اتحادیه اروپا،

خلیج فارس:نشست فصلی ماه سپتامبر شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی که هفته گذشته برگزار شد هرچند منجر به صدور قطعنامه‌‌‌ای علیه برنامه هسته‌‌‌ای ایران نشد، اما با صدور چند بیانیه از سمت کشورهای غربی به‌خصوص کشورهای تروئیکای اروپا علیه ایران همراه شد. این بیانیه‌‌‌ها در وهله نخست واکنش ناصر کنعانی، سخنگوی دستگاه دیپلماسی را به دنبال داشت و کنعانی گفت که اعمال فشار سیاسی علیه ایران در شورای حکام آژانس نتیجه معکوس دارد.

به گزارش «خلیج فارس» به نقل از دنیای اقتصاد، اما در گام بعدی، شنبه شب رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در بیانیه‌‌‌ای اعلام کرد که ایران فعالیت چند بازرس با‌تجربه آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را لغو کرده است. به گزارش خبرگزاری فارس، گروسی اعلام کرد: «این بازرسان از جمله باتجربه‌‌‌ترین کارشناسان آژانس با دانش منحصر به‌فرد در فناوری غنی‌‌‌سازی هستند. آنها فعالیت‌‌‌های راستی‌آزمایی ضروری در تاسیسات غنی‌سازی ایران که تحت پادمان‌‌‌های آژانس هستند، انجام داده‌‌‌اند و با تصمیم امروز ایران، ‌به صورت موثر یک‌سوم از باتجربه‌‌‌ترین گروه بازرسان آژانس که برای ایران تعیین شده‌‌‌اند، حذف شدند.» همچنین اتحادیه اروپا تصمیم ایران در لغو انتصاب بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را «نگران‌‌‌کننده» توصیف کرد.

تعلیق ماموریت هشت بازرس

در همین خصوص خبرنگار خبرگزاری فارس مطلع شد که تعداد بازرسانی که گروسی به آنها اشاره کرده هشت نفر و دارای ملیت‌‌‌های فرانسوی و آلمانی هستند. براساس تصمیم ایران این هشت نفر که دارای روادید چند بار سفر به ایران بودند و هر لحظه می‌توانستند برای انجام بازرسی‌‌‌های معمول آژانس به ایران بیایند، از این پس لغو انتصاب De-designation شده و دیگر نمی‌توانند به ایران سفر و اقدام به بازرسی کنند. در واقع به نوعی مجوز فعالیت آنها لغو شده است. تصمیم جمهوری اسلامی ایران که پیش از این هم ناصر کنعانی در واکنش به بیانیه سه کشور اروپایی به آن اشاره کرده بود، روز جمعه ۲۴ شهریور ماه در نامه‌‌‌ای به رافائل گروسی مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی اطلاع داده شده است.

مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در ادامه بیانیه خود اظهار کرد: «این اقدام که به صورت رسمی توسط توافق‌نامه پادمان‌‌‌های ان‌‌‌پی‌‌‌تی اجازه داده شده است، توسط ایران به گونه‌‌‌ای به کار برده شده که به صورت مستقیم و به شیوه شدیدی، بر توانایی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی برای پیشبرد موثر بازرسی‌‌‌ها در ایران تاثیر می‌‌‌گذارد.» گروسی گفت: «من شدیدا این اقدام یکجانبه نامتناسب و بی‌‌‌سابقه را که برنامه‌‌‌ریزی‌‌‌های عادی پیشبرد فعالیت‌‌‌های راستی‌آزمایی آژانس در ایران را تحت‌تاثیر قرار می‌‌‌دهد و آشکارا با همکاری که باید میان آژانس و ایران باشد در تضاد است، محکوم می‌‌‌کنم.»

مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در این بیانیه اضافه کرد: «این تصمیم عمیقا تاسف‌بار توسط ایران، گام دیگری در مسیری اشتباه بوده و ضربه‌‌‌ای غیرضروری به روابط تیره شده میان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و ایران در اجرای توافق‌نامه پادمان ان‌‌‌پی‌‌‌تی است.» در بیانیه آژانس بین‌المللی انرژی اتمی آمده است: «بدون همکاری موثر، اطمینان و اعتماد از بین خواهد رفت و آژانس در موقعیتی نخواهد بود که بتواند به طور موثر ماموریت راستی‌آزمایی خود را در ایران انجام دهد و تضمین‌‌‌های معتبری ارائه دهد که مواد و فعالیت‌‌‌های هسته‌‌‌ای در ایران برای اهداف صلح‌آمیز است.»

وی اضافه کرد: «تجربه ما نشان می‌‌‌دهد که لغو مجوز فعالیت بازرسان آژانس بر فعالیت راستی‌آزمایی ما تاثیر گذاشته و در راستای همکاری به شیوه مشارکتی نیست.» گروسی در پایان بیانیه خود از ایران خواست تا درباره این تصمیم خود تجدیدنظر کرده و به مسیر همکاری با آژانس بازگردد. وی افزود: «من همچنین از بالاترین مقامات ایران می‌‌‌خواهم که در اولین فرصت با من تعامل کرده تا شرایط را اصلاح کرده و با آژانس برای تکمیل شفاف‌سازی کامل مسائل پادمانی باقی‌مانده همکاری کنند.»

ایران: هشدار داده بودیم

ناصر کنعانی سخنگوی وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران شنبه شب ۲۵ شهریور ماه در واکنش به بیانیه رافائل گروسی مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی مبنی بر اقدام جمهوری اسلامی ایران در لغو انتصاب چند بازرس با‌تجربه آژانس گفت: «متاسفانه سه کشور اروپایی و آمریکا به‌رغم تعامل مثبت، سازنده و مستمر جمهوری اسلامی با آژانس، با زیاده‌‌‌خواهی و با هدف تخریب فضای همکاری ایران و آژانس، از فضای شورای حکام برای مقاصد سیاسی خود سوءاستفاده کردند.» کنعانی افزود: «ایران پیش‌تر نسبت به عواقب این گونه سوءاستفاده‌‌‌های سیاسی از جمله تلاش برای سیاسی کردن فضای آژانس هشدار لازم را داده بود‌‌‌.»

سخنگوی دستگاه دیپلماسی تاکید کرد: «اقدام اخیر ایران براساس حقوق حاکمیتی مصرح در ماده ۹ موافقت‌نامه جامع پادمان بین ایران و آژانس (INFCIRC ۲۱۴) صورت گرفته است و جمهوری اسلامی ایران انتظار دارد که کشورهای غربی از سیاست سوءاستفاده از سازمان‌های بین‌المللی از جمله آژانس بین‌المللی انرژی اتمی خودداری کرده و اجازه دهند که این سازمان‌ها فعالیت‌‌‌های حرفه‌‌‌ای و بی‌‌‌طرفانه خود را به دور از فشارهای سیاسی انجام دهند.» کنعانی گفت: «البته جمهوری اسلامی ایران با تاکید بر ضرورت بی‌‌‌طرفی آژانس، به همکاری‌‌‌های مثبت خود در چارچوب توافقات انجام‌شده ادامه خواهد داد.» همچنین اتحادیه اروپا تصمیم ایران در لغو انتصاب بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را «نگران‌‌‌کننده» توصیف کرد.

به گزارش «ایسنا»، پیتر استانو، سخنگوی سیاست خارجی اتحادیه اروپا «ایران را به بازنگری بدون تاخیر در تصمیم‌‌‌اش درمورد لغو انتصاب بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی» فراخواند. اتحادیه اروپا تاکید کرد که نسبت به گزارش روز شنبه مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در مورد تصمیم ایران در لغو انتصاب بازرسان متخصص آژانس برای نظارت بر برنامه هسته‌‌‌ای این کشور بسیار نگران است. این اتحادیه همچنین خاطرنشان کرد: «مساله‌‌‌ای که به‌‌‌طور ویژه نگران‌‌‌کننده است تاثیر مستقیم و شدید این تصمیم بر قدرت آژانس در انجام فعالیت‌‌‌های راستی‌‌‌آزمایی است که نظارت بر برجام را نیز شامل می‌‌‌شود.»

فشارهای سیاسی اروپا

بیانیه جدید مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی علیه ایران در حالی منتشر شد که چند روز پیش تروئیکای اروپا (انگلیس، فرانسه و آلمان) اعلام کردند که قصد دارند تحریم‌‌‌های تسلیحاتی علیه ایران را که ماه آینده منقضی می‌‌‌شود، همچنان حفظ کنند. در عین حال اواخر هفته گذشته و همزمان با برگزاری نشست شورای حکام، تروئیکای اروپایی و آمریکا در بیانیه‌‌‌ای مشترک خواستار ارائه اطلاعات «موثق» فنی درباره مواد هسته‌‌‌ای یافت‌‌‌شده در دو محل در ایران شدند. به گزارش «ایسنا»، خبرگزاری رویترز نوشت، نمایندگان انگلیس، فرانسه، آلمان (تروئیکای اروپا) و آمریکا در سازمان‌های بین‌المللی در وین، روز پنج‌شنبه در نشست شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی که تا روز جمعه ادامه خواهد داشت، با تکرار ادعاهایشان درباره همکاری‌‌‌های ایران با آژانس گفتند، «در صورتی که ایران تعهداتش را عملی نکند و درباره مواد هسته‌‌‌ای شفاف‌‌‌سازی نکند، اقدامات بیشتری در زمینه پرونده هسته‌‌‌ای ایران لازم است».

این چهار کشور در بیانیه‌‌‌ای در این باره گفتند: «ایران باید بدون تاخیر، اطلاعات فنی موثق درباره محل‌‌‌(یا محل‌‌‌های) فعلی مواد هسته‌‌‌ای و تجهیزات آلوده در رابطه با تورقوزآباد و ورامین را ارائه کند.» روز چهارشنبه هفته گذشته نیز آمریکا و ۶۳ کشور دیگر در نشست شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، در بیانیه‌‌‌‌‌‌‌‌‌ای مشترک از ایران خواستند تا اقدامات فوری در جهت حل‌‌‌‌‌‌‌‌‌وفصل مشکلات پادمانی باقی‌‌‌‌‌‌‌‌‌مانده با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی انجام دهد. در بخشی از این بیانیه ادعا شده است: «ایران طی ۱۰ ماه گذشته هیچ توضیح فنی معتبری در رابطه با حضور ذرات اورانیوم با منشأ انسانی در مکان‌‌‌‌‌‌‌‌‌های اعلام نشده در ایران ارائه نداده است. ما خاطرنشان می‌‌‌‌‌‌‌‌‌کنیم که دبیرکل بار دیگر گزارش داده که مسائل پادمانی باقی‌‌‌‌‌‌‌‌‌مانده باید حل‌‌‌‌‌‌‌‌‌وفصل شوند تا آژانس در موقعیتی قرار بگیرد که بتواند تضمین‌‌‌‌‌‌‌‌‌هایی در رابطه با ماهیت کاملا صلح‌‌‌‌‌‌‌‌‌آمیز برنامه هسته‌‌‌‌‌‌‌‌‌ای ایران ارائه دهد.»

خلیج فارس: لوئیجی دی مایو، نماینده ویژه اتحادیه اروپا در امور خلیج فارس، ۱۹ شهریورماه با علی باقری معاون سیاسی وزارت امور خارجه دیدار و گفتگو کرد. باقری در این دیدار تاکید کرد: «از هرگونه ابتکار اروپا برای گشایش دریچه‌های جدید همکاری استقبال می‌کنیم.»

به گزارش«خلیج فارس» به نقل از فرارو، باقری با اشاره به نقش اتحادیه اروپا در بسیج و تجمیع ظرفیت‌های مجموعه اروپایی گفت: «ایران در عمل نشان داده که عزم، اراده و توانایی لازم را برای تعامل دوجانبه داشته» پیش از این دی مایو در دیدار با حسین امیرعبداللهیان به‌نمایندگی از طرف جوزپ بورل، بر موضع صریح اتحادیه اروپا مبنی بر لزوم و فوریت آزاد شدن شهروندان دربند اتحادیه اروپا و همچنین احترام به حقوق بشر از سوی طرف ایرانی تاکید کرده بود. وی در دیدار با باقری، در مورد منطقه خلیج‌فارس بر اینکه امنیت پایدار در منطقه نیازمند اهتمام و پایبندی همه بازیگران ذینفع است، تاکید کرد.

این دیدار در شرایطی انجام شد که مهلت چندانی تا غروب برجام باقی نمانده است و در تاریخ ۲۶ مهرماه سال جاری، شرایط روابط ایران و غرب تغییر خواهد کرد. خبرگزاری رویترز در تیر ماه ۱۴۰۲ در گزارشی مدعی شد دیپلمات‌های اروپایی به جمهوری اسلامی اطلاع داده‌اند که مصمم هستند «تحریم‌های موشک‌های بالستیک» اتحادیه اروپا علیه ایران را حفظ کنند. البته حفظ تحریم‌ها مستلزم تایید تمامی ۲۷ کشور عضو اتحادیه اروپا است. با توجه به اهمیت این موضوعات پرسش‌هایی مطرح است، از جمله این که آینده روابط ایران و اتحادیه اروپا به ویژه پس از غروب برجام چگونه خواهد بود و آیا اتحادیه اروپا نسبت به تمدید تحریم‌ها علیه ایران اقدام خواهد کرد یا خیر؟ فریدون مجلسی، دیپلمات پیشین ایران و کارشناس حوزه روابط بین الملل در گفتگو با فرارو به این پرسش‌ها پاسخ داد:

فریدون مجلسی به فرارو گفت: «ما ابتدا باید ارتباطمان را با اروپا برقرار کنیم و سپس به دنبال اصلاح آن باشیم. مدتی است که ارتباط ما با اروپا به حداقل ممکن رسیده است. به نظر می‌رسد، ایران، اروپا و ایالات متحده منتظر فرارسیدن غروب برجام هستند تا پس از این تاریخ، روابط دیپلماتیک خود را باز تعریف کنند. مقطع فعلی، مقطع بسیار حساسی است، نباید اجازه دهیم مکانیزم ماشه به راحتی فعال شود، یا قطعنامه‌های سنگین علیه ایران باز گردند. در این فاصله زمانی کوتاه، فرصت محدودی داریم که سیاست‌های منطقه‌ای و بین المللی خود را به شکلی تعریف کنیم که درگیر فشار‌های شدید سیاسی نشویم.»

وی افزود: «هر کشوری در منطقه در درجه اول به فکر منافع خود است. همانطور که چین و کشور‌های عرب منطقه به دنبال توسعه و تثبیت روابط خود هستند. در حال حاضر مهمترین مسئله در کشور ما، اقتصاد است. این باید اولویت روابط ما باشد که در سایه توسعه دیپلماسی، به تجارت و صادرات و واردات رونق ببخشیم و ارزش پول ملی را افزایش دهیم. سخنان آقای باقری را می‌توان در دو بعد تفسیر کرد. یک بعد نهان و پنهان است. یعنی ممکن است مذاکرات و گفتگو‌هایی بین سران ایران و اروپا انجام شده باشد، که به شکل علنی اعلام نشده است. اگر اینطور باشد نمی‌توان سخنان آقای باقری را به راحتی تفسیر و بررسی کرد یا حتی روی آن نظر دقیق داد. اما در بعد دیگری ممکن است سخنان آقای باقری صرفا در حد نوعی ابراز تمایل دیپلماتیک باشد که هر از گاهی توسط سران سیاسی کشور‌های مختلف در خصوص مسائل گوناگون چنین اظهارنظر‌هایی می‌شنویم.»

این دیپلمات پیشین گفت: «تا زمانی که مصادیق عینی از بهبود روابط غرب و ایران و به ویژه اروپا و ایران نبینیم نمی‌توانیم بگوییم که روابط رو به بهبودی رفته است. آزادی گروگان‌ها به ازای دریافت پول‌های بلوکه شده را نمی‌توان نشانگر توسعه روابط بزرگ بین ایران و غرب بدانیم. ما هنوز شاهد حسن نیت بیشتر یا ویژه‌ای از سوی غربی‌ها نبوده ایم. روابط ایالات متحده و اروپا با اسرائیل از دیگر موضوعاتی است که به پیچیدگی معادلات سیاسی می‌افزاید. هم اکنون شعار دادن، دردی از هیچ یک از طرفین دوا نمی‌کند. هر اندازه ایران به لحاظ روابط سیاسی و اقتصادی، شرایط خود را بهبود دهد، کشور‌های اروپایی نیز تمایل بالاتری خواهند داشت با ایران وارد تبادل شوند. این کشور‌ها مایلند با ایران صنعتی، مستقل و دارای پتانسیل‌های بالا وارد تجارت شوند، نه ایرانی که به انزوا رفته باشد. همانطور که در دوران شکل گیری برجام شاهد حضور اروپایی‌ها در کشور بودیم.»

وی افزود: «ما باید به عرصه سیاست بین الملل برگردیم و با زیرکی مهره‌های خود را جوری بچینیم که به راحتی از صحنه روابط بین الملل حذف نشویم. همچنین باید با قوانین بازی بین الملل نیز سازگار شویم. حذف ایران از روابط بین الملل، فقرزا و تورم زا است. کشور‌های غربی در درجه اول باید باور و قبول کنند که ایران به تعهدات خود پایبند است، در درجه دوم کشور‌های دیگر باید متوجه باشند که پروژه‌های هسته‌ای ایران کاملا صلح آمیز است. تا زمانی که این تغییر باور درباره ایران شکل نگیرد، اروپایی‌ها نیز با دیده تردید و با گارد بسته با ایران مواجه می‌شوند.»

این کارشناس حوزه بین الملل گفت: «اروپایی‌ها به دنبال حفظ منافع خود با برخی کشور‌های منطقه از جمله اعراب هستند و طبیعتا ترجیح می‌دهند با ایران وارد تنش یا مشکل نشوند. حل مسائل باید به شکل پایدار و دقیق انجام شود. این که یک صلح ناپایدار انجام دهیم و بعد تصور کنیم که همه چیز حل شده، اشتباه است. توافقات باید به گونه‌ای شکل بگیرند که به راحتی قابلیت گسست نداشته باشند. توافق یک طرفه یا بر اساس منافع یکی از طرفین پایدار نخواهد بود. حضور فعال در عرصه بین المللی می‌تواند در آرام سازی شرایط و رفع تنش‌ها موثر باشد، اما باز هم تاکید می‌کنم که در شرایط فعلی بیش از سخن به عمل نیاز داریم.»