خلیج فارس: اعماق دریا دنیای مرموز و بیگانه‌ای است. اما هرساله دانشمندان در اعماق اقیانوس اکتشافاتی می‌کنند که به پر کردن بخش‌هایی از پازل کمک می‌کند.
به گزارش خلیج فارس؛ امسال نیز خالی از این اکتشافات نبود، از کوه‌های دریایی غول‌پیکر و عمیق‌ترین زیستگاه ماهیان گرفته تا جسم کروی طلایی اسرارآمیز و نشت متان!
کوه دریایی غول‌پیکر
ماه نوامبر، محققانی که از بستر دریایی نزدیک گواتمالا نقشه‌برداری می‌کردند، یک کوه غول‌پیکر زیر آبی یا کوه دریایی کشف کردند که دو برابر بلندترین ساختمان جهان، یعنی برج خلیفه است.
این سازه مخروطی با ارتفاع ۱۶۰۰ متر که در عمق ۲۴۰۰ متری زیر سطح اقیانوس قرار دارد، بقایای یک آتشفشان باستانی زیر آب است که حدود ۱۴ کیلومتر مربع را پوشش می‌دهد. محققان این کوه را با استفاده از سونار چند پرتویی طی عبور شش‌روزه بین کاستاریکا و ایست پَسیفیک رایز، یک مرز صفحه تکتونیکی در میانه اقیانوس آرام، کشف کردند.
کوه‌های دریایی زیستگاه‌های صخره‌ای حیاتی برای مرجان‌های اعماق دریا، اسفنج‌ها و انبوهی از بی‌مهرگان هستند. کارشناسان تخمین می‌زنند دست‌کم ۱۰۰۰۰۰ کوه دریایی کشف‌نشده در اقیانوس‌های جهان وجود دارند.
امواج گرمای کف دریا
محققان ماه مارس در مطالعه‌ای نشان دادند که برخی از عمیق‌ترین نقاط اقیانوس احتمالاً امواج گرمایی ناشناخته‌ای را تجربه کرده‌اند که تهدیدی برای موجودات ساکن آنجاست.
امواج گرما نزدیک سطح اقیانوس که نتیجه تغییرات آب و هوایی ناشی از انسان و پدیده‌های اقیانوس‌شناسی مانند اِل نینو است، دهه‌ها مستند شده است. اما یک مدل کامپیوتری با استفاده از دمای سطح و جریان‌های اقیانوس نشان داد که بستر دریا نیز احتمالاً در حال تجربه چیزی است که محققان به آن «امواج گرمای دریایی پایین» می‌گویند.
مدل‌ها نشان دادند که این امواج گرمای اعماق دریا می‌توانند شدیدتر و طولانی‌تر از امواج گرمای سطحی باشند.
اکوسیستم‌های کف دریا معمولاً زیستگاه خرچنگ دریایی، گوش‌ماهی، سفره‌ماهی، ماهی کاد و سایر موجودات است، به این معنا که امواج گرمای کف دریا می‌تواند پیامدهای مالی جدی و همچنین مخرب زیست‌محیطی داشته باشد.
گوی طلایی مرموز
ماه سپتامبر، محققان اداره ملی اقیانوسی و جوی (NOAA) یک گوی طلایی مرموز را در بستر دریا در خلیج آلاسکا کشف کردند. تجزیه و تحلیل اولیه نشان داد این گوی یک ماده مصنوعی نیست و منشا بیولوژیکی دارد، اما دانشمندان نمی‌دانستند که دقیقا چیست.
محققان با استفاده از یک وسیله نقلیه از راه دور (ROV) این گوی طلایی را از یک کوه دریایی حدود ۳۳۰۰ متر زیر سطح بیرون آوردند. این شی مرموز حدود ۱۰ سانتی متر عرض داشت و به نظر می‌رسید به یک سنگ متصل است. وقتی به سطح کشیده شد، بیشتر ساختار خود را از دست داد و به شکل توده‌ای چسبناک و لزج ذوب شد.
دانشمندان در مورد چیستی این گوی اختلاف نظر داشتند. برخی فکر می‌کردند محفظه تخم است و برخی دیگر شک داشتند که یک اسفنج است، در حالی که برخی نیز عقیده داشتند که شاید کلاً چیز دیگری باشد. هویت این گوی هنوز ناشناخته است.
رنگ طلایی گوی نیز یک معماست. محققان می‌گویند: «از آنجا که هیچ نور طبیعی به این اعماق نفوذ نمی‌کند، توضیح دلیل ظاهر شدن رنگ‌های خاصی دشوار است.»
آتشفشان پوشیده از تخم
ماه ژوئیه، محققان یک آتشفشان باستانی در اعماق دریا در سواحل اقیانوس آرام کانادا کاوش کردند و دریافتند به طرز شگفت‌انگیزی هنوز فعال است و با بیش از ۱ میلیون تخم به اندازه توپ فوتبال پوشیده شده است.
این کوه زیر آبی که در ارتفاع ۱۱۰۰ متری از کف دریا قرار دارد، آب گرم و غنی از مواد مغذی را فوارن می‌کند که اکوسیستم شکوفایی از مرجان‌های اعماق دریا و مهد کودکی برای اسکیت‌های سفید اقیانوس آرام (Bathyraja spinosissima) است.
اسکیت‌ها روی کوه، تخم‌های مستطیلی بی‌شماری گذاشته بودند که به کیف‌های پری دریایی معروف هستند. دانشمندان تخمین زدند در این منطقه از ۱۰۰۰۰۰ تا بیش از یک میلیون تخم وجود دارد. وقتی این تخم‌ها سر باز کنند، احتمالاً کوه دریایی زیستگاه ایده‌آلی برای بچه‌ها قبل از رفتن به اقیانوس وسیع‌تر فراهم می‌کند.
نشت مبهم متان
ماه آگوست، محققان «نشت» عظیم و گیج‌کننده متان را کشف کردند که منشا آن، پایین‌ترین نقطه دریای بالتیک بود. آن‌ها دریافتند گازهای گلخانه‌ای «اساساً همه‌جا حباب می‌زنند»، از منطقه‌ای به وسعت ۲۰ کیلومتر مربع (حدود ۴۰۰۰ زمین فوتبال) در عمقی به اندازه‌ی حدود ۴۰۰ متر.
این حباب‌ها بسیار مرتفع‌تر از انتشار گازهای متان مشابه در سراسر جهان بودند. به طور معمول، متان در آب‌های عمیق حل می‌شود و به ندرت بیش از چند صد فوت بالاتر از کف دریا حرکت می‌کند. اما گازی که از این منطقه برمی‌خیزد به حدود ۲۰ متر زیر سطح اقیانوس رسیده است که «کاملاً جدید» است.
محققان عقیده دارند منشا این متان، مواد آلی در حال پوسیدگی در کف دریا است، اما مشخص نیست چرا مقدار زیادی از آن وجود دارد و چرا در ستون‌های آبی تا این حد زیاد بالا می‌رود.
ماهیان ساکن عمیق‌ترین نقطه دریا
ماه آوریل، دانشمندان تصاویر ترسناکی از گروهی از ماهی‌های سفید شبح‌وار منتشر کردند که در بیش از ۸ کیلومتری زیر امواج، در یکی از عمیق‌ترین گودال‌های جهان، شنا می‌کردند.
گونه شناسایی‌نشده حلزون ماهی که احتمالاً متعلق به سرده Pseudoliparis است، توسط محققانی مشاهده شد که یک ROV را در گودال ایزو-اوگاساوارا نزدیک ژاپن در عمق ۸۳۳۶ متری کنترل می‌کردند.
فشار زیاد این عمق بیشتر ماهی‌ها را خرد می‌کند. اما حلزون‌ماهی فلس‌هایش را با یک لایه ژلاتینی جایگزین کرده که به جذب این فشار کمک می‌کند. حلزون‌ماهی مجهز به مواد شیمیایی خاصی است که از او در سطح سلولی محافظت می‌کند.
محققان در همان سفر اکتشافی، دو حلزون‌ماهی را در درازگودال ژاپن در همان نزدیکی در عمق ۸۰۲۲ متری به دام انداخته و بالا کشیدند. این گونه ساکن عمیق‌ترین نقطه دریاست که تا به حال توسط انسان صید شده است.
صخره‌های مرجانی در اعماق دریا
کاوشگران اقیانوس حین یک سفر ۳۰ روزه در سواحل اکوآدور، یک جفت صخره مرجانی بکر اعماق دریا را نزدیک جزایر گالاپاگوس کشف کردند.
این صخره‌ها در حدود ۳۰۰ متری زیر سطح اقیانوس قرار دارند که بسیار عمیق‌تر از بیشتر صخره‌های مرجانی است. صخره بزرگتر بیش از ۸۰۰ متر طول دارد.
صخره‌ها دارای تنوعی غنی از گونه‌های مرجانی سنگی هستند که احتمالاً هزاران سال آنجا رشد کرده‌اند. آن‌ها خانه بسیاری از موجودات دیگر از جمله سخت‌پوستان، شقایق‌ها و ستاره‌های دریایی هستند.
در این سفر اکتشافی، وجود دو کوه دریایی در منطقه مجاور نیز تأیید شد که دانشمندان قبلاً در داده‌های ماهواره‌ای، آن‌ها را شناسایی کرده بودند.
طبیعت دست نخورده در معرض تهدید
محققان در مطالعه ماه مه، نشان دادند یکی از امیدوارکننده‌ترین مکان‌ها برای فعالیت‌های آینده‌ی معدنی در اعماق دریا، خانه بیش از ۵۰۰۰ گونه جانوری است که به تازگی شناسایی شده است. اگر انسان شروع به استخراج از این منطقه کند، همگی آن گونه‌ها در معرض خطر قریب‌الوقوع قرار خواهند گرفت.
منطقه کلاریون-کلیپرتون یک دگردیسی بزرگ کف دریا است که از مکزیک تا هاوایی امتداد دارد و حدود ۶ میلیون کیلومتر مربع را پوشش می‌دهد که حدود ۳.۵ برابر مساحت آلاسکا است. این منطقه پوشیده از گره‌های کروی به اندازه سیب‌زمینی است که سرشار از فلزات بسیار مطلوبی مانند منگنز، کبالت و نیکل و همچنین غلظت‌های کمی از عناصر خاکی کمیاب بسیار ارزشمند هستند.
محققان بیش از ۱۰۰۰۰۰ نمونه جمع‌آوری‌شده از این منطقه را تجزیه و تحلیل کردند و تخمین زدند ۹۰ درصد از گونه‌هایی شناسایی‌شده می‌تواند برای علم جدید باشد. استخراج معادن در اعماق دریا که ممکن است در چند سال آینده آغاز شود، تهدیدی برای تمام این گونه‌هاست.
دنیای پنهان زیرین
ماه آگوست، دانشمندانی که در حال کاوش در یک میدان هوای گرمابی در اقیانوس آرام بودند، اکوسیستم پنهانی را کشف کردند که زیر مخروط‌های آتشفشانی کوچک مدفون شده بود.
دریچه‌های هیدروترمال (گرمابی) که در پشته اقیانوس آرام شرقی نزدیک آمریکای مرکزی قرار دارند، بیش از ۴۰ سال است که موضوع مطالعه محققان هستند. اما برای نخستین بار، محققان با خراشیدن رسوبات کف اقیانوس با استفاده از بازوی روباتیک یک ROV، زیر دریچه‌ها را دیدند. آن‌ها با انجام این کار، تنوع گسترده‌ای از موجودات زیر سطح دریا از جمله کرم‌ها، حلزون‌ها و اختاپوس‌های ساکن اعماق را کشف کردند.
به گفته محققان: «کشف شگفت‌انگیز یک اکوسیستم جدید که زیر اکوسیستم دیگری پنهان شده، مدرک تازه‌ای از وجود حیات در مکان‌های باورنکردنی است.»
نقشه آتشفشان شگفت‌انگیز
ماه آوریل، محققان نقشه‌ای از بیش از ۱۹۰۰۰ آتشفشان زیر آبی در سراسر جهان را منتشر کردند که بیشتر آن‌ها تازه کشف شده بودند.
محققان برای تکمیل این نقشه از داده‌های راداری چندین ماهواره استفاده کردند. ماهواره‌ها به دنبال انحرافات کوچک در گرانش توسط کوه‌های دریایی بودند که توانستند تپه‌های زیر آب را به ارتفاع ۱۱۰۰ متر شناسایی کنند.
محققان معتقدند این نقشه، اطلاعات جدیدی را در مورد جریان‌های اقیانوسی، تکتونیک صفحات و تغییرات آب و هوایی در اختیار دانشمندان می‌گذارد.
این نقشه یکی از کامل‌ترین خلاصه‌ها از کوه‌های دریایی است که تاکنون درست شده، اما محققان هنوز فکر می‌کنند هزاران ساختار کشف‌نشده در بستر دریا وجود دارد.
منبع: فرادید