سعیده رحمانی
«رحم اجاره ای و تخمک اهدایی تنها راه بچه دار شد ماست، برای همین می خواهم طلاهایم را بفروشتم و پولش را جور کنم. طلا می خواهم چکار وقتی بچه ای ندارم.»
این را خانم 40 ساله ای می گوید و ادامه می دهد: «4-5 سالی می شود که با همسرم دوا و درمان کرده ایم، ولی نتیجه نگرفته ایم و حالا یک واسطه پیشنهاد داد رحم اجاره کنیم، اما وضع مالی مان طوری نیست که از پس هزینه هایش بر بیاییم و مجبوریم اول پولش را با فروش طلا جور و بعد گزینه را پیدا کنیم.»
رحم جایگزین، آخرین روش درمان برای بچه دار شدن و البته پیچیده ترین آن است که تاریخچه 20 ساله در ایران دارد. اما چون قانون مدونی برایش پیش بینی نشده، ورود به آن یعنی پا گذاشتن در بازار سیاه و قیمت های نجومی.
متقاضیان این روش، سردرگم و آشفته هستند، چرا که هیچ مرجعی، مسئولیت سازماندهی این روش درمانی را به عهده نمی گیرد و در این خلاء قانونی، پای واسطه ها به میان می آید و هزینه سنگین درمان.
تماس با واسطه 15 میلیون آب خورد!
بازار آشفته رحم اجاره ای را با زنگ زدن به یک واسطه برایتان ترسیم کردیم:
«-شماره تان را از فلان کلینیک گرفته ام.
تخمک می خواهی یا رحم؟
-رحم
تماس می گیرم.»
چند روی می گذر و یک نفر دیگر زنگ می زند و از قرار در مطب دکتر می گوید. قبل از قطع کردن تماس، از واریز 10 میلیون تومان به محض اوکی شدن نوبت متخصص زنان به حساب خودش (واسطه) حرف می زند و به نوعی تهدید می کند که اگر واریز نشود، مشتری دارد و به فرد دیگری معرفی می شود.
این برخورد دلال گونه، دل هر تماس گیرنده ای را می زند و بسیاری که برای این روش دست شان تنگ است، در تنگنا قرار می دهد.
وقتی از او می پرسم تا زمان تولد بچه، چقدر باید هزینه کرد، می گوید: «این را باید دکتر توضیح دهد، ولی برای داروها، آزمایش ها، رفت و آمد باید 300، 400 میلیون تومان در اختیار داشت.»
جولان دلالان در بازار رحم جایگزین
به جز معدود بانوان صاحب رحم که خود را به مراکز درمان ناباروری معرفی می کنند، کانال های فضای مجازی تنها راه آشنایی متقاضیان با صاحبان رحم است؛ کانال هایی که توسط دلالان راه اندازی شده است. این شرایط باعث شده پیدا کردن رحم خوب و مورد اعتماد کار راحتی نباشد.
خانمی حدود 42 ساله که متقاضی رحم جایگزین است، می گوید: «فردی را به ما معرفی کرده اند، اما به وضعیت اعتیاد و سلامت وی دسترسی نداریم و در این زمینه سردرگم هستیم.»
مستاجران 9 ماهه
برخی از صاحبان رحم که تن به این کار می دهند، زنان معتادی هستند که با نیت سودجویانه وارد معامله با زوج های متقاضی می شوند و ممکن است بعد مدتی با سقط جنین، مشکلات بعدی و هزینه های بی نتیجه را برای خانواده های طرف مقابل ایجاد کنند.
اما برخی سوژه ها، زنان مطلقه می باشند که درد نان دارند. آنها مادران نامادر هستند که کودک را به دنیا می آورند اما مادری نمی کنند. زنانی که مستاجران 9 ماهه جنین در شکم شان هستند و دشواری بارداری را می پدیرند تا کسب درآمد کنند.
یکی از همین زنان در پاسخ به این پرسش که این وضعیت سخت نیست و خانواده ات با این کار مشکل ندارند؟ می گوید: «من هم دلم می خواهد فرزندی که 9 ماه در شکمم هست را برای خودم داشته باشم، اما یاد گرفته ام صبور باشم. خانواده هم آنقدر نیش و کنایه زدند که امروز جداگانه زندگی می کنم.»
آن سوی ماجرا، زوج هایی هستند که تنها از راه رحم جایگزین بچه دار می شوند، اما امکان تامین هزینه های سنگین این روش ندارند. آنها در این مسیر تنها هستند و نه دولت و نه بیمه ها زیر بار هزینه ها نمی روند.
دانشگاه علوم پزشکی: نظارت مردم موثرتر از ماست!
مدیر گروه زنان و مامایی دانشگاه علوم پزشکی بوشهر در گفتگو با «خلیج فارس» با تایید افزایش عمل رحم اجاره ای می گوید: دلیل این موضوع این است که سن ازدواج و سن درخواست فرزند افزایش پیدا کرده است و برخی بانوان از شرایط مستعد بارداری فاصله گرفته اند.
محبوبه ابراهیمی با اشاره به اینکه از هر پنج ازدواج يک زوج قادر به باروري نيست و نیازمند مداخله های درمانی است، یادآور شد: در رحم جايگزين سه نفر شامل زوج نابارور و مادر دوم دخيل هستند كه در مراجعه به مراكز درمان ناباروري ابتدا زن نابارور متقاضي فرزند زير درمان دارويي قرار مي گيرد تا فوليكول به خوبي رشد كند و پس از استخراج تخمک از بدن او در آزمايشگاه لقاح مصنوعي انجام مي گيرد.
این مقام مسئول درخصوص ساماندهی اوضاع رحم جایگزین در استان اظهار داشت: پیگیری هایی صورت گرفته اما چون این موضوع عمدتا حالت رسمی ندارد، خود مردم باید بیشتر مراقب باشند تا گرفتار دلال نشوند.
وی یادآور شد: متاسفانه در برخی موارد واسطه ها برگه های جعلی در اختیار خانواده خواهان رحم می گذارند و از طرفی ممکن است بارداری به شکل ناموفق تمام شود یا اتفاقات دیگری رخ می‌دهد و مثلا افراد بعد از اینکه پول را پرداخت می کنند متوجه می شوند که فرد داوطلب مشکلات سلامتی دارد یا معتاد است.
ابراهیمی تصریح کرد: از طرفی، برخی که در این عرصه واسطه هستند، صرفا دنبال زدن پول به جیب می باشند، بنابراین توصیه می کنیم متقاضیان دقت بیشتری به خرج دهند و با مشورت پزشک خود برای رحم اجاره ای به مراکز معتبر مراجعه کنند تا با قیمت های متطقی تر روبرو شده و در عین حال گزینه های سالم تری به آنها معرفی شود.
به گفته ابراهیمی، تنها یک مرکز خصوصی در استان بوشهر امکان درمان از طریق رحم جایگزین دارد.
عدم استقبال متقاضیان از قرارداد رحم جایگزین
مدير مرکز درمان ناباروری امید خلیج فارس بوشهر به خبرنگار «خلیج فارس» می گوید: اخیرا با نگاهی همه شمول، قرارداد رحم اجاره اي در بوشهر تدوین شده که جنبه حمايتي و رسميت بخشی به اين روش نوين را به دنبال دارد.
مهسا عزت خواه افزود: پس از شناسايی فرد حائز شرايط براي رحم اجاره ای، قرارداد با بندهای از پيش تعيين شده بسته می شود و سپس آزمايش های پزشكی صورت می گیرد تا درصورت نبود هيچ مشكلی، جراحي انجام و باروری آغاز شود.
وی درباره پیش بینی های صورت گرفته در قرارداد رحم جایگزین می گوید: با افراد متخصص حقوقی، پیش نویس قراردادی آماده شده که همه جوانب پیش بینی گردیده است. به عنوان نمونه، پس از انتقال نطفه 30 درصد هزينه به زن متقاضي پرداخت می شود، با تشكيل جنين 30 درصد ديگر و تا تولد نوزاد در هر مرحله مبلغي به زن جايگزين پرداخت می شود. ضمن اینکه براي جلوگيري از ضايع شدن حق زوج متقاضی، از زن اجاره دهنده رحم سفته می گیریم كه در صورت قبول نكردن تعهد، زوجین متضرر نشوند.
عزت خواه البته این نکته را هم بیان می کند که از این قرارداد حقوقی استقبال کافی نشده: اغلب متقاضیان شامل متقاضی اجاره رحم و گیرنده به جای مراجعه به مراکز معتبر، در بیرون و شخصا به توافق می پردازند با این تصور که هزینه های شان کاهش می یابد، غافل از اینکه درصورت بروز مشکلات احتمالی، برای جبران زیان طرفین مسیر حقوقی پیچیده ای در پیش است.
توضیه های یک حقوقدان
در این زمینه، یک کارشناس حقوقی توصیه کرد: براي پيشگيري از معضلات احتمالی در روش زادآوری رحم جايگزين، توصیه می شود گزینه موردنظر از بین بستگان و آشنايان انتخاب کنند.
محمد محمدی افزود: در صورتي كه بستگان خانوادگی براي اين مهم وجود ندارد، تلاش شود زنی براي اين كار انتخاب شود كه گرايش به مصرف مواد مخدر نداشته و از مشكلات اخلاقي دور و تعهد كافي داشته باشد.
وي با یادآوری اینکه طبق مواد 1158 و 1167 قانون مدنی مرد صاحب اسپرم و زن صاحب تخمک پدر و مادر نسبي فرزند محسوب می شوند، اظهار كرد: فقدان مراكز مطمئن براي معرفی زنان سالم جهت رحم جايگزين شدیدا احساس می شود که مي طلبد متوليان امر با ایجاد اين مراكز، مشكلات را رفع تا فرزند آوری سالمی رقم بخورد.
ضرورت ساماندهی رحم جایگزین
نهایتا اینکه؛ زمان آن رسیده روش رحم جایگزین به عنوان آخرین امید زوج های نابارور در چارچوب قانونی مدون دیده شده و زیرپوشش بیمه قرار بگیرد تا خط پایانی بر سرگردانی متقاضیان آن باشد.