الهام بهروزی

الهام بهروزی

توقف یکباره سی و ششمین جشنواره تئاتر استان بوشهر درست شب قبل برگزاری این رویداد مهم، واکنش‌هایی را در میان اهالی تئاتر بوشهر به دنبال داشت که این واکنش‌ها به واگویه‌ها و نقدهایی مبدل شد که نگارنده بخشی از این نقدها و گمانه‌زنی‌ها را در رسانه منتشر کرد.

البته در طول سه سال اخیر به‌دلیل ورود افراد غیرمرتبط به تئاتر استان بوشهر و انفعال اداره‌کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان بوشهر در همکاری قانونمندانه با انجمن هنرهای نمایشی استان بوشهر زمینه زمین‌گیری این هنر پویا در دولت رئیسی فراهم شد و بسیاری از کارگردان‌های باتجربه و کاربلد به حاشیه رانده شدند. این در حالی است که در دوره روحانی انجمن هنرهای نمایشی استان با اتخاذ سیاست‌های بجا، باب گفت‌وگوی تئاتر بوشهر را با تئاتر کشور فراهم کرد و بوشهر را به یکی از سه استان برتر کشور در این هنر مبدل کرده بود.

متاسفانه کارکرد این انجمن اما در دولت قبل بنا به دلایل مبهم و سیاست‌های یک‌سویه عملا به سمت نادیده‌انگاری رفت تا جایی که کنشمندی و حضور آن در سیاست‌گذاری تئاتر استان کم‌اثر شد و میدان به افرادی خارج از این تشکل سپرده شد تا برای تئاتر بوشهر تصمیم‌گیری شود. متاسفانه یکی از خروجی تیم مذکور، برنامه‌ریزی سی و ششمین جشنواره تئاتر استانی بوشهر بود که معتبرترین رویداد تئاتری این خطه شناخته می‌شود و هنرمندانی از سراسر استان با توجه به تورم و شرایط سختی که به جان هنر استان افتاده، خود را برای حضور در این کارزار هنری مهیا کردند که برخی از گروه‌ها برای نخستین بار حضور در این رویداد را تجربه می‌کردند و شوق فراوانی برای نمایش توانمندی و هنر خود داشتند اما تغییر زمانیِ یکباره چراغ این دوره از جشنواره، همه امید و زحمت آن‌ها را زیر سوال برد.

برخی از این هنرمندان در تماس تلفنی با نگارنده خواهان انتقال گلایه‌ها و نقدهای خود در این زمینه هم خطاب به انجمن هنرهای نمایشی استان و هم اداره‌کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان شدند، چون آن‌ها بر این باور بودند که دود اختلاف این دو نهاد در چشم آن‌ها رفته است. نگارنده همه گلایه‌ و حرف‌های مسکوت آن‌ها را در گزارشی با روتیتر و تیتر: «تئاتر بوشهر به جشنواره نرسید؛ هنرمندان قربانی اختلاف انجمن هنرهای نمایشی و ارشاد استان» (لینک) با رویکردی بی‌طرفانه و تنها بر مبنای گفته‌های خود هنرمندان تئاتر بوشهر منتشر کرد تا هم سکوت انجمن هنرهای نمایشی در طول این سه سال شکسته شود و بازگو شود آنچه باید و هم اداره‌کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان بوشهر به خود آید که بی‌قانونی و توقف یک جشنواره مهم تا چه میزان می‌تواند به فروپاشی یک هنر و بی‌انگیزگی هنرمندان دامن بزند!

خوشبختانه انجمن هنرهای نمایشی استان بوشهر پس از انتشار این گزارش، درصدد برآمد تا با دغدغه‌مندی نسبت به این موضوع مهم و مطالبه جامعه تئاتری پاسخگو باشد، هر چند در پاراگراف ابتدایی، کم‌حوصلگی و قضاوت نسبت به نگارنده و سایت هامون مشهود بود؛ چون همیشه نقد را می‌شنوند و باید شنید و از آن در مسیر اصلاح سود بُرد.

در این میان، انجمن هنرهای نمایشی استان نیز ضمن صدور بیانیه‌ای در پاسخ به گزارش نوشته شده، بر این باور است و تاکید دارد هر کدام از اهالی تئاتر استان نقدی دارند، پذیرای شنیدن نقد آن‌هاست و باز نبودن دفتر این انجمن در مجتمع فرهنگی هنری به معنای تعطیلی انجمن و چشم‌پوشی از نیاز، خواست و نقد جامعه تئاتری نیست؛ چنانچه در این مدت هم کارِ هیچ گروه تئاتری در استان بر زمین نمانده و در تمام محدوده استانی، منطقه‌ای و ملی گرفتاری‎ها و مسائل گروه‌های تئاتری را پیگیری کرده است. کسانی که امروز بر باز نبودن دفتر انجمن نقد دارند در هشت سالی که دفتر این انجمن باز بوده، یک ثانیه هم در این انجمن حضور پیدا نکرده‌اند. پس این نکته فقط بهانه است.

این بیاینه بعد از اصلاح در اختیار نگارنده قرار گرفت تا با احترام به افکار عمومی و گلایه‌مندی جامعه‌ تئاتری استان، حقیقت ماجرای لغو سی و ششمین جشنواره استانی تئاتر بوشهر بازگو شود. به هر روی نگارنده بنا به دغدغه‌مندی و اعتبار انجمن هنرهای نمایشی استان که در طول این سه‌ سال برای جلوگیری از بروز تنش و تفرقه در جامعه تئاتر استان، در برابر تصمیمات غلط معاون هنری اداره‌کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان سکوت در پیش گرفت، تا به آرامش کاری گروه‌های تئاتری استان خدشه‌ای وارد نشود و طبق نامه‌های ارسالی اداره‌کل هنرهای نمایشی وزارت ارشاد و انجمن هنرهای نمایشی ایران تا برگزاری انتخابات این انجمن همچنان پابرجا و قانونی است، خود را ملزم به انتشار این بیانیه کرد.

در این بیانیه آمده است: «پیرامون بحث جشنواره تئاتر استانی و تغییر زمان برگزاری آن باید گفت: انجمن هنرهای نمایشی استان هیچ گونه دخالتی در لغو برگزاری این رویداد نداشته و ندارد. این جشنواره از سوی اداره کل هنرهای نمایشی وزارت ارشاد و به دلیل تخلفِ آشکار اداره کل ارشاد استان و تخطی از شیوه‌نامه برگزاری این جشنواره دستور داده است برگزاری این جشنواره الزاما باید به مسیر قانونی خود برگردد و همین امر دلیل عدم برگزاری در تاریخ مشخص بوده است.

اداره کل ارشاد و تیم برگزار کننده جشنواره اگر چه نهایت تلاش خود را کردند تا به هر طریق ممکن این جشنواره برگزار گردد اما اداره‏ کل هنرهای نمایشی نپذیرفت و تنها راه پذیرش این جشنواره را برگشتن به مسیر قانون اعلام کرد.

انجمن هنرهای نمایشی استان، درست و دقیق ، ۲۴ ساعت قبل از برگزاری این جشنواره به اداره کل ارشاد استان دعوت شد تا پیرامون قانونی کردن جشنواره با آن‌ها گفت‌وگو کنند. انجمن استان می‌توانست این دعوت را نپذیرد و هرگز به این جلسه نرود اما پس از حضور رسما اعلام کردند «ما تنها و تنها به‌خاطر اینکه گروه‌های شرکت کننده در جشنواره ضرر نکنند و آسیبی نبینند در این جلسه حضور پیدا کرده‌ایم.»

انگشت شمارانی که لغو این جشنواره را به انجمن نسبت می‌دهند دقیقا همان افرادی هستند که بدون اطلاع از قانون و قواعد در ۱۰ ماه گذشته تئاتر استان را دچار چالش کرده‌اند و مشاوره‎های غلطشان موجب مصائب امروز گشته است.

اما در خصوص وضعیت انجمن هنرهای نمایشی استان باید گفت که نه تنها وضعیت آن مبهم نیست بلکه دقیق و درست و قانونی است و این مهم را انجمن هنرهای نمایشی ایران در تاریخ۱۴۰۳/۷/۱ در نامه‌ای به شماره ۴۰۳/۱۳۶۶/ الف و اداره‏ کل هنرهای نمایشی وزارت ارشاد در تاریخ ۱۴۰۳/۷/۹ در نامه‏ ای به شماره ۱۴۰۳/۱۸۵۱۰۱به اداره کل ارشاد استان اعلام کرده‌اند. این انجمن تا برگزاری انتخابات رسما و قانونی به کار خود ادامه می‌دهد.

در مورد انتخابات انجمن هنرهای نمایشی استان رسما اعلام می‌کنیم که هیات مدیره این انجمن مشتاق‎‏ترین کسانی هستند برای برگزاری انتخابات و از تابستان ۱۴۰۲ کار خود را آغاز کردند و نامه‌های ارسالی اداره کل ارشاد به وزارت ارشاد و اداره کل هنرهای نمایشی مبین این نکته است که انجمن دقیق و درست و اصولی کارش را در این مورد انجام داده است اما با دخالت غیرقانونی مدیران ارشاد بوشهر در انتخابات، وزارت ارشاد انتخابات انجمن را لغو کرد.

یادتان باشد ما و شما و جامعه هنری انتخابات را لغو نکرده‎ایم، خودِ وزارتِ ارشاد انتخابات انجمن را لغو می‎کند و رسما اعلام می‌کند به دلیل تخلف اداره کل ارشاد بوشهر انتخابات لغو شود (این جمله را چند بار بخوانید.) بنابراین جمله گفته شده یکی از مدیران ارشاد در مورد عدم همراهی انجمن استان دروغ محض است. خودشان تخلف کرده‌اند، وزارت خودشان متوجه تخلفات آنها شده و انتخابات را لغو کرده است. حالا توپ را در زمین دیگران می‌اندازند.

مستندات تخلفات فراوان ارشاد در ماجرای انتخابات انجمن را به‎ زودی منتشر خواهیم کرد. به تک تک جامعه تئاتری استان اطمینان می‌دهیم، انجمن هنرهای نمایشی استان، حتی یک تخلف در این مسیر انجام نداده است.

و البته بدانید که چهار نفر از هنرمندان تئاتر استان، اداره کل ارشاد را در این تخلفات همراهی کرده‌اند. آنها همان کسانی هستند که این روزها در هر محفلی می‏نشینند و می‏گویند انجمن استان باعث عدم برگزاری جشنواره تئاتر شده است. بدون تردید کسانی که در ۱۰ ماه گذشته این همه تخلف ریز و درشت انجام داده‏ اند و عین خیالشان نیست، قطعا برای گفتن این مطلب دروغین هیچ ابایی ندارند. امیدواریم با حضور انجمن استان، جشنواره به مسیر قانونی خود برگردد و تلاش ها و زحمات گروه‌های تئاتری استان هدر نرود.»

منبع: هامون

الهام بهروزی

تشکیل پرونده «دیر؛ شهر ملی صدف» خبری است که در روزهای اخیر موجی از نگرانی را در میان دوستداران و اهالی محیط زیست استان ایجاد کرده است؛ تصمیمی که شاید در نگاه اول بهشت موعود را برای صنعتگران صنایع دریایی به‌ویژه صدف‌سازی تداعی کند اما در ورای این تصمیم، هشداری نهفته است که اگر بدون درنظر گرفتن و لحاظ شدن پیوست‌های محیط‌زیستی و توجه به چرخه طبیعی اکوسیستم دریا و ساحل عینیت پیدا کند، چه بسا در آینده‌ای نزدیک به‌دلیل برداشت بی‌رویه صدف‌ها از ساحل دیر، طبیعت بکر و حیات سایر زیستمندانی که حیاتشان به وجود صدف‌ها گره خورده، در این ساحل به مخاطره بیفتد.

هرچند در این میان، متولیان صنایع دستی و مسوولان امر مدعی هستند که از اکوسیستم ساحل و حفاظت از صدف‌ها غافل نیستند و قرار است حوضچه‌های پرورش صدف‌های زینتی در دیر راه‌اندازی شود و در حال حاضر صنعتگران این شهر هم با صدف‌های وارداتی از چین، در حال تولید محصولات صدفی هستند! بنا بر این گفته، اگر هنر صدف‌سازی در این شهر صرفا با استفاده از صدف‌های وارداتی جان گرفته، آیا نام شهر ملی صدف بر این بندر صدق می‌کند! بنا بر تجربه نگارنده، معمولا شهر ملی یک صنعت به نقطه یا مکانی اطلاق می‌شود که آن هنر با استفاده از مواد اولیه و هنرمندی اهالی آن منطقه به‌صورت اجدادی سالیان سال تولید شده و می‌شود. بنابراین این معنا نمی‌دهد که دیر به کمک صدف‌های چینی به عنوان شهری ملی صدف دست یازد!

متاسفانه برخی از گزارش‌های مردمی در این سال‌ها حکایت از برداشت بی‌رویه بومیان و مسافران از صدف‌های ساحل شهرستان دیر دارد. این در حالی است که به عقیده کارشناسان محیط زیست، صدف‌ها به طرز شگفت‌انگیزی عضو مهمی در اکوسیستم‌های ساحلی هستند. همراه با پایدارسازی ساحل، آن‌ها مصالح ساختمانی برای لانه‌ پرندگان و خانه یا سطح اتصال را برای موجودات دریایی مختلف از جمله جلبک‌ها، علف‌های دریایی، اسفنج‌ها و سخت‌پوستان فراهم می‌کنند. آن‌ها همچنین منبع کربنات کلسیم هستند که می‌توانند در آب دریا حل شوند و دوباره به چرخه‌ اقیانوس بازگردند.

با این اوصاف، تشکیل پرونده شهر ملی صدف برای دیر، در شرایط کنونی که نه حوضچه صدف زینتی دایر شده و نه هنرمندان صنایع دستی مجاز به برداشت صدف از سواحل بی‌نظیر این بندر هستند، نیاز به زمان، تدبیر و اخذ پیوست‌های محیط‌زیستی دارد تا ضمن ایجاد فرصت‌های شغلی جدید برای جوانان این شهر (حوضچه پرورش صدف)، به تجاری‌سازی صنعت صدف‌سازی و پویاسازی کسب و کار صنعتگران دیری منجر شود. در این صورت است که عنوان شهر ملی صدف و فعال شدن دبیرخانه آن در دیر معنا می‌دهد و برای توسعه پایدار این منطقه اثربخش خواهد بود.

بی‌شک، در شرایطی که برداشت صدف از سواحل دیر مجاز نیست، طبیعی است که کارشناسان و فعالان محیط زیست نسبت به تشکیل چنین پرونده‌ای واکنش نشان بدهند؛ چون صدف‌ها در اکوسیستم طبیعی دریا، بسیار زندگی‌بخش و مهم هستند.

شهر ملی صدف؛ تصمیمی با پیامدهای محیط زیستی برای دیر

یک کارشناس محیط‌زیست در این باره به بامداد جنوب گفت: انتخاب شهرستان دیر به عنوان «شهر ملی صدف» تصمیمی است که بدون در نظر گرفتن پیامدهای محیط‌زیستی آن گرفته شده است. آیا مسوولان محترم شهرستان دیر و مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان بوشهر به تأثیر بلندمدت این رویکرد بر اکوسیستم‌های ساحلی توجه داشته‌اند؟ تمرکز صرف بر صنعت تولید صنایع دستی از صدف‌ بدون توجه به پایداری محیط زیست، تنها به تخریب تدریجی زیست‌بوم‌های ساحلی منجر خواهد شد.

مهران فقیه در ادامه با تاکید بر اینکه صدف‌ها در طبیعت تنها به عنوان ماده اولیه برای صنایع دستی نیستند؛ آنها نقش حیاتی در تثبیت رسوبات، تصفیه آب و ایجاد زیستگاه برای گونه‌های مختلف دریایی دارند، افزود: برداشت بی‌رویه صدف‌ها برای تولید صنایع دستی، تنها به کاهش تنوع زیستی و تخریب زیستگاه‌ها می‌انجامد. آیا مسوولان آمادگی دارند که با این سیاست‌ها، آینده محیط زیست و معیشت جامعه محلی را به خطر بیندازند؟

وی در ادامه راه‌های بهتری را برای توسعه این بندر برشمرد که از نگاه مسوولان امر تاکنون مغفول مانده است و در این باره بیان کرد: دیر با داشتن طبیعت زیبا، سواحل بکر و فرهنگ غنی، ظرفیت‌های فوق‌العاده‌ای در زمینه توسعه گردشگری پایدار دارد. ایجاد موزه‌های محلی، برگزاری جشنواره‌های فرهنگی و توسعه اکوتوریسم فرصت‌هایی هستند که می‌توانند با جلب گردشگران هم به حفظ فرهنگ محلی کمک کنند و هم به پایداری محیط زیست احترام بگذارند. به جای توسعه نامتعادل صنایع دستی، افزایش فشارهای زیست‌محیطی و تمرکز بر رونق کوتاه‌مدت اقتصادی از طریق تخریب اکوسیستم، به سوی برنامه‌هایی گام بردارید که حفاظت از منابع طبیعی و پایداری محیط زیست را در اولویت قرار دهد.

این کارشناس محیط زیست در ادامه آشنایی جوامع محلی را با اهمیت صدف‌ها در چرخه طبیعی سواحل و دریا ضروری دانست و در این باره تاکید کرد: آموزش و آگاهی‌رسانی جامع به جوامع محلی، تولیدکنندگان، صیادان و سرمایه‌گذاران در خصوص اهمیت اکولوژیک صدف‌ها در اکوسیستم ساحلی دیر، گامی ضروری در راستای حفاظت از محیط زیست و توسعه پایدار منطقه محسوب می‌شود. برگزاری کارگاه‌های آموزشی تخصصی برای تولیدکنندگان صنایع دستی، صیادان و سرمایه‌گذاران می‌تواند درک عمیق‌تری از نقش حیاتی صدف‌ها در حفظ تعادل اکوسیستم دریایی ایجاد کرده و منجر به مشارکت فعال آن‌ها در حفاظت از این منابع ارزشمند شود.

به عقیده وی، سازمان‌های مردم‌نهاد محیط زیستی به عنوان بازیگران اصلی در حوزه آموزش و آگاهی‌رسانی می‌توانند با برگزاری دوره‌های آموزشی متنوع، نمایشگاه‌ها، کمپین‌های اطلاع‌رسانی و تولید محتوای آموزشی جذاب، اهمیت صدف‌ها را به جامعه محلی منتقل کنند. همچنین، معرفی و ترویج استفاده از مواد جایگزین در تولید صنایع دستی می‌تواند به کاهش فشار بر ذخایر طبیعی صدف کمک شایانی کند. از سوی دیگر، آموزش سرمایه‌گذاران در خصوص فرصت‌های سرمایه‌گذاری پایدار مانند اکوتوریسم، گردشگری فرهنگی و توسعه صنایع دستی سازگار با محیط زیست، می‌تواند به ایجاد کسب‌وکارهای پایدار و رونق اقتصادی منطقه کمک کند.

فقیه یادآور شد: برای دستیابی به موفقیت در اجرای برنامه‌های آموزشی، همکاری تنگاتنگ میان سازمان‌های مختلف از جمله میراث فرهنگی، حفاظت محیط زیست، شیلات، بخشداری و شهرداری ضروری است. تدوین برنامه‌های آموزشی جامع و مشخص با مشارکت همه ذی‌نفعان، می‌تواند به ایجاد هماهنگی و افزایش اثربخشی این برنامه‌ها کمک کند.

بدیهی است، صدف‌سازی یکی از هنرهای بومی و کهن منطقه جنوب است که از دیرباز در بندرهای استان بوشهر از جمله دیر رواج داشته است. این هنر راهی برای امرار معاش و کسب روزی حلال برای برخی از اهالی این بندر به شمار می‌رود. در گذشته بسیاری از فعالان این حوزه به دلیل ضعف شناختی از دنیای صدف‌ها و بی‌اطلاعی از نقش سازنده آن‌ها در اکوسیستم سواحل، به طور مرتب اقدام به جمع‌آوری این موجودات مفید و زیبا می‌کردند و با عجین کردن آن‌ها با هنر و خلاقیت، صنایع دستی چشم‌نوازی چون مجسمه، تابلو، گل سر، دستبند و سایر وسایل زینتی اقدام می‌کردند اما امروزه با توسعه دانش دریایی و ورود کارشناسان محیط‌زیستی و سمن‌ها به این بخش، دیدگاه‌ها و رفتارهای سنتی هنرمندانی که در حوزه صدف‌سازی مشغول به فعالیت بودند، زیر سوال رفته؛ چراکه به عقیده علم امروز، صدف‌ها هرگز نباید از ساحل حذف شوند! چون حذف تدریجی آن‌ها حیات دریا و ساحل و زیستمندانش را به مخاطره می‌اندازد.

اما چه باید کرد که نه هنر صدف‌سازی که یک هنر بومی قدیمی و موثر در توسعه گردشگری است، فراموش شود! آن هم در حالی که صدف‌سازی امروزه در بسیاری از کشورها به صنعتی تجاری و پول‌ساز مبدل شده است و نه صدف‌ها و اکوسیستم سواحل بکر به خطر بیفتند؟!

نگذاریم دیر، جزیره هرمز دوم شود!

یک پژوهشگر حوزه گردشگری و مدرس دانشگاه در این باره به بامداد جنوب گفت: نگاه به هنر صنعت صدف‌سازی به شکل تجاری‌سازی شده و پایدار بر اساس پیوست‌های محیط‌زیستی زمانی محقق می‌شود که اقتصاد بومی و محلی را با رعایت قوانین سفت و سخت در حوزه توجه به منابع‌طبیعی توسعه داد. البته الزامات این حوزه در تخصص این جانب نیست و کارشناسان محترم محیط‌زیست بیشتر می‌توانند در این حوزه پاسخگو باشند ولی بر اساس مطالعاتم می‌توانم بگویم دخالت در چرخه محیط‌زیست هرچند اندک، در گذر زمان لطمات جبران‌ناپذیری را به اکوسیستم وارد می‌کند، دست‌درازی به اکوسیستم ساحلی به‌ویژه برداشتن و حذف تدریجی صدف‌ها از سواحل، از زیبایی آن جاذبه‌ها می‌کاهد و بعد از گذشت چند سال، دیگر آن ساحلی که روزی یکی از زیباترین سواحل کشور بود، شاید جذابیتی برای گردشگران نخواهد داشت.

حسین مظفری سپس با تاکید بر اینکه یکی از راه‌های توسعه هنرصنعت صدف‌سازی ایجاد مزارع و حوضچه‌های پرورش صدف است که در آسیای جنوب شرقی در مزارع بسیار وسیع رواج دارد و دیگر آسیبی نیز به سواحل وارد نمی‌کند، بیان کرد: البته این حوضچه‌ها بایستی بر اساس پیوست‌های محیط‌زیستی و توجه به پروتکل‌های استاندارد، راه‌اندازی و بهره‌برداری شوند که با آموزش اصولی جوامع محلی، باعث ایجاد ظرفیت اشتغال و رشد و توسعه اقتصادی در زمینه صنایع‌دستی منطقه نیز می‌شود.

وی سپس با اشاره به اهمیت زیست‌بوم ساحلی و صدف‌ها در جهان امروز که محیط زیست به‌شدت تحت تاثیر دخل و تصرف آدم‌ها در تهدید جدی قرار گرفته، گفت: زیست‌بوم ساحلی در اقصی‌نقاط جهان مورد توجه ویژه مسوولان محلی قرار دارد. صدف‌ها نقش حیاتی در تثبیت رسوبات، تصفیه آب و ایجاد زیستگاه برای گونه‌های مختلف دریایی دارند و صدف‌سازی که در کشور ما چند سالی است به صورت یک صنعت درآمده، تهدیدی برای اکوسیستم ساحلی به‌شمار می‌رود. در کشورهای آسیای جنوب شرقی هنر صدف‌سازی بیش از دیگر نقاط جهان مورد توجه است اما توجه به منابع زیستی و پایداری تولیدات صنایع‌دستی بیش از پیش مورد توجه آنها است.

این استاد دانشگاه و پژوهشگر حوزه گردشگری با تاکید بر اینکه اگر پیوست‌های محیط‌زیستی در طرح و تصویب شهر ملی صدف – که بندر دیر مدنظر است – مورد توجه قرار نگرفته باشد، قطعا این طرح وجاهت قانونی نخواهد داشت، افزود: این طرح با این شرایط باعث آسیب‌های جبران‌ناپذیر به تنوع زیستی و تخریب زیستگاه‌های ساحلی بندر دیر خواهد شد.

مظفری در پاسخ به این پرسش مبنی بر اینکه آموزش جوامع محلی برای آگاهی از اهمیت صدف‌ها در اکوسیستم سواحل خلیج‌فارس چقدر می‌تواند در حفظ آنها در گستره طبیعت مؤثر واقع شود؟، گفت: بی‌شک مهم‌ترین نوع حفاظت از اکوسیستم، نه فقط در سواحل؛ بلکه در تمامی محیط زندگی، آموزش، تسهیلگری و هم‌افزایی جوامع محلی است. آگاه شدن جوامع محلی در ارتباط با بوم، اقلیم و دارایی‌های طبیعی مانند آب، گیاهان و جانوران کمک بسیار بزرگی در حفظ و ایجاد چرخه متعادل زیستی در هر جامعه و اکوسیستم دارد. حفاظت از صدف‌های سواحل نیز یکی از وظایفی است که بر عهده همه ما است. من به عنوان یک گردشگر باید بدانم این صدف‌هایی که در سواحل خلیج‌فارس می‌بینم، در اینجا زیباتر است تا اینکه آنها را بردارم و در دکور اتاقم قرار دهم یا به دیگری هدیه دهم. اگر بومیان ما به این مهم توجه داشته باشند، حتی به گردشگرانی که در سواحل حضور پیدا می‌کنند نیز اجازه برداشتن حلزون‌ها و صدف‌ها را نخواهند داد.

این کارشناس حوزه گردشگری در پاسخ به سوال دیگری که چه زمانی گسترش هنر صدف‌سازی می‌تواند به نحو مطلوبی گردشگری ما را رونق بدهد، تصریح کرد: صنایع‌دستی خواهر گردشگری است! اغلب گردشگران برای یادگاری یا سوغات از صنایع‌دستی هر منطقه خریداری می‌کنند و به دیار خود می‌برند. قطعا صنایع‌دستی یکی از جاذبه‌های هر دیار است و به نوعی یک از مؤلفه‌های وفاداری هر گردشگر نسبت به هر مقصد است.

آورده اقتصادی صنایع‌دستی نیز برای هر مقصد بسیار بالاست؛ ولی زمانی این آورده می‌تواند ماندگار باشد و بماند که به‌صورت پایدار دیده شود. به این معنی که تمامی ارکان توسعه، از جامعه محلی گرفته تا ارزش‌های فرهنگی تا محیط‌زیست و همه بازیگران این عرصه در این توسعه دیده شوند. هنر صدف‌سازی نیز زمانی می‌تواند رونق مطلوبی در گردشگری ما ایجاد کند که پیوست‌های محیط‌زیستی را ببیند و رعایت کند وگرنه حال و روز بندر دیر و روستاهای ساحلی‌ این شهرستان نیز مانند جزیره هرمز خواهد شد که استفاده بی‌رویه از خاک سرخش، آنچنان زیاد شد که صنعت گردشگری در این جزیره ارزشمند را دچار خدشه‌های اساسی کرده است.

منبع: هامون ایران

الهام بهروزی

«باپو» نوشته عبدالحسین معصومی‌جمی، داستانی گویشی است که از بطن سرزمینی پر از راز و رمز و تخیلی سیال و خلاق متولد شده است. این کتاب روایتی از یک پدربزرگ با گویش جمی است که یکی از شنیدنی‌ترین و دیرینه‌ترین گویش‌های جنوبی است. این پدربزرگ مکتب‌ندیده و درس نیاموخته اما بر مبنای هم‌نشینی با افراد آگاه در مجالس روضه و دیگر محافل، باورهای عمیق و نگاه بصیری یافته است. از همین‌رو، در کهنسالی با تعریف کردن قصه‌ها و حکایت‌ها و پندهایی دلنشین به فردی دوست‌داشتنی در میان کودکان مبدل شده است.

این داستان گویشی ورای قصه جذابی که نگارنده آن برایش انتخاب کرده است، از نظر زبان‌شناسی بسیار حائز اهمیت است؛ چراکه این داستان با گویش جمی روایت شده است؛ گویشی که به‌دلیل توسعه تمدن صنعتی در جنوب استان بوشهر و به‌دنبال آن، ورود خانواده‌هایی مهاجر از هر قوم ایرانی با زبان و گویش مختلف به این شهر تاریخی در خطر فراموشی قرار گرفته است.

معصومی‌جمی با نوشتن این اثر با گویش بومی، گام بزرگی در راستای حفظ این میراث ارزنده زبانی نیاکان خود برداشت اما بی‌شک احمد نوبخت، زبان‌شناس و تاریخ‌پژوه جنوبی با تصحیح این کتاب بعد از درگذشت نویسنده آن، نقش شگرفی را در بازنمایی این اثر خواندنی و گویشی ایفا کرده است. نوبخت هدف خود را از تصحیح «باپو» بازشناسی این گویش به نسل‌های امروزی جم و تاکید بر کاربرد دوباره آن در مراودات و مکالمات روزانه‌شان دانسته است.

این جامعه‌پژوه و قوم‌شناس زبان‌دان بر این باور است که «بسیاری از واژه‌ها و اصطلاحاتی که معصومی جمی در «باپو» به کار برده، در دهه‌های ۲۰ و ۳۰ در میان اهالی جم رایج بوده، واژه‌هایی استوار و اصیل که متاسفانه با گذر زمان و میل زبان به نوشتن کم‌کم از مکالمات اهالی این اقلیم کنار گذاشته شده است. معصومی‌جمی اما با کار بردن تعمدی آن‌ها در این داستان جذاب، بار دیگر این واژه‌ها را در ذهن پدر و مادرهای جمی تداعی کرده است تا راهی برای بازآوری آن‌ها در مکالمات نسل امروزی بیابد.»

این دیدگاه احمد نوبخت زمینه‌ای شد تا با وی که به‌تازگی «باپو» را تصحیح و با همکاری نشر «سیوند» راهی بازار کتاب کرده، درباره این کتاب و اهمیت حفظ گویش‌های بومی از جمله جمی به گفت‌وگو بنشینیم. اینجا لازم است اشاره شود که نوبخت پیش از تصحیح باپو، مقالات علمی، تاریخی و جامعه‌شناختی متعددی را درباره تاریخ جم و جامعه‌شناسی این منطقه منتشر و در مجلات و نشریات علمی به زیور طبع آراسته کرده است. وی همچنین جلد اول و دوم «امین‌الاخبار» نوشته اشرف‌علی‌بن عنایت‌علی رضوی، «شرح حال عالمان و شاعران جم در عصر قاجار و پهلوی» تألیف حسین یوسفی‌جمی، «دیوان کامل آخوند کبگانی» به روایت و ثبت ملاعلی مرادجمی، «کلام‌الملوک محمدخان دشتی» و … را در طول سال‌های تصحیح کرده و مقدماتی را بر آنها نوشته است.

 «باپو» تازه‌ترین اثری است که شما ضمن نگارش مقدمه‌ای بر آن، به تصحیح این داستان جذاب و گویشی پرداخته‌اید؛ چطور شد که به فکر تصحیح این اثر معصومی‌جمی که از نویسندگان فقید و خوش‌ذوق جنوبی بود، افتادید؟

«باپو» نخستین داستان در دسترس به گویش جمی است. گویش جمی یکی از شاخه گویش‌های بوشهری است. این گویش‌ها از مجموعه گویش‌های نو ایران و از گروه گویش‌های جنوبی ایران محسوب می‌شوند و مختصات آوایی آن‌ها نشان می‌دهد که به شاخه زبان‌های جنوب غربی تعلق دارند. گویش‌های بوشهری به دو دسته شمالی و جنوبی تقسیم می‌شود؛ گویش‌های شمالی شامل دشتستانی، دیلمی و لیراوی و گناوه‌ای است و گویش‌های جنوبی که گویش بردستانی، گویش بوشهریوگویش جمی و گویش دشتی را در برمی‌گیرد.
گویش‌ها به‌دلیل آن‌که به‌طور اساسی بر پایه سنت شفاهی شکل گرفته و استمرار یافته‌اند، بنابراین در فرهنگ و آثار مکتوب کمتر رسوخ کرده‌اند. از این‌رو، سنت شفاهی و گویش‌ها با خطر فراموشی روبه‌رو است. بدیهی است یکی از راه‌های حفظ و نگهداشت گویش‌های محلی تولید محتوا با گویش بومی است.

داستان و قصه یکی از راه‌هایی است که می‌تواند از رو به زوال رفتن گونه‌های زبانی با گویشور کم مثل گویش جمی جلوگیری کند. «باپو» اثری است که در دهه هفتاد نوشته شده است؛ یعنی در دوره‌ای که مهاجرت ناشی از صنعتی‌شدن در جم آغاز می‌شود. امری که در در دهه‌های بعدی به شدت گسترش یافت. مهاجرت ناشی از صنعتی شدن از یک سو، مدرنیته و جهانی شدن از سوی دیگر سبب به خاموشی گراییدن گویش جمی شد. عبدالحسن معصومی‌جمی در زمانی به نوشتن این داستان می‌پردازد که خطر به محاق رفتن گویش جمی را احساس می‌کند و بر این اندیشه بوده که اگر این اثر نوشته نشود بخشی از هویت زبانی مردم جم با دگردیسی و تغییر روبه‌رو می‌شود. نگارنده به درستی دغدغه گویش کهن جمی داشته است؛ چراکه امروزه حتی واژه «باپو» نیز دیگر به طرز کم‌رنگی در بین مردم کاربرد دارد و واژه‌هایی چون آقا یا آغا جایگزین این واژه شده است.

پس «باپو» بیش از اینکه یک داستان جذاب در جغرافیای جم باشد، اثری دغدغه‌مندانه در حفظ گویش جمی است! بنابراین ورای بعد محتوایی، از نگاه زبان‌شناسی بسیار حائز اهمیت است؛ این‌گونه نیست؟

بله، همان‌طور که اشاره کردید نگارنده کتاب «باپو» به طور مشخص در سال ۱۳۷۳ برای حفظ واژه‌ها و اصطلاحات جمی اقدام به نوشتن داستان پیش‌رو می‌کند. از این رو، این داستان که نخستین اثر در دسترس به گویش جمی است از دو بعد شایسته توجه و حایز اهمیت است: یکی به لحاظ زبانی یا شکل نوشتار و دیگر محتوا و فحوای کلام.

از دید من، گویش‌ها، لهجه‌ها و گونه‌های زبانی گنجینه‌ای محسوب می‌شوند که زبان پارسی یا معیار را می‌توانند با داشته‌های غنی و پرارزش در برابر هجمه سیل‌آسا و بنیان‌افکن دینای جدید یا مدرنیته کمک کنند. گونه‌های زبانی در ایران‎زمین هر یک، بخشی از فرهنگ و عناصر فرهنگی را از گذشته در خود جای داده و قدرت زایایی و زایش بسیار قوی و خیره‌کننده‌ای داشته‌اند که امروزه این قدرت باروری کمتر شده است؛ اما با همین قدرت کم به دلیل گنجینه زبانی ارزشمند به لحاظ واجی، آوایی، واژگانی و دستوری می‌توانند زبان معیار را معین باشند.

گویش‌ها، لهجه‌ها یا گونه‌های زبانی به‌دلیل اینکه بیشتر سنت ادبی آن شفاهی است، بنابراین امکان به محاق رفتن آن بسیار بالا است. از این‌رو، می‌توان با سرودن شعر و انتشار آن، گفتن قصه و داستان و نشر آن گویش‌های بومی را صاحب ادبیات مکتوب و از خطر انقراض آن جلوگیری کرد. امروزه به اندازه کافی به زبان معیار شعر و داستان سروده و گفته شده است؛ اما چند اثر به گویش‌های بومی انتشار یافته است!

به نکته مهمی اشاره کردید. حال از دید شما نگارش داستان‌های بومی با گویش بومی چقدر می‌تواند برای مخاطب یا نسل امروزی خواندنی شود؟

بی‌شک فاصله‌گیری از بیان داستان و قصه به زبان معیار سبب لذت‌آفرینی و ابتهاج در خوانش و خواندن می‌شود. وقتی خوانش‌گر به زبان مادری سخن می‌شنود و قصه گوش می‌دهد به طرز شگفت‌انگیزی داستان در روح و ضمیر وی می‌نشیند و احساس مطبوع و خوشایندی به وی دست می‌دهد. احساسی که شاید با خوانش داستان به زبان معیار یا ملی کمتر به وی دست دهد. زبان مادری از آن‌جایی که در بیان احساس و عاطفه به‌طور واقعی و عمیق تاثیرگذار است، اگر این گونه‌های زبانی به عنوان قالب روایت انتخاب شوند، تاثیر شگفت‌انگیزی بر خواننده می‌گذارند و لحظه‌های فرحناک و دل‌انگیزی برای او می‌آفریند.

مهم‌ترین چالشی که در این مسیر پیش روی نویسندگان وجود دارد، کدام است؟

مهم‌ترین چالش این است که گویش‌های بومی در سنت نوشتاری در میان گویشوران گسترش نیافته‌اند. گویشوران بیشتر بر اساس سنت شفاهی با همدیگر ارتباط برقرار می‌کنند و به هنگام کتابت از زبان معیار یا زبان ملی بهره برده و می‌برند. بنابراین سنت مکتوب در میان گویش‌های بومی به شدت ضعیف است ولی برای اینکه بتوان به تقویت و فربه‌تر کردن سنت مکتوب در گویش‌ها کمک کرد، باید به کودکان افزون بر آموزش زبان گفتاری بومی، سنت مکتوب گویش بومی را نیز آموزش داد.

زبان‌آموزی در زمانی پس از یک سالگی شروع می‌شود و تا پنج سالگی به تقریب به حالت ثابت نزدیک می‌شود. نزدیک دو دهه است که گویشوران گویش بومی در شهرستان جم به طور فزانیده‌ای به کودکان خود گویش جمی را در سن زبان‌آموزی کمتر آموزش می‌دهند و گاه مطلقاً آموزش نمی‌دهند. مطالعات مقدماتی نشان می‌دهد که والدین فکر می‌کنند فرزندان‌شان در ارتباط برقرار کردن با غیربومیانی که به‌طور غیرمنتظره‌ای شهرستان جم را به عنوان زیست‌بوم خود انتخاب کرده‌اند، مشکل پیدا می‌کنند و ممکن است اعتماد به نفس لازم در مهارت کلامی نداشته باشند.

بنابراین خانواده‌ها به سرعت برق و باد از آموزش گویش جمی به کودکان خود فاصله گرفته‌اند و زبان معیار یا فارسی را از یک تا ۵ سالگی به فرزندان خویش آموزش می‌دهند و تلاش می‌کنند کودکان‌شان به ندرت با گویش بومی عجین شوند. در این میان کلاس‌های گوناگون آموزشی، مقاطع تحصیلی پیش‌دبستانی و مهد کودک‌ها هم باب میل این پدر و مادرهای جمی عمل کرده و بین زبان کودکان و گویش بومی آن‌ها فاصله سوال‌برانگیزی ایجاد کردند تا کودکان از همان آغاز به زبان معیار سخن بگویند و با همین وضعیت زبان‌آموزی را ادامه داده و به بالندگی رسیده و آماده پذیرفتن نقش‌های متنوع در جامعه شوند.

با تداوم این رویه در آینده بسیار نزدیک دیگر کسی به گویش بومی در زیست‌بوم جم سخن نخواهد گفت. وقوع این فاجعه فرهنگی چنان نزدیک است که خیلی نمی‌توان به انتظار آن نشست. حذف گونه‌های زبانی، حذف فرهنگ، تاریخ و هویت است. فرهنگی که ذره ذره شکل گرفته و هویت‌ساز بوده است. بی‌شک با آسیب دیدن لایه حفاظتی یا پوسته فرهنگی که همان گویش یا گونه زبانی بومی است، فرهنگ بومی به صورت شگرفی با چالش روبه‌رو می‌شود و از بین می‌رود.

آیا می‌توان مدعی این شد که والدین جمی با برحذر داشتن بچه‌هایشان از یادگیری گویش جمی، زمینه‌ساز به محاق رفتن این گویش اصیل در دوره کنونی شده‌اند؟!

ببینید یکی از معیارهایی که می‌توان از طریق آن به این شناخت رسید که آیا «گویش جمی» الان به محاق رفته است یا خیر؟ خواندن داستان پرکشش و خواندنی «باپو» است. با خوانش این روایت می‌توان به نیکی به این پی برد که چه اندازه از دایره واژگان گویش جمی ما کاسته شده است. آزمونی است که خود هر شخص می‌تواند داور آن باشد. به جرات می‌گویم به عنوان کسی که بیش از سه دهه واژگان، اصطلاحات و عبارت‌های زیادی از گونه زبانی جمی جمع‌آوری کرده است با خواندن داستان «باپو» به این نتیجه رسیدم برخی از واژگان، اصطلاح‌ها، اصوات و عبارت‌ها دیگر در میان مردم رواج ندارد و اگر نسل‌های قبل از دهه بیست و سی نیز این واژگان و عبارت‌ها را به نیکی می‌دانند، امروزه دیگر به کار نمی‌برند؛ چون زمینه، بافت و بستر اجتماعی چنان تغییر کرده است که دیگر نیازی به کاربرد آن نمی‌بینند و حتی اگر به کار ببرند نیز فهم مشترک با دیگران صورت نمی‌پذیرد.

پس معصومی‌جمی با نگارش «باپو» حقیقتاً خدمت بزرگی به بازآفرینی و پاسداشت گویش جمی کرده است!

بله؛ نگارنده با انتخاب شکل زبانی؛ یعنی گویش جمی، خدمت شایان توجه‌ای به فرهنگ و تاریخ اقلیم جم کرده‌است؛ خدمتی که مردم جم در هر دوره تاریخی قدردان آن هستند و خواهند بود. نخستین‌ها هماره ویژگی‌های قابل ستایشی دارند و با توجه به اینکه تا پیش از این اثر، اثری منثور به گویش جمی به زیور طبع آراسته نشده است، بنابراین این اثر از این لحاظ پیشرو محسوب می‌شود و نقش بسیار اساسی در حفظ میراث زبانی ایفا می‌کند. بدیهی است این اثر در زمره آثار تاریخی ماندگار در فرهنگ و تاریخ جم قرار دارد و بر همه کنشگران جمی واجب است که با خویش‌کاری و اهتمام جدی به خوانش این اثر بپردازند و به دوستداران فرهنک و تاریخ این اقلیم معرفی کنند.

از دید من، نگارنده کتاب با انتخاب قالب و شکل و با استفاده از جای‌نام‌های جغرافیایی، آداب و رسوم، پوشش و کوشش مردم، غذاهای بومی، ابزارها و وسایل کشاورزی و عناصر فرهنگی این منطقه تاریخی که افسانه‌هایی هم دارد، در واقع به مستندسازی بخشی از فرهنگ بومی اقلیم جم اهتمام ورزیده است. در واقع، او با این کار عناصری از زیست‌بوم جم را مکتوب و مستند کرده است.

طبق شنیده‌ها، «باپو» عنوانی است که در گویش جمی برای پدربزرگ استفاده می‌شود، این داستان هم ظاهراً قصه یک باپو را بیان می‌کند! درست است؟

بله، نگارنده در این داستان با انتخاب یک شخصیت محوری به نام «باپو»، دانای کهنسالی را به تصویر کشیده است که میزان فهم، درک و شناخت وی از زیست و زمانه خودش بر اساس سواد استوار نیست. باپو نزد هیچ معلم یا ملایی آموزش ندیده است. به مدرسه یا مکتب‌خانه نرفته است و هیچ زمان در کنار نوآموزان به آموزش دیدن نپرداخته است اما باپو بیشتر بر اساس ایمان نابی که دارد و از قلب بی‌ریا و پاکی که برخوردار است و بر اساس سخنان افراد آگاه و مشارکت در مجالس روضه‌خوانی توانسته به شناختی پیرامون زندگی و واقعیت‌های آن دست یابد.

معرفت و شناختی که باپو دارد، بر محور عقلی سلیم و شعوری عام شکل گرفته است و نوعی منطق آشکار در سخنان آن وجود دارد. لُب لباب سخنان باپو خداشناسی، کنش بر معیار قرآن، سنت و منش پیامبران الهی است. پرتکرارترین واژه در کلام باپوی این داستان، خداشناسی است؛ خداشناسی ساده و بی‌آلایش که می‌تواند به زیست شخص و دیگران کمک کند.قلب بزرگ باپو و مهربانی غیرقابل انکار و آشکار و رفتارهای مهرآمیز و پرمحبت وی سبب جذب کودکان به وی می‌شود.

انتخاب این شخصیت تا چه اندازه نویسنده را در پیشبرد اهدافش از نگارش این داستان یاری داده است؟

نگارنده با انتخاب شخصیت باپو توانسته است اغلب هدف‌های خود را در نگارش از زبان «باپو» طرح کند. باپو فرد کهنسال، فرتوت و پیری است که دوره پادشاهی چندین شاه را از عصر قاجار تا پهلوی مشاهده کرده است، از این رو، فردی باتجربه و زمانه‌دیده به حساب می‌آید. در این داستان گویشی کودکان و نوجوانانی که در پی شنیدن مثل‌های عبرت‌آموز و سرشار از نکته‌های اخلاقی و جذاب و پرکشش هستند، شب‌ها به محل زندگی باپو می‌روند و با اشتیاق کامل و سعی زیاد به شنیدن مثل‌ها و داستان‌ها و روایت‌هایی که وی از زندگی گذشتگان بیان کند، روی می‌آورند. آنان چنان در گوش‌دادن و فراگیری علاقه، دلبستگی و اهتمام ورزیده که تا پاسی از شب نیز حاضر به دل‌کندن از باپو نبودند، حتی به هنگام حضور در مکتب‌خانه نیز تمام فکر و اندیشه خود را معطوف به شب شدن و حضور در سکونت‌گاه باپو میک‌ردند.

داستان‌پردازی معصومی‌جمی در کدام قسمت «باپو» به اوج می‌رسد؟

اوج داستان‌پردازی معصومی در «باپو» به هنگام هبوط آدم و حوا از زمین رخ می‌دهد؛ جایی که آدم و حوا به دلیل استفاده از میوه ممنوعه به اجبار از جایگاهی که داشتند، مجبور به هبوط به زمین می‌شوند. به طرز جذاب و جالبی و در قالب گویش جمی نویسنده توانسته داستان و روایت خود را از این هبوط نقل کن. متن و فحوا در قالب، شکل و فرم گویشی چنان چفت و بست پیدا کرده است؛ گویی که نویسنده سال‌های سال به کار داستان‌نویسی و قصه‌گویی به گویش بومی اشتغال داشته است. به‌جز روایت هبوط آدم و حوا، تمثیل «هاسک» یا آسیاب‌دستی مثال دقیق، عینی و پرنکته‌ای است که معصومی به زیبایی مثال‌زدنی در اثر خود از آن بهره جسته است. به نظر می‌رسد این تمثیل نکته قابل تاملی است که نویسنده توانسته به طور شایسته‌ای در داستان باپو آن را طرح کند.

«باپو» صرف اینکه یک داستان جذاب گویشی است، رویکرد انتقادی هم دارد، نظر شما در این باره چیست؟

نویسنده در این اثر نگاه انتقادی به روضه‌خوانان یا به اصطلاح ملّاهایی دارد که بر اساس کتاب مقدس مسلمانان، سنت اصیل و ناب پیامبر اسلام و روایت‌های صحیح و مبتنی بر گزاره‌های عقلی، روایت‌های خود را انتخاب نمی‌کنند. برخی از روضه‌خوانان و ملّاها در حادثه کربلا تحت تاثیر روایت‌های غیرواقعی، روایت‌های غیرعقلانی و ناصحیح را بیان می‌کنند. در این باره معصومی‌جمی با اشاره به اشعار عبدالجواد جودی خراسانی، از شاعران شیعه و مرثیه‌سرای قرن سیزدهم هجری قمری، دنبال آن است که روایت‌های افسانه‌آمیز و غیرواقعی را نقد کند و از سوی دیگر، شور و هیجان‌های موجود در مرثیه‌های جودی را می‌پسندد و از زبان باپو آن‌ها را واقعی و درست تلقی می‎‌کند.

معصومی‎‌جمی در این داستان به صورت پرچذبه و پرکشش رفتار فرزندان آدم و به‌طور کلی انسان را که به راهنمایی‌هایِ پیامبرانِ ارسال شده از سوی حضرت باری گوش فرا نمی‌دهند، پرداخته است و کنش انسان‌ها را مورد انتقاد قرار داده است و این‌که خداشناسی محور دعوت پیامبران محسوب می‌شود و پیامبران بابت این دعوت و رساندن پیام خداوند از مردم طلب مزدی نمی‌کنند اما عموم مردم کمتر به این پیام گوش فرا می‌دهند.

دوره زمانی این داستان مربوط به کدام دوران می‌شود؟

گذشته‌ای که نویسنده داستان خود را در بستر آن سامان داده است مربوط به دوران قاجار و عصر پهلوی می‌شود؛ دوره‌هایی که جامعه نتواسته بود از نگاه ارباب رعیتی خارج شود. خوانین، روسا و شیوخ و از سوی دیگر قاضیان در آن عصر تسلط غیرقابل انکاری بر مردم جامعه داشتند.

از این روی، نویسنده در باپو، انتقادهایی به نوع نگاه سلطه‌مابانه خوانین، روسا و شیوخ و قاضیان داشته و این‌که این گروه‌ها چگونه توانستند بر جان، مال و ناموس مردم تسلط یابند و با لطایف‌الحیل بر همه چیز مردم و جامعه مستولی شوند؛ به گونه‌ای که مردم چاره‌ای نداشتند جز تحمل جور این افراد.

منبع: خبرگزاری کتاب

الهام بهروزی

انتشار خبر مرگ «پرهام هوشمند»، عکاس و هنرمند دیری به یکباره جامعه هنری بوشهر را دچار شوک کرد. هنرمندی که لبریز از شور و شوق زندگی و هیجان بود. او با محتواسازی و تولیداتی مبتنی بر جغرافیا و زیبایی‌های جنوب کشور به‌ویژه زادگاهش؛ دیر به یکی از هنرمند- بلاگرهای خلاق کشور مبدل شده بود که هر روز در صفحه شخصی خود در اینستاگرام، شمار قابل توجهی از دنبال‌کنندگان را با جلوه‌ها و جاذبه‌های اقلیم جنوب و ویژگی‌های زیست مردمان این سامان مانوس می‌کرد.

بی‌شک اینکه می‌گویند: «هنرمند هرگز نمی‌میرد»، یک ادعا نیست؛ بلکه یک واقعیت است؛ چراکه هنرمند در آثاری که از خود به یادگار می‌گذارد، زنده می‌ماند. این از اعجاز هنر است که هر که بدان خو بگیرد، هرگز نمی‌میرد و همواره در خاطره جمعی می‌ماند.

از این‌رو، پرهام هوشمند، هنرمند مردم‌شناس و مردمدار جنوبی با آثار بی‌بدیل خود، در عرصه هنر استان مانا شد. وی متولد سال 1358 بود و در حالی که تنها 45 سال داشت، در پی سکته قلبی روز دوشنبه، 5 شهریور جاری در تالش گیلان جان به جان‌آفرین تسلیم کرد. او تا 24 ساعت قبل از سفر ابدی‌اش، با همان روحیه طنز و نوآورانه‌ای که داشت، بخشی از زیبایی‌های طبیعی شمال کشور و سفرش را با مخاطبان خود به اشتراک گذاشت. هوشمند سرشار از زندگی بود و در هنرش به‌وفور این حس ناب را به دیگران منتقل می‌کرد. وی حتی غم را به طرز شگفتی متصور و روایت متفاوتش موجب می‌شد به جای اینکه اندوه بر دل مخاطب بنشیند، تفکر فلسفی بر وجود وی مستولی شود و در پی یافتن تعمق چیستی زندگی و خویشتن خویش برود.

او به معنای واقعی هنرمند بود و در تلاش بود تا زاویه جدیدی از داشته‌ها و میراث طبیعی و معنوی و انسانی دیار جنوب ارائه کند. هوشمند در محتواسازی به فلسفه هنر نگاه ویژه‌ای داشت، به‎‌گونه‌ای که در پس محتواهای تولیدشده‌اش افکار خیامی و میل به خلوت و تنهایی موج می‌زد. او با هم‌ذات‌پنداری با دریا، پرتره‌های زیبایی از این آبی بیکران تاریخمند ثبت کرده بود. همچنین در فیلم‌های مینیمال و بیگ‌لانگ‌شات‌های منحصربه‌فرد، روایتی سوررئال از خلیج فارس و زیبایی‌های کم‌نظیرش عرضه می‌کرد.

هوشمند یک هنرمند مولف بود که در دوران حیاتش، بخشی از آثار خود را در نمایشگاه‌های انفرادی یا گروهی در فرهنگسرای ابن‌سینای تهران، برج میلاد و مجتمع نفت دیر به نمایش گذاشته بود. او در این نمایشگاه‌ها، افزون بر انعکاس جاذبه‌ها و چشم‌اندازهای گردشگری جنوب استان بوشهر، زوایای پیدا و پنهان زندگی مردمان دریا را نمایان و دورنمایی هنری از حیات انسانی و طبیعی را در این دیار کم‌نظیر مجسم کرده بود.

پرهام هوشمند پر از ایده بود، از این‌رو، در کارش دچار کلیشه و تکرار نشد. وی فیلم‌های هنری و مینیمال خود را به کلام و موسیقی گره می‌زد تا بدین طریق جفت بدحالان و خوشحالان شود بلکه در مسیر جست‌وجوی زندگی، معنایی را که در پی‌اش بود، بیابد. او یک هنرمند کاوشگر و معناگرا بود و روحیه ظریف و نکته‌سنجی داشت. به‌راحتی تن به سختی زندگی نمی‌داد، بسیاری از مواقع که خسته می‌شد، چنگ به هنر می‌زد و با یک تصویر ساده، غمش را در خروش موج‌ها و اندوه صخره‌های سرسخت پنهان می‌کرد و با ترانه یا شعری غم‌گرا همگام می‌شد.

هوشمند، تنها یک عکاس نبود، بلکه یک مولف بود که زندگی و معنایش را در فریم‌های متعدد و متنوع روایت می‌کرد. او نقش موثری در بازنمایی اکوسیستم خلیج فارس و زیستگاه‌های کم‌نظیرش داشت و به کمک فیلم و عکس، روایتگر و محافظ موجودات دریایی و خلیج فارس بود. دغدغه داشت و خلیج فارس و اهالی‌اش را دوست داشت تا بدانجا که عمده محتواسازی‌هایش از بطن دریا برخاسته بود.

هوشمند، دغدغه جنگل‌های حرای دیر را داشت که در سال‌های اخیر به‌دلیل سودجویی برخی از افراد و تصمیم‌گیری‌های نامسوولان در معرض تهدید قرار گرفته بود. وی ورزش‌هایی آبی را فراگرفته بود تا با استفاده از آن‌ها، در میانه جنگل‌های حرا و موج‌های عاصی بتواند قاب‌های ماندگاری را از این هستی بیکران ثبت و ضبط کند و اهمیت و نگهداری آن را به همگان یادآوری کند. از این‌رو، یک هنرمند دغدغه‌مند و نگران جنوب و طبیعت و داشته‌هایش بود.

با بررسی آثار وی، می‌توان گفت، علاوه بر طبیعت‌گرایی، انسان‌سوژگی دیگر وجه غالب هنر هوشمند بود. در غالب کارهای وی ردی از انسان یا نمایه‌ای از او جریان داشت. با اندکی دقت و واکاوی در آثار برجای مانده از این هنرمند، مشخص می‌شود که او صرفا به‌دنبال نمایش ابعاد زیباشناختی زندگی و حیات نباتی جنوب نبود، بلکه تنهایی انسان مدرن و معناباختگی و حسرت‌های او را متصور می‌شد. به‌ندرت در آثار وی، تصویر جمعی ثبت شده است. موتیف‌های آثار او غالبا در دریا، شب، گل، انسان تنها (زن و مرد)، صخره، موج، قایق، ساحل بکر، غروب، بندر، جاده، آسمان، شالو، گوش‌ماهی، حرا و… خلاصه می‌شود. او افزون بر اینکه، عکاسی مردم‌شناس و مردادر بود، هنرمندی اقلیم‌شناس بود که در کارهای خود به‌دنبال بازنمایی و بازشناسی برجسته‌ترین چشم‌اندازهای طبیعی و گردشگری و ابعاد زیستی مردمان این دیار باصفا به خصوص دیر بکر بود.

بدیهی است هوشمند در هنر به درجه‌ای رسیده بود که از ظاهر زندگی و محیط پیرامونش عبور کرده و در پی یافتن «خویشتن» و «معنای» هستی بود. وی گاهی در مسیر شناخت، از خود عاجز می‌ماند و به‌دنبال فریادرسی بود و این عجز خود را با نوشته‌های کوتاه در برخی از آثار خود عیان می‌کرد، مثل این نوشته‌: «به کسی احتیاج دارم که پنهانم کند از احمقی که درونم است.» او معمولا برای توصیف درونیات خود به جملات قصار از نویسندگان و بزرگان پناه می‌برد.

پرهام هوشمند، سوژه‌های اجتماعی خود را به سبک خود بازنمایی می‌کرد. وی در این زمینه عمدتا با طنزی ملموس و رفتاری هیجان‌آمیز ظاهر می‌شد و همین ابتکار وی هم لبخند بر لب مخاطب می‌نشاند و هم با بازی با اشعار و واژه‌ها به معرفی سوژه خود می‌پرداخت. بی‌شک درگذشت این هنرمند برای جامعه هنری استان بوشهر ضایعه‌ای جبران‌ناپذیر خواهد بود. روحش شاد

منبع: بامداد جنوب

در این زمینه

الهام بهروزی

گردشگری یکی از صنایع درآمدزایی است که همواره کشورها چه توسعه‌یافته، چه در حال توسعه برای پویایی اقتصاد خود نگاه ویژه‌ای به آن دارند. در این میان، ایران نیز به‌عنوان کشوری متمدن و تاریخ‌مند که جاذبه‌های طبیعی، باستانی و تاریخی کم‌نظیر و منحصربه‌فردی در خود جای داده است، در دهه‌‎های اخیر تلاش بسیاری برای توسعه این صنعت در شاخه‌ها و زیرشاخه‌های مختلف آن کرده است.

بی‌شک توسعه این صنعت در گروی رعایت اصول و مولفه‌هایی است تا به پایداری و درآمدزایی برسد. یکی از مهم‌ترین مولفه‌های گردشگری پایدار، رفتار گردشگری در تعامل با محیط زیست یا گردشگری سبز است.

از دید کارشناسان گردشگری، رفتار محیط زیستی گردشگران لازمه و ضرورتی برای رسیدن به توسعه پایداری گردشگری و حفظ مناطق طبیعی است. بدیهی است جهت‎گیری ارزشی محیط زیست و جهت‌گیری ارزشی نوع‌دوستی اجتماعی بر رفتار گردشگری محیط زیستی دوستانه به واسطه آگاهی محیط زیست، احساس مسوولیت، هنجارهای شخصی، ارزش‌های محیط زیست، رفتارهای حافظ محیط زیست و رضایت از گردشگری محیط زیست موثر است، همچنین جهت‌گیری ارزشی خودخواهانه به طور معکوس تاثیر خواهد گذاشت.

از این‌رو، در توسعه پایدار گردشگری به‌ویژه اکوتوریسم یا بوم‌گردی، رفتار انسان با طبیعت بسیار حائز اهمیت است، زیرا تجربه نشان داده که در گردشگری رفتار انسان آسیب‌زننده بوده؛ یعنی آن‌ها اغلب در استفاده از منابع طبیعی در این صنعت به نوعی به تخریب آن دامن زده‌اند و کمتر فرصتی برای بازیابی این منابع حیاتی داده‌اند. این تخریب‌ها متذکر این است که گردشگران برای حضور در فضاهایی که جاذبه‌های طبیعی، تاریخی و باستانی و آثار ملموسی که ثبت ملی شده‌اند، باید رفتار و اصول بازدید از آن‌ها را پیش از ورود به آن‌جا بیاموزند.

آن‌ها باید توجیه شوند که در این مکان‌ها نباید هر کاری را انجام بدهند؛ چون حتی گاهی صدای بلند می‌تواند برای این جاذبه‌ها یک تهدید باشد. موضوعی که از نگاه خیلی از گردشگران دور مانده است. متاسفانه به‌دلیل همین‌ سهل‌انگاری‌ها و ضعف در نهادینه‌کردن رفتار و فرهنگ گردشگری بسیاری از نقاط بکر و جاذبه‌های گردشگری استان بوشهر به‌دلیل رفتارهای خارج از اصول گردشگران و گردشگرنماها در خطر قرار گرفته است؛ نقاطی نظیر سواحل بکر استان (شامل هاله، بنود، نایبند، دیر، حماد، چاهک، گناوه، دیر، کنگان، عسلویه، دلآرام و…)، گور دختر، کاخ‌های هخامنشی در دشتستان، کوه نمک، عمارت شیرینو، چشمه‌های آب خاییز و…

در بسیاری از نقاط مذکور شما با انبوهی از پسماندها و زباله‌های به‌جا مانده از گردشگران و ردی از آتش‌های برافروخته و یادگارنوشته‌هایی که نمایان‌کننده رفتارهای وندالی با میراث فرهنگی است، مواجه می‌شوید.

یک کارشناس گردشگری در این باره به بامداد جنوب گفت: بسیاری از این رفتارها به‌دلیل ناآگاهی گردشگران با منابع طبیعی و جاذبه‌های بکر و تاریخی و باستانی و اهمیت محیط زیست است. بی‌شک این گردشگران و طبیعت‌گردان اغلب افرادی هستند که به‌صورت انفرادی یا گروه‌های دوستانه‌ و تنها بر اساس جست‌وجوهای گوگلی به این مکان‌ها سفر می‌کنند. از این‌رو، برای داشتن رفتاری در تعامل با محیط زیست در چنین فضاهایی توجیه نشده‌اند.

آن‌ها نیاموخته‌اند که در مکان‌های بکری مثل سواحل بنود یا هاله که غارها و صخره‌های منحصربه‌فردی در خود جای داده، نباید هر کاری را انجام بدهند؛ کارهایی مثل برافروختن آتش یا آوردن ماشین تا نقطه پایانی ساحل که محلی برای زاد و ولد گونه‌های دریایی در معرض انقراض نظیر لاک‌پشت‌های پوزه‌عقابی است یا رها کردن پسماندها و مواد تجزیه‌ناپذیر در آن!

عماد شیرویس با تاکید بر اینکه رفتارهای دوستانه و محیط زیستی در گردشگری یک اصل مهم است که باید از سوی گردشگران و طبیعت‌گردان به‌منظور حفظ و بازیابی منابع طبیعی رعایت شود، افزود: گردشگرانی که در قالب تورهای دارای مجوز به مکان‌های بکر طبیعی و تاریخی و باستانی سفر می‌کنند، از سوی تورلیدرها به‌طول کامل با این جاذبه‌ها و اهمیت آن و همچنین رفتارهای مجاز و در تعامل با محیط زیست در این مکان‌ها آشنا می‌شوند.

از این‌رو، به‌ندرت شاهد بروز رفتارهای تهدیدکننده از سوی این دسته افراد در فضاهای طبیعی و تاریخی هستیم؛ چراکه تورهای گردشگری پس از بازدید از هر جاذبه تاریخی و طبیعی یا اثر ملی، نه پسماندی از خود در آن محیط برجای می‌گذارد و نه به شکلی رفتار می‌کند که بافتار اولیه آن بنا یا جاذبه یا محوطه آسیب ببیند و نه امنیت زیستمندان آن را به خطر می‌اندازند؛ یعنی نه آلودگی صوتی ایجاد می‌کنند و نه به آلودگی محیطی دامن می‌زنند.

وی در ادامه با اشاره به اینکه ما در گردشگری زمانی به توسعه پایدار دست می‌یابیم که سه بخش، دولتی، خصوصی و مدنی در این حوزه با دغدغه‌مندی به نقش‌آفرینی بپردازند، تصریح کرد: بی‌شک اگر نهادهای دولتی متولی در جوار مکان‌های تاریخی و باستانی و جاذبه‌های طبیعی زیرساخت‌های اقامتی و رفاهی را برای گردشگران با حفظ کالبد و منظر بکر و اولیه این جاذبه‌ها طبق استانداردهای گردشگری جهانی ایجاد کنند و با نصب تابلوها و نشانه‌گذاری‌ها، اهمیت آن نقطه و رفتارهای استاندارد را در آن‌جا بازنمایی کنند، قطعا گردشگران و طبیعت‌گردان و تاریخ‌دوستان به‌تدریج چگونگی مواجه و حضور در این مکان‌ها را فرامی‌گیرند و با شناخت از ارزش‌های این نقاط و حفظ محیط زیست آن، رفتارهای دوستانه با طبیعت و محیط زیست و جاذبه‌های طبیعی و تاریخی را در پیش می‌گیرند.

به عقیده شیرویس، بخش خصوصی که همان سرمایه‌گذارن گردشگری هستند که موسسات و زیرساخت‌های گردشگری را مدیریت می‌کنند، باید با کمک آژانس‌های گردشگری در مناطق متبوع خود، اقدام به راه‌اندازی تورهای گردشگری ‌کنند تا گردشگران و طبیعت‌گردان را در قالب تورهای استاندارد و شناسنامه‌دار و دارای مجوز با نقاط طبیعی بکر و تاریخی و باستانی شهر یا منطقه خود با بروز کمترین رفتارهای تهدیدکننده محیط زیست و مخرب منابع طبیعی آشنا شوند.

وی با بیان اینکه بخش مدنی که شامل گردشگران آزاد و جوامع محلی می‌شود، با بهره‌گرفتن از علوم رفتاری و جامعه‌شناختی، نگرش‌های زیست محیطی خود را در گردشگری تحت ارزش‌های خاص فایدهگرایانه، زیست محیطی و ملی تقویت کنند، گفت: امروزه اهمیت محیط زیست در صنعت گردشگری بسیار افزایش یافته است، چراکه بدون توجه به حفظ محیط زیست توسعه صنعت گردشگری دور از ذهن است. حفظ محیط زیست نیز نیازمند رفتار محیط زیستی مناسب است. متاسفانه در سال‌های اخیر با گسترش صنعت گردشگری در برخی نقاط استان به‌ویژه در سواحل بکر هاله و بنود که ساحلی صخره‌ای و غارهای طبیعی کم‌نظیری دارد یا ساحل دلارام در تنگستان، شاهد تأثیر منفی رفتار گردشگردان بر محیط زیست هستیم.

به گفته رئیس انجمن حرفه‌ای راهنمایان گردشگری استان بوشهر، بارها شده که افرادی تحت عنوان گردشگر یا طبیعت‌گرد با ماشین‌های آفرود به این ساحل آمده و با مانورهای بسیار خطرناک و هیجانی به بافتار اولیه و صخره‌های این سواحل آسیب‌زده‌اند یا در فصل تخم‌گذاری لاک‌پشت‌های پوزه عقابی به این ساحل خاص می‌روند و مزاحمت‌هایی را برای این زیستمندان ایجاد می‌کنند یا با حضور در دیگر مکان‌های باستانی نظیر گور دختر با زغال یا هر ابزار برنده‌ای بر دیواره‌های آن نوشته‌هایی را می‌نویسند یا زخم‌هایی را می‌زنند که ضدرفتار گردشگری است.

شیرویس با تاکید بر اینکه توسعه صنعت گردشگری یک شمشیر دو لبه است که در آن نه تنها تاثیر مثبت (مانند اشتغال و زیباسازی محیط زیست)، بلکه اثر منفی بر محیط زیست بیوفیزیکی (مانند آلودگی آب، آلودگی هوا، تخریب اکوسیستم) و محیط اجتماعی و فرهنگی (مانند از دست دادن فرهنگ سنتی) دیده می‌شود، گفت: متاسفانه توسعه این صنعت در ایران و استان با عوارض جانبی محیط زیستی و… همراه شده، شما ببینید که بر ساحل بکر بنود و هاله و … چه آمده و چه حجمی از زباله و مواد تجزیه‌ناپذیر از سوی گردشگران و مسافران رها شده است!

وی یادآور شد: متاسفانه سواحل بکر ما در شهرها و روستاهایی که در نوار ساحلی قرار گرفته‌اند، از یک سو، به‌دلیل طرح‌های غیراصولی چون دهکده‌های گردشگری و ساحل‌سازی در حریم دریا و خور در معرض تهدید قرار گرفته‌اند و بکارت خود را از دست داده‌اند و از سوی دیگر، با رفتارهای پرخطر گردشگران و مسافران مواجه شده‌اند که چهره‌ای نازیبا پر از پسماند و زباله و گودال و رد چرخ‌های آفرودسوارها پیدا کرده‌اند. متاسفانه سواحل ما قربانی هیجان آفرودها و زباله‌ها شده است. این رفتارهای غلط گردشگران، جاذبه‌های گردشگری ما را به شدت تهدید می‌کند و ما باید آن‌ها را با آموزش و ترویج فرهنگ گردشگری به سمت رفتارهای مسوولانه محیط زیستی و متناسب با گردشگری پایدار سوق بدهیم. ما باید گردشگر سبز پرورش بدهیم؛ چون گردشگری ما سخت نیاز به حفاظت از منابع طبیعی و جاذبه‌های تاریخی و باستانی دارد.

رئیس انجمن حرفه‌ای راهنمایان گردشگری استان بوشهر تاکید کرد: کارشناسان گردشگری در یک تحقیق مفصل به این نتیجه رسیده‌اند که گردشگرانی که جهت‌گیری ارزشی محیط زیستی دارند، بالاترین دغدغه را در حفظ محیط زیست دارند. گردشگرانی که نوع‌دوستی اجتماعی (رفاه سایر انسان‌ها) بالای دارند نیز برای حفظ محیط زیست اهمیت زیادی قائل هستند؛ اما گردشگران که جهت‌گیری ارزشی خودخواهانه دارند، اولویتی برای مسائل زیست محیطی و رعایت حال و رفاه هم‌نوعان قائل نیستند. بنابراین ما باید گردشگران دوستدار محیط زیست و نوع‌دوست را تقویت کنیم تا بتوانیم ضمن رسیدن به توسعه پایدار در گردشگری، به حفاظت از منابع طبیعی و میراث فرهنگی و گنجینه‌های تاریخی خود کمک کنیم.

خلیج فارس: دبیر دومین رویداد رسانه ای استان بوشهر گفت: ۶ داور ملی و استانی، رویداد رسانه ای جنوب استان بوشهر را داوری می کنند.

به گزارش خلیج فارس به نقل از آوای بوشهر؛ عباس اعتمادی پور با اعلام این خبر گفت: با تصمیم دبیرخانه رویداد، مهرداد خدیر، رضا غبیشاوی، علی هوشمند، الهام بهروزی و سجاد بهزادی به عنوان داوران بخش متنی رویداد و خانم مریم سلیمی به عنوان داور بخش عکس، کلیپ و موشن گرافی، قضاوت آثار دریافتی را بر عهده خواهند داشت.

اعتمادی پور با بیان اینکه ارسال آثار به دومین رویداد رسانه ای استان بوشهر تا ۲۰ مردادماه برنامه ریزی شده بود افزود: با پایان مهلت ارسال آثار، کار داوری آغاز شده و برترین های دومین رویداد با نظر هیات داوران مشخص خواهد شد.

‎عضو هیئت مدیره خانه مطبوعات از برگزاری کارگاه های آموزشی و همایش پایانی دومین رویداد در روزهای ۱۴ و ۱۵ شهریورماه خبر داد و گفت: اختتامیه این رویداد در دو بخش آموزشی و همایش پایانی و طی دو روز در نظر گرفته شده که با حمایت و پشتیبانی ویژه شرکت پتروشیمی پارس و با حضور میهمانان ملی و استانی، مدرسان، داوران و خبرنگاران برگزار می شود.

گفتنی است رویداد رسانه ای استان بوشهر در سال گذشته در گستره جنوب استان بوشهر و در سال جاری در گستره استانی برنامه ریزی شده است.

در این زمینه

پتروشیمی پارس با دبیرخانه رویداد رسانه ای استان همکاری می کند
مهلت ارسال آثار به رویداد رسانه‌ای استان بوشهر تمدید شد

الهام بهروزی
کودکان شاد در کوچه‌های صمیمی بافت تاریخی، گذر زنی از میان پیچک‌ها، غروب و لنجی پهلوگرفته بر ساحل، قایقی پراز ماهی و گربه‌ای منتظر در امتداد موج‌های آرام، پسرکان شاد در زمینی خاکی در پی توپی کوچک، مردی در کنار کتیبه‌ای مزین به هنر گره‌چینی و شیشه‌های رنگی، جنینی در شیشه زمانه، نخلی مجذوب آبی آسمان، پسرکی بادکنک‌فروش در حوالی دریا، زنانی با لباس‌های رنگارنگ جنوبی، تلالوی بانمک‌ترین کوه خاورمیانه، همنشینی مردان قدیمی در گوشه‌ای از شهر و دوچرخه‌ای از نفس افتاده و… موتیف‌هایی بود که در 41 قاب مجزا گرد هم آمده بودند تا اندکی از زیبایی‌های بندری بگویند که نامش در تاریخ جنوب بسان خورشیدی می‌درخشد.

نمایشگاه عکس گروهی عکاسان بوشهری روایتی از بوشهر از دیروز تا امروز بود. برپایی این نمایشگاه ابتکار چهار عکاس پیشکسوت بوشهری؛ یعنی علی‌اکبر اسکرووالا، محمد خوردبین، رضا بشکانی و محسن کیان‌پور بود تا عکاسان بوشهری در دوران پساکرونا دوباره گرد هم جمع آیند و با زبان تصویر، راویانی برای انتقال و نمایش زیبایی‌های زیست‌بوم این کهن‌دیار بر فراز خلیج زیبای فارس باشند.
در این نمایشگاه علاوه بر نمایش آثار چهار عکاس مذکور که خود پایه‌گذار این رویداد هنری زیباشناختانه بودند، هنرمندان باتجربه و همچنین خلاق و جوان بوشهری چون افسانه جعفری، ماهان اسدی، مهدی انصاری، ساناز ایران‌پور، عرفان آقابابایی، محسن آمیان، حسن ترازویی، محمد باطبی، اردشیر ترک‌زاده، سهیلا بحرینی، عبدالغفار جعفری‌پور، پریسا جفره‌ای، محمد جمالی، میثم حبشی، ایرج حسین‌پور، مهدی خرمایی‌پور، بهروز دربندی، مرضیه دموخ، مجتبی دهپویه، مهرناز رحیمی، سجاد رنجبر، رضا ریشهری، سمیه شفایی، سیدحسین صافی، رزاق عبیدی، رضوان علیمرادی، ثمانه فقیه، سیده‌لیلا قاسمی‌زاده، اسماعیل کارگر، جلیل گلستانیان، فرزاد گیتی‌زاده، نازنین مهیمنی، سیدکریم موسوی، مهدی نیک‌بین، ادهم وزانی و محمد وژدان‌حقیقی نیز با آثاری خلاقانه حضور داشتند.

در آخرین روز این نمایشگاه گروهی موفق شدیم که از آن بازدیدی داشته باشیم و با برخی از هنرمندان حاضر در آن و مخاطبان عکس گپ و گفتی داشته باشیم. محمد خوردبین که یکی از بانیان برگزاری این رویداد بود و با یک اثر در آن شرکت کرده بود، در این باره به بامداد جنوب گفت: فراخوان برگزاری این نمایشگاه از اول تیر امسال در فضای مجازی منتشر شد تا آثار متنوعی از عکاسان بوشهری از پیشکسوت گرفته تا جوان و تازه‌کار، آثار خود را برای شرکت در این رویداد ارائه کنند. هرچند در ابتدا قرار بود که 50 عکس در نمایشگاه به نمایش گذاشته شود ولی در نهایت به‌دلیل کمبود فضا، تنها 41 عکس برای ارائه در نمایشگاه انتخاب شدند.

به گفته این عکاس باتجربه و پیشکسوت، با شیوع کرونا هنر عکاسی و گردهمایی‌های هنری مثل نمایشگاه عکس مانند سایر فعالیت‌های دیگر در محدودیت قرار گرفت و از رونق افتادند، از این‌رو، ما تلاش کردیم تا برپایی یک نمایشگاه گروهی عکس باردیگر عکاسان استان را گرد هم جمع کنیم تا دوباره بر روی این هنر متمرکز بشوند. به عبارت بهتر، این نمایشگاه زمینه‌ای شود برای برپایی نمایشگاه‌های دیگر چه به‌صورت انفرادی و چه گروهی.

خوردبین با اشاره به اینکه این نمایشگاه کاملا به‌صورت خودجوش برگزار شد، افزود: سه ماه زمان برد تا آثار نمایشگاه جمع‌آوری شد. همان‌طور که مشاهده کردید، اغلب این آثار بخشی از زیست بوم بوشهر را به تصویر کشیده‌اند و خوشبختانه عکاسان جوان با عکس‌ها و ایده‌های نو در این رویداد حاضر شدند و همین نوگرایی موجب شد که استقبال خوبی از نمایشگاه شود.

از وی در خصوص اثرش که عنوان «یادگار گذشتگان» را یدک می‌کشد و مردی را در کنار کتیبه‌ای که مزین به گره‌چینی است، نمایش می‌دهد، پرسیدم. خوردبین در این باره گفت: این عکس پیش از این در پشت جلد کتاب «دستنبوی عشق» نوشته امید زاهد منتشر شده که هنر حسین کرمی را ترسیم می‌کند که در آن کتاب خود راوی است.

به گفته وی، این اثر، عکسی از مجموعه من با موضوع بافت تاریخی است. این مجموعه دربردارنده زیبایی‌ها و تزئینات عمارت‌های تاریخی بوشهر است که متاسفانه در گذر زمان بسیاری از آن‌ها نابود شده یا در حال فراموشی هستند. من تلاش کردم تا با مراجعه به بافت تاریخی و همنشینی با هنرمندان هنرهای بومی بوشهر، تصویرهایی را از این هنرهای منحصربه‌فرد و اجدادی ضبط کنم تا دست‌کم سندی از آن‌ها به دست آیندگان برسد.

این عکاس پیشکسوت یادآور شد: سه سال است که دارم در این زمینه کار می‌کنم و تمام تصاویر که مربوط به کتیبه و ارسی و گره‌چینی است، جمع‌آوری کرده‌ام که اگر نهادی یا اسپانسری پیدا شود که از نظر مالی حمایت کند، دوست دارم همه این تصاویر را در قالب یک کتاب مفصل کار و منتشر کنم.

در ادامه این گشت و گذار به سراغ علی‌اکبر اسکرووالا دیگر بانی برگزاری این رویداد رفتیم تا اندکی از وی در خصوص این نمایشگاه بشنویم. این عکاس سفیدموی باتجربه بوشهری نیز به بامداد جنوب گفت: همان‌طور که آقای خوردبین اشاره کرد، در دوران کرونا، عکاسان بوشهری متفرق شدند، حتی برخی از آن‌ها دوربین‌ها حرفه‌ای خود را فروختند تا دیگر عکاسی نکنند. این مساله موجب نگرانی ما شد و دیدیم بهترین راه جمع‌آوری این عکاسان این است که یک نمایشگاه گروهی را برپا کنیم تا دوباره انگیزه در هنرمندان این عرصه زنده کنیم که خوشبختانه این ایده با استقبال خوبی از سوی عکاسان هم‌استانی مواجه شد.

وی در ادامه با تاکید بر اینکه این نمایشگاه در نهایت از 6 تا 11 آبان جاری در مدرسه تاریخی سعادت با حمایت آقای عارف‌زاده و هیات‌مدیره این مکان تاریخی برپا شد، افزود: این رویداد کاملا خودجوش بود و با هزینه خود هنرمندان حاضر در آن برپا شد. ما هیچ اسپانسر یا حامی مالی نداشتیم ولی خوشبختانه استقبال خیلی خوبی از نمایشگاه شد.

اسکرووالا با بیان اینکه موضوع نمایشگاه آزاد بود، تصریح کرد: نکته جالب این بود که موضوع همه آثار ارسالی به استثنای یکی دو اثر، معطوف به زیست بوم بوشهر بود. همین مساله موجب شد که نمایشگاه کاملا زبان تصویری این بندر زیبا باشد.

وی که خود با عکسی که از کوه نمک جاشک ثبت کرده، در این نمایشگاه حاضر شده، بیان کرد: از نقاط قوت این نمایشگاه این بود که تجربه هنرمندان پیشکسوت مثل سید حسین صافی، ترازویی، گلستانیان و… با خلاقیت و کارهای تکنیکال هنرمندان جوان و صاحب ایده ادغام شد و همین باعث شد که نمایشگاه مخاطبان بی‌شماری پیدا کند و عکاسان برای برگزاری نمایشگاه‌‌های دیگر دلگرم شوند.

اسکرووالا با تاکید بر اینکه این نمایشگاه دستاوردهای بزرگی برای ما عکاسان داشته، افزود: درست است که ما جزء عکاسان باتجربه و قدیمی استان به‌شمار می‌رویم ولی ما از عکاسان جوان در نمایشگاه خلاقیت و نوآوری را یاد گرفتیم. چون علم الان در دستان این عکاسان جوان است. آن‌ها برای ثبت یک اثر هم مطالعه می‌کنند و هم کار می‌کنند. این عکاسان در جشنواره‌های مختلفی حضور دارند و خلاق هستند. این در حالی است که زمان ما جشنواره‌ای نبود و علم عکاسی مثل امروز به‌روز نبود ما تجربی این هنر را شروع کردیم و پیش بردیم و امروز با تماشای عکس‌های خلاقانه این هنرمندان هم لذت می‌بریم و هم می‌آموزیم.

در بخش دیگر این نمایشگاه با افسانه جعفری، فعال رسانه و عکاس خبرگزاری ایرنا هم‌کلام شدیم که تا کنون در رویدادهای جهانی متعددی شرکت کرده و موفق شده عناوین برتر برخی از این رویدادها را از آن خود کند.

وی که با تصویری از موزه پزشکی بوشهر در این گردهمایی عکسی شرکت کرده، با اشاره به پیشینه هنری خود به بامداد جنوب گفت: حدود هشت سال است که به طور حرفه‌ای عکاسی می‌کنم و در حای حاضر به‌عنوان عکاس با خبرگزاری ایرنا همکاری دارم. پیش از این در نمایشگاه‌های متعددی در خارج از کشور نظیر نمایشگاه کرواسی و فرانسه نیز شرکت داشته‌ام.

وی در ادامه به حس خوب خود بابت شرکت در این نمایشگاه اشاره و تصریح کرد: این نمایشگاه موجب شد که بعد از سه سال دوباره همه گرد هم جمع شویم و تجربه نویی را کسب کنیم.
جعفری در خصوص اثری که در این نمایشگاه عرضه کرده، توضیح داد: این عکس برداشتی از موزه تاریخ پزشکی خلیج فارس است که به همت دکتر ایرج نبی‌پور در عمارت دهدشتی راه‌اندازی شده، نکته جالب این است که هر کسی عکس را دیده، از وجود این موزه اظهار بی‌اطلاعی کرده، در حالی که آن‌ها به عمارت دهدشتی رفته‌اند اما بیشتر برای بازدید از نمایشگاه یا مزون لباس و…؛ خوشبختانه این عکس باعث شد که آن‌ها مشتاق بازدید از این موزه شوند.

از وی تشکر کردم و به سراغ بانویی رفتم که غرق تماشای یکی از تصویرهای ارائه شده در نمایشگاه است که قابی از زیست روستایی را نمایش می‌داد. نظر او را در خصوص این نمایشگاه جویا شدم. این بانو در این باره گفت: مدت‌هاست که به‌صورت یکجا زیبایی‌های زندگی در بوشهر را ندیده بودم؛ اما این نمایشگاه موجب شد که این زیبایی‌ها دوباره در ذهنم زنده شوند.

وی با تاکید بر اینکه با برخی از این تصاویر، خاطرات گذشته برایم زنده شد، افزود: بسیاری از ما تا پیش از ترویج زندگی تجملی، زندگی ساده اما گرمی داشتیم. مثل همین زندگی که در عکس روبه‌رویم می‌بینید. شاید این زندگی از نظر بصری زیبایی چندانی نداشت اما چنان دلگرم‌کننده و پر از صمیمیت بود که هرگز نمونه آن را در زندگی شیک و لوکس امروزی تجربه نکردیم.

این شهروند یادآور شد: این نمایشگاه روی هم رفته، مملو از تصاویر زیبایی از استان عزیزمان بوشهر بود که تماشای آن‌ها حال خوبی به ما ارزانی کرد. امیدوارم این رویدادها از این پس بیشتر برگزار شوند.

در این زمینه
تصاویر/ نمایشگاه عکس در مدرسه سعادت