خلیج فارس: شمارش معکوس برای انتخاب رئیس‌جمهور به آخرین شماره‌هایش رسیده است. سعید جلیلی و مسعود پزشکیان، یک اصولگرای تندرو و یک اصلاح‌طلب میانه‌رو در دور دوم انتخابات حضور دارند و حوالی ظهر شنبه مشخص خواهد شد که کدام یک از آن، راهی پاستور خواهد شد. منظومه فکری پزشکیان و جلیلی فاصله زیادی با یکدیگر دارد. هر چه دیالوگ میان دو طرف بیشتر می‌شود، این تفاوت‌ها بیشتر خود را نشان می‌دهد. طبیعتاً هر یک از این دو نفر انتخاب شوند، شرایط کشور تغییر خواه کرد. فرارو تصمیم گرفته است که تفاوت نگاه‌های دو نامزد نهایی انتخابات ریاست‌جمهوری در عرصه‌های مختلف فرهنگ، اقتصاد، سیاست و جامعه را بررسی کند. از این رو با سیدحمید حسینی، فعال حوزه نفت و پتروشیمی و تحلیلگر اقتصادی به گفتگو نشستیم.
حسینی درباره نگاه دو نامزد به مساله اقتصاد به فرارو گفت: «برنامه اقتصادی باید حاوی راهکار‌ها و مسیر‌هایی گویا باشد که مشخص کند رویکرد نامزد راجع به توسعه اقتصادی، رشد شاخص‌های اقتصادی کشورو و ارزآوری چیست. آقای پزشکیان رویکرد نخبگانی و کارشناس محور به مسائل دارد. از سوی دیگر معتقد است که برای توسعه اقتصادی نیاز به اجماع ملی، استفاده از ظرفیت همه نیرو‌ها، کاهش و رفع اختلافات داخلی، حل‌وفصل منازعات خارجی و رفع تحریم‌ها داریم. آنچه آقای جلیلی در نظر دارد، به نوعی ادامه روند و وضع موجود است. ایشان اعتقاد دارد که با برخی اقدامات مثل برقراری انضباط مالی، تشکیل دولت قوی و داشتن برنامه می‌توانیم به اهداف‌مان برسیم. هر کدام از این نگاه‌ها، مزایا و معایبی دارد. متاسفانه هر وقت نامزد‌ها به ارایه برنامه عملیاتی می‌پردازند، این احساس به وجود می‌آید که در این زمان کم نتوانستند خود را برای اظهارنظر و ذکر مصادیق آماده کنند.»
وی افزود: «باید ببینیم که هر کدام از این رویکرد‌ها که دارای مزایا و معایب است، چقدر امکان تحقق دارد. در جریان مناظره، بحث اجرای برنامه هفتم پیشرفت بار‌ها مورد تاکید قرار گرفت. این برنامه ۲۴ فصل دارد و برنامه‌ای مساله‌محور است. در برنامه تاکید شده که رشد اقتصادی سالانه باید ۸ درصدباشد، صادرات سالانه ۱۲ درصد افزایش یابد و معضل صندوق‌های بازنشستگی، کم ابی، جمعیت، اشتغال، مسکن و کاهش ونهایتا حل گردد، دولت باید برای رسیدن به این اهداف برنامه ارایه نماید.»
تحقق برنامه هفتم، به سرمایه‌گذاری خارجی نیاز دارد
حسینی تاکید کرد: «از طرف دیگر باید به این اصل مهم توجه کنیم که برای تحقق این اهداف، به منابع مالی نیاز داریم (سالانه ۲۰۰ میلیارد دلار). بخشی از این منابع مالی، در اختیار شرکت‌های دولتی و متعلق به نهاد‌ها و همچنین بانک‌ها و شرکت‌های بزرگ خصوصی است. شرکت‌ها بخشی از درآمدشان را به عنوان سود توزیع و بخشی از آن را سرمایه‌گذاری می‌کنند. اما تمام این منابع، پاسخگوی سرمایه مورد نیاز برای رسیدن به این اهداف نیست. برای رسیدن به اهداف برنامه هفتم، نیاز به سرمایه، تکنولوژی و تجهیزات داریم. باید بتوانیم از امکانات و سرمایه‌های جهانی استفاده کنیم. نیاز به جذب سرمایه خارجی داریم.
برنامه آقای پزشکیان در این زمینه مشخص است، ولی نیاز به پلن بی دارد که اگر لغو تحریم‌ها و جذب سرمایه گذاری خارجی میسر نشد چه خواهد کرد. این رویکرد نخبگانی و کارشناس‌محور باید بتواند در سناریو‌های مختلف سوالات اصلی اقتصاد کشور را پاسخ دهد. راهکار اقتصادی آقای جلیلی در صورت عدم تحقق ارتباط با اقتصاد‌های برتر و سیستم‌های جهانی، این است که ما فرصت‌های داریم و باید روی ظرفیت‌های داخلی تمرکز کنیم. در حالی که پزشکیان نگاهش استفاده از همه ظرفیت‌ها، اجماع‌سازی، رفع تبعیض است.از دیدگاه آقای جلیلی و دولت فعلی با استفاده از نیرو‌های کارامد (موسوم به جوانان مومن انقلابی) و انضباط مالی می‌توان رشد اقتصادی را محقق کرد.»
سازوکارهای مالی در اختیار آمریکاست؛ حرف‌های جلیلی خوب است اما عملی نیست
این فعال اقتصادی خاطرنشان کرد: «طیف آقای جلیلی نقدشان به دولت روحانی این بود که این دولت کارآمد نیست، چون مدیران پیر و فرسوده دارد که انگیزه‌ای برای کار ندارند؛ اگر ما بیاییم با نیرو‌های جوان انقلابی مشکلات کشور را حل می‌کنیم. اما مردم دیدند نه تنها مشکلات حل نشد، بلکه وضعیت معیشت مردم بدتر شد و هیچیک از شعار‌های دولت در زمینه مسکن، بورس، اشتغال، تورم ورفع تحریم‌ها محقق نشد و قیمت‌ها چند برابر شد. بنابراین، معتقدم که جلیلی شخصیت خوبی دارد، اما حرف‌هایی که در برابر یک جهان فرصت و یک ایران جهش می‌زند، بر اساس واقعیت نیست. شاید روی کاغذ خوب باشد، ولی عملی نیست. بخواهیم یا نخواهیم، اقتصاد جهان در اختیار چند کشور بزرگ غربی است. ۸۴ درصد مبادلات تجاری دنیا با دلار انجام می‌شود.
بعد از خروج ترامپ از برجام، کشور‌های اروپایی سازوکار اینستکس را برای انجام تراکنش‌های مالی با ایران برپا کردند. اما بنگاه‌های اروپایی از آن استقبال نکردند. چون نمی‌خواستند با آمریکا درگیر شوند. این نشان می‌دهد که آمریکا هست که بخش اعظم روابط اقتصادی جهان را مدیریت می‌کند و بر آن مسلط است. بنگاه‌های اقتصادی، بانک‌ها، شرکت‌های بیمه، کشتیرانی و هر آنچه در این سازوکار اقتصادی جهانی وجود دارد و بعد از جنگ جهانی دوم ایجاد شده، به نحوه تحت سلطه آمریکایی‌هاست. بنابراین، نمی‌شود آن را نادیده گرفت.»
سهم‌مان از بازارهای چندصدمیلیارد دلاری همسایه چقدر است؟
حسینی با اشاره به صحبت‌هایی که درباره اولویت دادن به منطقه مطرح می‌شود، تاکید کرد: «آقای جلیلی می‌گوید که ما باید از فرصت‌هایمان استفاده کنید. چند بازار ۲۵۰ تا ۳۰۰ میلیارد دلاری در کشور‌های همسایه ایران مثل امارات، عربستان، ترکیه و روسیه وجود دارد. در سه سال گذشته که که قرار بود اولویت به کشور‌های همسایه داده شود، چند درصد از این بازارهای میلیارد دلاری را به دست آوردیم؟ با روسیه چقدر مراوده تجاری داریم، در حالی که برای جنگ اوکراین هزینه دادیم؟ حجم مبادلات تجاری با ترکیه که روابط حسنه‌ای با آن داریم، چقدر است؟
تمام این کشور‌ها روابط کلان اقتصادی خود را بر اساس اصول جهانی تنظیم می‌کنند. آقای پزشکیان به درستی گفت که FATF مثل فیفاست. آن قاعده کلی بر جهان حاکم است. اگر آن را پذیرفتیم، در بازی هستیم و اگر نپذیرفتیم، در بازی‌های اصلی نیستیم. وقتی نظام بانکداری جهانی با این ابزار کار می‌کند و شما این ابزار را در دست نداری، نمی‌توانی معامله کنی. نمی‌شود یک کشور بزرگ ۸۰ میلیونی را با تهاتر گوسفند با انبه اداره کرد.»
راه سومی وجود ندارد
وی افزود: «معتقدم دو رویکرد بیشتر وجود ندارد. رویکرد اول این است که اگر بخواهیم اقتصاد کشور راه بیافتد، باید با دنیا تعامل کنیم. رویکرد بعدی می‌گوید که خیر، ما با انضباط مالی و تکیه بر نیرو‌های داخلی و همکاری با کشور‌هایی مثل پاکستان، سوریه، کشور‌های آمریکای لاتین و سریلانکا مشکلات اقتصادی مردم را حل کرد. آقای جلیلی در یکی از سخنرانی‌هایش گفته بود که ما می‌توانیم در صنعت پوشاک با چین رقابت کنیم. در حالی که چین بیش از ۳۰ درصد بازار پوشاک جهان را در اختیار دارد! بخش عمده واردات کشور ما به صورت رسمی و قاچاق را پوشاک تشکیل می‌دهد. می‌گویند باید با پاکستان کار کنیم در حالی که عمده جمعیت پاکستان سمت هند است و برای ما مزیت نسبی ندارد. فقط کویته و کراچی به ایران نزدیک است. می‌خواهم این نظریات مبتنی بر واقعیت نیست. شفاف صحبت نمی‌کند.»
جلیلی اشرافی بر موضوعات ندارد
فعال حوزه صنعت نفت و پتروشیمی، درباره یکی از طرح‌های جلیلی گفت: «طرحی تحت عنوان طرح وان از سوی آقای جلیلی مطرح شده است. بخشی از این طرح آن است که بنزین در اختیار همه قرار بگیرد حتی آن کسی که ماشین ندارد. در حالی که مثلا یک سهمیه ۳۰ لیتری به ماشین‌دار‌ها داده شده است که کافی نیست. آیا پیش‌بینی برای جلوگیری از ایجاد بازار سیاه فروش بنزین در این میان انجام شده است؟ چه سازوکاری برای کنترل قیمت دارند؟ آقای جلیلی در مناظره دوشنبه، از میزان مالیات و یارانه صحبت کردند. در حالی که دریافت‌کننده یارانه با پرداخت‌کننده مالیات، گروه‌هایی متفاوت هستند. هر چه بیشتر صحبت‌هایشان مطرح می‌شود، بیشتر می‌فهمیم که اشرافی بر موضوعات ندارد.»
فساد فقط دزدی نیست، ضایع کردن سرمایه نیز هست
حسینی در پایان تاکید کرد: «آقای جلیلی معتقد است که با همان سیستم انضباط مالی – که در جای خود بسیار خوب است –، مبارزه با فساد و یکسری راهکار‌های دیگر، مشکلات کشورمان قابل حل است. در مقوله حیف و میل کردن منابع، آقای جلیلی حواسشان فقط به بخش میل و خوردن پول است و به حیف شدن آن کاری ندارند. در حالی که اقتصاد ایران، ضربه‌های زیادی از حیف و ضایع شدن منابع دیده است. ایشان از ظرفیت‌های آمریکای لاتین صحبت کردند. سال‌هاست که طرح‌هایی اجرا کردیم و از کشور‌های آمریکای لاتین پول طلب داریم و نمی‌توانیم بگیریم. از فلان کشور رقمی طلب داریم و گفتند به جای آن به شما چای می‌دهیم. در ونزوئلا سرمایه‌گذاری کردیم، هر وقت که آمریکا چراغ سبزی به آن‌ها نشان می‌دهد، به ما می‌گویند خوش آمدید. در سنگال کارخانه خودروسازی زدیم که سال‌هاست بی‌فایده افتاده است. تمام سرمایه‌گذاری‌هایمان در سوریه و کارخانه‌هایی که ساختیم در جریان جنگ نابود شد. دوباره برویم در همان کشور‌ها سرمایه‌گذاری کنیم؟ چیزی عوض شده است؟ دلمان به کدام بخش ظرفیت‌های اقتصادی پاکستان و افغانستان و کشور‌های دیگر با اقتصاد‌های ضعیف باید خوش باشد؟»