نیست، اما منبع بسیار خوبی از آنتی‌اکسیدان‌ها است. به همین دلیل، پژوهش‌های متعددی نشان داده‌اند که زنجبیل می‌تواند انواع استرس‌های اکسیداتیو را کاهش دهد. استرس اکسیداتیو هنگام تولید و تجمع رادیکال‌های آزاد در بدن رخ می‌دهد. این واقعه برای سلامتی مضر بوده و می‌تواند منجر به ایجاد بیماری‌هایی مانند سرطان شود. یک مطالعه علمی در سال ۲۰۱۵ پیشنهاد کرده است که زنجبیل می‌تواند انواع سرطان‌های دستگاه گوارش، از جمله سرطان کولورکتال، سرطان معده، سرطان پانکراس و سرطان کبد را تحت‌تأثیر قرار دهد.

کنترل قند خون

آب زنجبیل می‌تواند برای کنترل سطح قند خون ناشتا در افراد مبتلا به دیابت نوع ۲ مفید باشد. در طول یک مطالعه ۱۲ هفته‌ای، محققان ۴۱ فرد مبتلا به دیابت نوع ۲ را به دو گروه تقسیم کردند. گروه اول هر روز ۲ گرم مکمل پودر زنجبیل مصرف می‌کردند، در حالی که گروه دوم فقط دارونما دریافت می‌کردند. در پایان تحقیقات مشخص شد قند خون ناشتا در گروهی که زنجبیل مصرف می‌کردند کاهش محسوسی داشته است.

خواص زنجبیل برای عوارض بارداری

تهوع و استفراغ در دوران بارداری برای بیشتر بانوان باردار موضوعی آزاردهنده است. از گذشته همواره از زنجبیل برای کنترل این عارضه استفاده می‌شده است. بر اساس نتایج تحقیقات مشخص شده است که زنجبیل به اندازه داروی دیمن هیدرینات در درمان تهوع و استفراغ دوران بارداری مؤثر است، و این در حالی است که عوارض کمتری هم نسبت به دارو‌های شیمیایی دارد. مطالعات بالینی نشان می‌دهد که زنجبیل حداقل به اندازه ویتامین B۶ در درمان این عارضه مؤثر است و حتی ممکن است عملکرد بهتری نیز نسبت به این ویتامین داشته باشد.

زنجبیل و کبد چرب غیرالکلی

بیماری کبد چرب غیر الکلی (NAFLD) در حال حاضر شایع‌ترین بیماری مزمن کبد در سراسر جهان است. بر اساس یک مطالعه گسترده و یک بررسی متاآنالیز، مشخص شد که شیوع جهانی کبد چرب از ۲۵.۳ درصد در سال‌های ۱۹۹۰ تا ۲۰۰۶ به ۳۸.۰ درصد در سال‌های ۲۰۱۶ تا ۲۰۱۹ افزایش یافته است.

طبق تحقیقاتی که در سال ۲۰۲۰ صورت گرفت، اثبات شد که دریافت روزانه ۱۵۰۰ میلی‌گرم زنجبیل به مدت ۱۲ هفته می‌تواند به طرز قابل توجهی ALT (نوعی آنزیم کبدی)، کلسترول تام و کلسترول بد (LDL)، قند خون ناشتا و نشانگر التهابی پروتئین واکنشی C (که به اختصار CRP گفته می‌شود) را در مقایسه با درمانی که با دارونما انجام می‌شد، کاهش دهد.
‌
می‌توان گفت که زنجبیل یک عامل محفاظت‌کننده کبد است. مطالعاتی که با سموم کبدی گوناگون مانند الکل، سرب و استامینوفن انجام شده، این موضوع را تأیید می‌کنند.

رفع نفخ و گاز‌های روده از خواص زنجبیل

مصرف زنجبیل می‌تواند تخمیر، یبوست و دیگر علل نفخ و گاز‌های روده را کاهش دهد.

خاصیت ضد باکتری (جلوگیری از رشد باکتری‌ها)

برخی از مطالعات نشان می‌دهند که بعضی عناصر موجود در زنجبیل (مانند جینجرول) می‌توانند دارای خواص ضد باکتریایی باشند. اگرچه برای نتیجه‌گیری قطعی این موضوع، تحقیقات بیشتری باید انجام شود.

آیا استفاده از زنجبیل عوارض جانبی هم دارد؟

به طور کلی زنجبیل توسط سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) ماده غذایی بی‌خطری معرفی شده است. اما با وجود بی‌خطر بودن آن باید بدانید که دوز مجاز مصرف روزانه زنجبیل ۴ گرم است و با مصرف دوز‌های بالاتر از ۴ گرم در روز، امکان بروز این مشکلات وجود دارد:

واکنش‌های آلرژیک

مشکلاتی در دستگاه گوارش

طولانی شدن خونریزی‌های قبلی

آریتمی (ضربان قلب نامنظم)

تحقیقات نشان داده‌اند اگر در روز بیش از ۶ گرم زنجبیل مصرف شود، می‌تواند باعث بروز موارد زیر شود:

تشدید اختلالات گوارشی مانند بازگشت اسید معده به مری (ریفلاکس)

سوزش سر دل

اسهال

کاهش فشار خون

افزایش ترشح اسید صفراوی که می‌تواند خطر ابتلا به سنگ کیسه صفرا را تشدید کند.

باعث سمیت قرص وارفارین شده، به این معنی که خواص ضد انعقادی آن را تقویت می‌کند و می‌تواند منجر به بروز خون‌ریزی شود.

در چه صورت در مصرف زنجبیل احتیاط کنیم؟

دوران بارداری:

مصرف زنجبیل داخل غذا در دوران بارداری بلامانع است. همچنین مصرف خوراکی آن به عنوان دارو نیز در دوران بارداری احتمالاً مشکلی ایجاد نخواهد کرد. اما زنجبیل می‌تواند خطر خونریزی را افزایش دهد، بنابراین برخی از متخصصان توصیه می‌کنند که نزدیک به زایمان از آن استفاده نکنید. البته به نظر می‌رسد که استفاده از زنجبیل برای رفع تهوع صبحگاهی برای جنین بی‌خطر باشد؛ با این وجود پیشنهاد می‌کنیم برای استفاده از زنجبیل در دوران بارداری حتماً با پزشک خود مشورت کنید.

دوران شیردهی:

در دوران شیردهی اگر زنجبیل در انواع غذا‌ها استفاده شود، بی‌خطر است، اما اطلاعات کافی از اینکه دوز‌های بالاتر آن در دوران شیردهی ایمن است یا خیر، در دسترس نیست؛ بنابراین برای حفظ ایمنی خود و فرزندتان از مصرف زنجبیل خودداری کنید و یا با پزشک خود مشورت کنید.

نوجوانان:

مصرف زنجبیل به صورت خوراکی تا ۴ روز در ابتدای دوره قاعدگی برای دختران نوجوان بی‌خطر است.

اختلالات خونریزی:

مصرف زنجبیل می‌تواند احتمال بروز خونریزی را افزایش دهد.

مشکلات قلبی:

مصرف مقادیر بالای زنجبیل می‌تواند باعث تشدید برخی از بیماری‌های قلبی شود. پس اگر بیماری قلبی جدی دارید حتماً با پزشک خود مشورت کنید.

عمل‌های جراحی:

زنجبیل ممکن است فرآیند لخته شدن خون را کندتر کند و یا حتی باعث خونریزی بیش از حد معمول در حین و بعد از عمل جراحی شود. حداقل ۲ هفته قبل از عمل جراحی برنامه‌ریزی شده از مصرف زنجبیل خودداری کنید.

چگونه از خواص زنجبیل استفاده کنیم؟

ریشه گیاه زنجبیل یک غذای کاملاً گیاهی است و رایج‌ترین شکل خوراکی آن به رنگ زرد و یا بژ است. از این گیاه پرفایده می‌توانید در تهیه یک وعده صبحانه سالم مانند جو دوسر (اوت‌میل) و پودینگ دانه چیا، به عنوان ادویه در کاری و غذا‌های هندی و یا آسیایی، در سوپ، در سس سالاد، در چای گیاهی به صورت تکه‌های خرد شده و یا به صورت پودر شده به عنوان مکمل استفاده کنید. حتی می‌توانید از آن برای طعم دادن به آب‌میوه یا اسموتی و انواع نوشیدنی، در پخت و پز، و یا به شکل آب‌نبات برای درمان سرماخوردگی و گلودرد نیز بهره ببرید.

فراموش نکنید که مقدار توصیه شده آن برای مصرف، یک قاشق غذاخوری به صورت آسیاب شده و یا دو سوم فنجان زنجبیل تازه آسیاب شده است. همچنین می‌توانید زنجبیل را به صورت کامل؛ له شده؛ تکه‌تکه شده در چای گیاهی؛ و به شکل پودر به عنوان مکمل مصرف کنید. همچنین آب زنجبیل نیز به عنوان طعم‌دهنده و یا به شکل آب‌نبات برای بهبود سرماخوردگی و گلودرد پرکاربرد است.

علاوه بر این روش‌های مصرفی که برای شما توضیح دادیم از زنجبیل به شکل‌های دیگری نیز می‌توان استفاده کرد؛ به عنوان مثال:

قرص زنجبیل

قرص‌های زنجبیل را می‌توان با اضافه‌کردن آب زنجبیل تازه به پودر زنجبیل و سپس مخلوط کردن آن در هاون تا زمانی که به صورت خمیری غلیظ دربیاید، تهیه کرد. پس از خشک شدن خمیر می‌توانید آن را به شکل قرص یا کپسول دربیاورید. نسبت آب زنجبیل به پودر باید حدوداً ۴ به ۱ باشد. این قرص را می‌توانید سه بار در روز مصرف کنید.

چای زنجبیل

درست کردن دمنوش زنجبیل با زنجبیل تازه کمی زمان‌بر است، اما در نهایت یک دمنوش جاافتاده و خوش‌مزه خواهید داشت. برای درست کردن آن لازم است:

یک عدد زنجبیل تازه بخرید.

قسمت‌های سفت و انتهایی آن را جدا کنید.

با دقت آن را پوست بکنید.

زنجبیل را به صورت تکه‌های کوچک و یا به صورت ورقه‌ای خرد کنید.

مقداری از زنجبیل‌های خرد شده را در یک فنجان یا لیوان بریزید.

روی آن آب جوش بریزید و در ظرف را ببندید.

برای جا افتادن کامل چای، اجازه دهید که زنجبیل‌ها به مدت حداقل ۱۰ دقیقه دم بکشند.

همچنین می‌توانید تکه‌های خشک‌شده زنجبیل را به چای سیاه اضافه کنید و اجازه دهید مطابق معمول دم بکشد. مقدار زنجبیل مورد استفاده، میزان تندی چای یا دمنوش زنجبیل را تعیین می‌کند. اگر به طعم آن عادت ندارید، با مقادیر کم زنجبیل شروع کنید.

نحوه نگهداری زنجبیل تازه

امروزه زنجبیل در اکثر میوه‌فروشی‌ها و یا فروشگاه‌های زنجیره‌ای بزرگ یافت می‌شود؛ به همین خاطر مشکلی در پیدا کردن آن نخواهید داشت. در هر صورت، بهتر است زنجبیلی را انتخاب کنید که خوب و تازه به نظر می‌رسد. زنجبیل باید سفت بوده و داخل آن زرد باشد. اگر زنجبیل نرم و شل بود، بدانید که مناسب نیست. پوست بیرونی آن نیز نباید چروکیده و دچار کپک‌زدگی (داشتن حالتی لزج با تغییر رنگ یا بافت) باشد. ریشه زنجبیل حدوداً به مدت سه هفته در یخچال تازه می‌ماند.

زنجبیل را می‌توانید در یک کیسه پلاستیکی (ابتدا هوا را از داخل آن خارج کنید)، یک پاکت کاغذی و یا یک ظرف شیشه‌ای در بسته نگهداری کنید و آن را در یخچال (قسمت پایین یخچال یا جامیوه‌ای) قرار دهید.

برای اینکه آن را برای مدت طولانی‌تری نگهداری کنید، می‌توانید گیاه زنجبیل را در فریزر قرار دهید و در هنگام نیاز، برای استفاده در غذا یک تکه کوچک از آن را رنده کنید. نگهداری از زنجبیل خشک نیز به همین صورت خواهد بود. اطمینان حاصل کنید که زنجبیل خشک در یک ظرف دربسته و در جای خنک و تاریک مانند کابینت آشپزخانه نگهداری می‌شود.

سخن پایانی

در این مقاله با خواص زنجبیل و تأثیر آن بر سلامتی آشنا شدید. همان‌طور که اشاره شد زنجبیل فواید اثبات شده بسیار زیاد و قابل توجهی دارد و عدم آگاهی نسبت به مکانیسم‌های بیولوژیک آن که موجب این اثرات مفید هستند، نباید باعث شود که افراد از استفاده از این ادویه مفید غافل شوند. این ریشه خوراکی سرشار از ویتامین‌ها و مواد مغذی است که بر سلامتی شما تاثیرگذار است پس از آن در رژیم غذایی خود بهره ببرید.