خلیج فارس:یک مقام نظامی ارشد ارتش اوکراین به رویترز گفت که شرایط زمستانی – سرما، کاهش دید و عدم پوشش درختانی که شاخ و برگ ندارند – چالشی برای اوکراین و روسیه است. هیچکدام در این سال دستاورد‌های ارضی قابل توجهی به دست نیاورده اند و جنگ تا حد زیادی فرسوده است.
خلیج فارس:عبدالناصر همتی رئیس پیشین بانک مرکزی به ذوق زدگی اخیر رئیس بانک مرکزی دولت رئیسی واکنش نشان داد.
به گزارش«خلیج فارس» به نقل از فرارو؛همتی در شبکه اجتماعی «ایکس» نوشت: اینکه مراودات اقتصادی و بانکی با همسایگان از جمله روسیه گسترش یابد، خوب است.
اما، خوشحالی از موافقت یک بانک روسی برای اعطای اعتبار۶۶ میلیون دلاری، برای خرید کالای اساسی، درحضور رئیس بانک مرکزی ایران، همزمان با موضع ضد ایرانی روسیه در مورد جزایر سه گانه، در شأن مسئولین کشور نیست.
خلیج فارس: عهدنامه ترکمانچای و گلستان، بمباران حرم امام رضا، حمایت از صدام در طول جنگ تحمیلی و طولانی کردن مذاکرات هسته‌ای به گفته محمد جواد ظریف نشان داد، روس‌ها نگاه دوستانه‌ای به تهران نداشته و اگر لازم باشد به راحتی ایران را قربانی منافع خود می‌کنند.
منبع: اعتماد آنلاین
خلیج فارس:یک کارشناس امور خاورمیانه با اشاره به ادعا‌ها نسبت به جزایر سه گانه گفت: رابطه استراتژیکی بین ایران و روسیه وجود ندارد و این از آن مسائلی است که جزو آرزو‌ها و خواسته‌های برخی از مقامات ماست و، چون آن را به زبان می‌آورند فکر می‌کنند این اتفاق می‌افتد و رابطه استراتژیک می‌شود؛ در حالی که اصلا این طور نیست.
به گزارش «خلیج فارس» به نقل از جماران؛ سیدعلی حسینی درباره موضع گیری اخیر روسیه درباره جزایر سه گانه گفت: دقیقا یک سال و ۱۵ روز پیش زمانی که روس‌ها مشابه چنین کاری در امارات انجام دادند، در توییتی مطرح کردم که با روس‌ها از همین الان باید وارد مذاکره شد و درباره جزایر خط قرمز‌ها را باید به آن‌ها فهماند و کلا دستگاه دیپلماسی باید پیشگیرانه نسبت به این موضوع ورود می‌کرد. متأسفانه دستگاه سیاست خارجی ما انفعالی عمل می‌کند و به جای تحلیل و بررسی چنین اتفاقاتی و پیشگیری از آن، وقتی با این اتفاقات مواجه می‌شویم تازه به دنبال موضع گیری و اعتراض می‌روند.
او افزود: من آن زمان نظرم این بود که دستگاه سیاست خارجی با روس‌ها مذاکرات خود را آغاز کنند، چون از نوع رویکرد روسیه به کشورهای عربی و شورای همکاری خلیج فارس اطلاع داشتم و می‌دانستم با توجه به اشتیاق روس‌ها به گسترش مذاکرات با اعراب حاشیه خلیج فارس، اماراتی‌ها موضوع جزایر ایرانی را در پیش نویس مذاکرات و توافقات مطرح خواهند کرد؛ و روس‌ها هم نسبت به آن حساسیتی نخواهند داشت. البته متاسفانه دستگاه سیاست خارجی این کار را نکرد و امروز می‌بینیم که روس‌ها این چنین درباره جزایر ایرانی موضع گیری می‌کنند.
متأسفانه دستگاه سیاست خارجی ما انفعالی عمل می‌کند و به جای تحلیل و بررسی چنین اتفاقاتی و پیشگیری از آن، وقتی با این اتفاقات مواجه می‌شویم تازه به دنبال موضع گیری و اعتراض می‌روند.
حسینی در پاسخ به این سوال که آیا این مواضع با رابطه استراتژیک ایران و روسیه در تضاد نیست؟ گفت: رابطه استراتژیکی بین ایران و روسیه وجود ندارد و این از آن مسائلی است که جزو آرزو‌ها و خواسته‌های برخی از مقامات ماست و، چون آن را به زبان می‌آورند فکر می‌کنند این اتفاق می‌افتد و رابطه استراتژیک می‌شود؛ در حالی که اصلا این طور نیست. رابطه ایران و روسیه استراتژیک نیست؛ رابطه استراتژیک تعریف دارد و دو طرف باید این را قبول کنند و یک طرفه نیست.
روس‌ها از ما انتظار داشتند ما اشغال کریمه توسط این کشور را به رسمیت بشناسیم و کریمه را جزئی از خاک روسیه بدانیم، اما از سال ۲۰۱۴ تاکنون ایران از این کار به درستی امتناع کرده است
او تاکید کرد: ما با روسیه هیچ وقت به رابطه استراتژیک نرسیدیم. روسیه با برخی کشور‌ها رابطه استراتژیک دارد و نام این کشور‌ها را در گزارش سالانه سیاست خارجی خود درج می‌کند و لیست این کشور‌ها در سایت اینترنتی وزارت خارجه روسیه وجود دارد، اما نام ایران در این لیست نیست. ضمن این که بعضی مقامات روس نیز بار‌ها تاکید کرده اند که رابطه روسیه با ایران استراتژیک نیست.
البته ما در مواقعی بیشتر از رابطه استراتژیک با روس‌ها همراه شدیم؛ مثل حمایت از روسیه در جنگ اوکراین در حالی که برخی کشور‌ها که با روسیه رابطه استراتژیک دارند هم این کار را نکردند؛ و این نشانگر نوعی عدم توازن در روابطه با روسیه بود.
این کارشناس روابط خاورمیانه گفت: البته روس‌ها از ما انتظار داشتند ما اشغال کریمه توسط این کشور را به رسمیت بشناسیم و کریمه را جزئی از خاک روسیه بدانیم، اما از سال ۲۰۱۴ تاکنون ایران از این کار به درستی امتناع کرده است و دلخوری روس‌ها از ما هم مثل استخوان لای زخم روابط ایران و روسیه باقی خواهد ماند.
او اضافه کرد: بعد از انتشار این خبر به نظر من موضع مان درباره بیانیه اخیر روس‌ها در سطح مقامات کشوری و هم احزاب و حتی در سطح مردم موضع خوبی بود، اما آن موضع گیری قدرتمندانه در این مواقع لازم است که پیش نیاز آن انسجام ملی و شرایط مناسب از نظر ثروت و بالا بودن ضریب نفوذ کشور در منطقه است و ثروتمند بودن کشور در مقابله کشورهای دیگر است هر چه کشور دارای ثروت و قدرت نظامی بالا باشد و رابطه بین دولت و مردم هم قوی باشد دیگر کشورهای دیگر به خود اجازه نمی‌دهند که درباره پهنه سرزمینی کشور مناقشه کنند و طمع بورزند. مثلا اگر انتخابات آتی مجلس با مشارکت بالای ۷۰ درصد باشد قدرت آفرین خواهد بود و یک ثروت برای کشور خواهد بود.
حسینی در پاسخ به این سوال که آیا می‌توان مناقشه با امارات درباره جزایر ایرانی را روزی به صورت کامل حل کرد؟ گفت: همان طور که می‌دانید کشور امارات متحده عربی متشکل از هفت امارات است و قرار بود که هر پنج سال رهبر یک امارت قدرت را در این کشور در دست بگیرد، اما این اتفاق نیفتاده است و حکومت در دست خاندان آل نهیان است و آن‌ها بر خلاف قانون اساسی این کشور، حکومت را به سایر حاکمان امارت‌ها نداده اند.
خاندان آل نهیان برای این که حکومت را دست رقبا ندهند نیاز دارند یک دشمن خارجی بتراشند و طرح جزایر سه گانه ایرانی در راستای مسائل داخلی امارات است و امارات هم به خوبی می‌داند با این رفتار‌ها هیچ گاه به خواسته خود نخواهد رسید.
دستگاه سیاست خارجی ما در دوره اصلاحات که کشور از لحاظ انسجام داخلی از ظرفیت بالایی برخوردار بود در دور دوم آقای خاتمی با اماراتی مذاکرات پنهانی داشت و تقریبا به نتایج خوبی هم نزدیک شده بودیم که متأسفانه این موضوع در دولت احمدی نژاد پیگیری نشد و ابتر باقی ماند.
وی افزود: این کشور متاسفانه با توجه به ثروت و موقعیتی که دارد به جای پرداختن به دشمن اصلی اعراب و جهان اسلام، یعنی اسراییل، تحت تأثیر انگلیس و آمریکا موضوع جزایر ایرانی را طرح کرده و ایران را به عنوان دشمن فرض می‌کند. البته که هیچ سودی در کار نخواهد بود، اما راه حل کمرنگ کردن موضوع جزایر ایرانی برای امارات مذاکره است و دستگاه دیپلماسی ما با روی خوش و صلح طلبانه می‌تواند با امارات در این باره مذاکره کند و ابدا نیازی به شاخ و شانه کشیدن هم نیست.
ضمن این که همان طور که گفتم انسجام داخلی و تقویت قدرت ملی و اقتصادی کشور می‌تواند به صورت اصولی این مشکلات را در سیاست خارجی کم کند.
او در پایان گفت: لازم به ذکر است که دستگاه سیاست خارجی ما در دوره اصلاحات که کشور از لحاظ انسجام داخلی از ظرفیت بالایی برخوردار بود و رییس جمهور هم با آرای بالایی انتخاب شده بود در دور دوم آقای خاتمی با اماراتی‌ها مذاکرات پنهانی داشت و تقریبا به نتایج خوبی هم نزدیک شده بود که متأسفانه با پایان دوره آقای خاتمی این موضوع در دولت احمدی نژاد پیگیری نشد و ابتر باقی ماند.
خلیج فارس:بانک مرکزی اعلام کرد که محمدرضا فرزین در این سفر دو روزه با الویرا نبیولینا – رئیس‌کل بانک مرکزی روسیه – و دیگر مقامات این کشور دیدار و گفتگو می‌کند.
به گزارش«خلیج فارس» به نقل از ایسنا، رئیس‌کل بانک مرکزی کشورمان را در این سفر معاونان اقتصادی و امور بین‌الملل بانک مرکزی، مدیران عامل دو بانک ملی و سپه و همچنین هیات فنی همراهی می‌کنند.
خلیج فارس: اگرچه بار‌ها مقامات مختلف کشور اعلام کرده‌اند که تمامیت ارضی خط قرمز است و درباره حفظ تمامیت ارضی تعارفی در میان نیست؛ اما در کمتر از یک سال روسیه برای بار دوم حمایت خود را از موضع امارات و برخی کشورهای عربی درباره جزایر سه‌گانه ایرانی در خلیج فارس ابراز کرد.
به گزارش خلیج فارس؛ روسیه یک بار در تیرماه سال جاری با امارات و کشورهای عربی همسو بیانیه‌ای علیه ایران امضا کرد و برای بار دوم نیز در آخرین روز‌های آذرماه پای بیانیه ضد تمامیت ارضی ایران را امضا کرد.
در چند سال گذشته از تریبون‌های مختلف بر همسویی روسیه با ایران و امضای موافقت‌نامه جامع همکاری ۲۰ساله میان ایران و روسیه تأکید شده و حتی گفته شده توافق مشارکت راهبردی روسیه با ایران در دست کار و بررسی است؛ اما با وجود چنین ادعا‌هایی یکی از بدیهی‌ترین اصول همکاری جامع یا توافق مشارکت راهبردی دفاع از تمامیت ارضی ایران و مخالفت با هر اقدام ضد ایرانی دراین‌باره است؛ اما برخلاف این باور روسیه گویی در حال پیشبرد بازی خود در منطقه است و حاضر نیست در بدیهی‌ترین موضوع یعنی حفظ تمامیت ارضی ایران با کشور ما همراهی کند! و در عمل طرف موضعی را می‌گیرد که خواهان تجزیه ایران و الحاق بخشی از کشور به اماراتی است که عمر تأسیس آن کمتر از عمر بخش بزرگی از ایرانیان زنده امروزی است!
روسیه کشور پیچیده‌ای است که مطابق منافع ملی تعریف‌شده روابط خود را با دیگر کشور‌ها تعریف می‌کند و حتی در بدترین شرایط مانند شرایط پس از حمله به اوکراین و انضمام بخشی از اواکراین به روسیه نیز در پی تنوع‌بخشی به کشورهای دوست خود است؛ کمااینکه راهبرد‌های بلندمدت روسیه نیز تحت تأثیر تحولات سیاسی معمول نیست و درباره ایران نیز مطابق منافع خود عمل می‌کند.
روسیه کشور بدسابقه‌ای در تاریخ سیاسی ایران در ۲۲۰ سال گذشته است. فرقی هم نمی‌کند روسیه به دست تزار‌ها اداره شده یا کمونیست‌ها بر روسیه حاکم بوده‌اند یا اینکه جمهوری یلتسینی و پوتینی بر روسیه حکمفرما باشد. در دوره تزاری بخش بزرگی از ایران جدا و به روسیه ضمیمه شد. در انقلاب مشروطه روس‌ها و حتی در دوره نصب شوستر فجایع بزرگی در ایران آفریدند و مردم رشت و تبریز و قزوین را با خشونتی وصف‌ناپذیر روبه‌رو کردند. در دوره کمونیستی هم به‌ویژه با اشغال ایران در جنگ دوم جهانی فرقه‌های تجزیه‌طلبی را در تبریز و مهاباد تأسیس کردند و بر آن بودند تا شمال ایران را به بهانه دریافت امتیاز نفت شمال ایران به تجزیه‌طلبان بسپارند.
در دوره جنگ هشت‌ساله تحمیل‌شده به مردم ایران، نیز، شوروی بزرگ‌ترین و مهمترین منبع تأمین‌کننده اسلحه برای رژیم عراق به رهبری صدام حسین بود. در زمان یلتسین نیز روسیه ضعیف اجازه ابتکار عمل ایران در قفقاز را گرفت و حتی در مناسبات ایران و ارمنستان و خطوط انتقال انرژی به ارمنستان با بازی‌های روشن و شفاف مانع از تقویت نفوذ ایران شد.
در دوره پوتین نیز روسیه پای هر پنج قطعنامه علیه ایران را امضا کرد و در نتیجه تحریم‌های سنگینی بر ایران تحمیل شد. ملت ایران در این ایام اگرچه شاهد حذف بخشی از این تاریخ جفای روسیه به کشورمان در کتاب‌های درسی بوده است که روسیه با امضای بیانیه‌های پی‌درپی ضد ایرانی منافع خود را دنبال می‌کند. تنوع‌بخشی روسیه به دوستان خود در گستره جهانی، بخشی از سیاست‌های معمول روس‌ها است و تنگ‌ترکردن حلقه دوستان سیاست سال‌های سال ایران؛ در نتیجه کشوری که در مناسبات جهانی تنها است، نیازمند روسیه است که شاید در شرایط سخت به کار آید!
منبع: شرق
خلیج فارس: هومان دوراندیش در عصر ایران، نوشت: موضع روسیه این است که حاکمیت ایران نسبت به جزایر سه‌گانه، محرز نیست. اگر این حاکمیت محرز شود، مسکو نیز به آن احترام خواهد گذاشت. یعنی احترام روسیه به حاکمیت ایران بر جزایر سه‌گانه، مشروط به تایید این حاکمیت در دیوان بین‌المللی دادگستری.
به گزارش خلیج فارس؛ حمایت مجدد روسیه از موضع امارات متحدۀ عربی در قبال جزایر سه‌گانۀ ایران، با انتقاد وزیر خارجۀ جمهوری اسلامی ایران (امیرعبداللهیان) و مشاور رهبری در امور بین‌الملل (علی‌اکبر ولایتی) مواجه شد. سرگئی لاورف وزیر خارجۀ روسیه هم در واکنش به این انتقادها، در گفت‌وگوی تلفنی با وزیر خارجۀ ایران گفته است که حاکمیت و تمامیت ارضی جمهوری اسلامی ایران همواره مورد احترام روسیه بوده است.
به نظر می‌رسد این جملۀ لاوروف “رندانه” است و ما ایرانیان که در رندی و اموری از این دست ید طولایی داریم، نباید از زیرکیِ نهفته در اظهار نظر دیپلمات کارکشتۀ روس‌ها غافل باشیم. بویژه اینکه رهبری نظام هم قبلا گفته‌اند که «دیپلمات یک کلمه‌ای را می‌گوید، معنای دیگری را اراده می‌کند.»
وزیر خارجۀ روسیه در ششمین نشست مجمع همکاری عرب و روسیه، بیانیه‌ای را امضا کرده که در آن از بررسی ادعای امارات نسبت به جزایر سه‌گانه در دیوان بین‌المللی دادگستری حمایت شده. ادعای امارات نفی حاکمیت ایران بر این جزایر است. اما لاوروف در گفتگو با وزیر خارجۀ ایران از احترام همیشگی روسیه به حاکمیت ایران سخن گفته است.
نشست وزیران خارجه روسیه و کشورهای عربی در مراکش
آیا این سخن لاوروف در گفتگو با امیرعبداللهیان ناقض امضای آن بیانیه از سوی وی است؟ خیر. زیرا وزیر خارجۀ روسیه گفته است که ما به “حاکمیت ایران” احترام می‌گذاریم. با توجه به امضای آن بیانیه از سوی روسیه، موضع روسیه را به این صورت می‌توان صورت‌بندی کرد:
روسیه به حاکمیت و تمامیت ارضی جمهوری اسلامی ایران احترام می‌گذارد.
ادعای امارات نسبت به جزایر ایرانی باید در دیوان بین‌المللی دادگستری بررسی شود.
در صورتی که این دیوان حاکمیت ایران بر جزایر سه‌گانه را تایید کند، روسیه نیز به حاکمیت جمهوری اسلامی ایران بر این جزایر احترام می‌گذارد.
در واقع موضع روسیه این است که حاکمیت ایران نسبت به جزایر سه‌گانه، محرز نیست. اگر این حاکمیت محرز شود، مسکو نیز به آن احترام خواهد گذاشت. اینکه ما فقط به گفت‌وگوی تلفنی لاوروف و امیرعبداللهیان دلخوش باشیم، ساده‌لوحانه است. باید موضع روسیه را چه در گفت‌وگوی تلفنی لاوروف-امیرعبداللیهان و چه در بیانیۀ مجمع همکاری عرب-روسیه لحاظ کنیم.
این مواضع ظاهرا متناقض، واقعا متناقض نیستند. یعنی احترام روسیه به حاکمیت ایران بر جزایر سه‌گانه “مشروط” است. مشروط به تایید این حاکمیت در دیوان بین‌المللی دادگستری.
به خوبی پیداست که روسیه در این ماجرا شریک دزد و رفیق قافله است. یعنی در ادعای امارات شراکت دارد و با ایران رفاقت. اما این رفاقت چنان نیست که دولت روسیه از امضای بیانیه‌ای که ناقض تمامیت ارضی ایران است، خودداری کند!
معنای این رفتار سیاسی چیزی جز این نیست که رابطه با امارات و سایر کشورهای عربی منطقه برای روسیه مهمتر از آن است که آن را با تاکید بر تمامیت ارضی ایران مخدوش کند.
سرگئی لاوروف در گفت‌وگوی تلفنی با امیرعبداللهیان گفته است: «ما در مذاکرات تنظیم بیانیه پایانی نشست مراکش به صراحت، احترام به حاکمیت و تمامیت ارضی ایران را مورد توجه قرار دادیم.»، اما واقعیت این است که آثار این “توجه” در بیانیۀ مذکور پیدا نیست.
اگر ادعای لاوروف صحیح باشد، ماجرا از این قرار بوده که روسیه در مذاکرات با کشورهای عربی خواستار احترام این کشور‌ها به تمامیت ارضی ایران شده‌اند، ولی آن‌ها به خواستۀ روسیه وقعی ننهاده‌اند و روسیه هم بیانیۀ مطلوب کشورهای عربی را امضا کرده است!
کاملا پیداست که برای روسیه تداوم روابط مطلوب با کشورهای عربی منطقه مهمتر از حاکمیت ایران بر جزایر سه‌گانه است. البته بر روس‌ها ایراد چندانی نیست. آن‌ها به منافع ملی خودشان می‌اندیشند. ولی آیا بازنگری در روند رو به رشد پیوند‌های سیاسی عمیق ایران و روسیه، درنگی در راستای منافع ملی ایران نیست؟
خلیج فارس: بیانیه مشترک روسیه و کشورهای عربی درباره جزایر سه‌گانه ایران، دوباره زمینه‌ای شد تا نسبت به روابط تهران و مسکو بحث و گفت‌وگو شود؛ به‌ویژه این بحث که آیا روس‌ها شریکی پایدار و قابل اعتماد هستند یا خیر؟
به گزارش خلیج فارس به نقل از هم میهن؛ برخی تحلیلگران معتقدند که روسیه نمی‌تواند شریک راهبردی ایران باشد. شاید در جهان دوقطبی پیش از 1990 چنین شراکتی قابل تصور بود، ولی اکنون وارد شدن شراکت راهبردی به سختی قابل تصور است.
اصولاً با سیاست‌های موجود تهران هیچ کشوری نمی‌تواند شریک راهبردی تلقی شود. بنابراین ضمن آنکه با روس‌ها باید بهترین روابط را داشت، ولی در تعامل دوجانبه نباید تصور و انتظارات راهبردی از آنان داشت و در نتیجه دلیلی ندارد که در سطح مزبور وارد رابطه شد.
ایران نیز متقابلاً و به دلایل گوناگون نمی‌تواند شریک راهبردی برای روسیه باشد. روس‌ها نیازمند دور زدن غرب و مقابله با آن از طریق چین، هند، برزیل و سایر قدرت‌های منطقه‌ای مثل اعراب هستند و برای این کار از هر برگی که می‌توانند استفاده می‌کنند.
روس‌ها حتی برای تحقق این هدف خود در مواضع منطقه‌ای به‌ویژه نسبت به اسرائیل نیز تغییرات جدی داده‌اند. طبیعی است که با ایران نیز همین برخورد را خواهند کرد. البته اسرائیل به دلیل روابطش با غرب و حتی وجود سنت یهودی قدرتمند در روسیه و روس‌ها، چندان نگران این تغییر موضع آنان نیست.
بنابراین در مجموع مشکل روابط ما با روسیه بیش از آنکه ناشی از سیاست‌های آنان باشد، متأثر از انتظارات نامتعارف ما از آنان است؛ انتظاراتی که با قدرت ما در این روابط جور درنمی‌آید.
مهمتر اینکه سایر روابط خود به‌ویژه با اروپا و آمریکا را غیرقابل انعطاف کرده‌ایم و قدرت بازی با روس‌ها و هر کشور دیگری را از دست داده‌ایم. پس خودکرده را تدبیر نیست. به جای اعتراض به روس‌ها، ابزارهای سیاستی و قدرت خود را افزایش داده و متنوع و انعطاف‌پذیر نماییم.
خلیج فارس: مجمع همکاری عرب و روسیه در نشست مراکش خواستار حل مناقشه جزایر سه‌گانه از راه مذاکره یا ارجاع به دیوان بین‌المللی شد.
به گزارش خلیج فارس؛ وزارت خارجه ایران در واکنش به این بیانیه اعلام کرد، ایران موضوع جزایر سه انه را غیرقابل مذاکره می‌داند. این همراهی روسیه در انتشار بیانیه کشورهای عربی علیه تمامیت ارضی ایران برای دومین بار تکرار می‌شود و بیانگر عدم تمایل مسکو به درنظرگرفتن منافع و روابط دوطرفه با جمهوری اسلامی ایران است. بار نخست روسیه در همراهی با شورای همکاری خلیج‌فارس چنین بیانیه مشترکی را صادر کرد. در واقع بی‌اعتنایی روسیه می‌تواند در درجه اول بیانگر عدم اهمیت روابط با ایران و از سوی دیگر اجبار و ناگزیری جمهوری اسلامی ایران به ادامه این روابط باشد.
در واقع ایران در شرایطی که در تحریم‌های بین‌المللی ناشی از تحریم آمریکا قرار دارد انتخاب‌های زیادی در عرصه‌های بین‌المللی ندارد و روسیه نیز هرچند در موقعیت مشابهی قرار دارد، اما برخلاف ایران حتی کشورهای عربی که از روابط نزدیکی با آمریکا و اروپا برخوردارند، برای گسترش روابط با روسیه و عدم تبعیت از تحریم‌های بین‌المللی ابراز تمایل می‌کنند و این گزینه‌ای است که مسکو به هر قیمت مایل به کسب آن است. این ایران است که بایستی با اصلاح روابط خود با نظام بین‌الملل بتواند خود را از شرایط انزوا و اتکای صرف به شرق خارج کند و بتواند در ارتباط با همه قدرت‌های جهانی از منافع ملی و حاکمیت و تمامیت ارضی خود دفاع کند.
آمریکا و متحدانش موفق شده‌اند با اعمال تحریم‌های اقتصادی سهم ایران از بازار فروش نفت را به میزان قابل‌توجهی کاهش و در واقع ایران را از بازار‌های جهانی نفت حذف کنند و دسترسی ایران به منابع ارزی‌اش را نیز محدود کند. گام دیگر این محاصره اقتصادی نیز با حذف ایران از کریدور‌های تجاری و انتقال انرژی صورت گرفته است. در گام بعدی به نظر می‌رسد کاهش مزیت‌های ژئوپلیتیک ایران در دستور کار نظام جهانی قرار گرفته است و تلاش برای حذف مرز ایران با ارمنستان در قفقاز و تجدید و تشدید مناقشه بر سر جزایر سه‌گانه ایرانی گام‌های عملی این استراتژی است.
در صورت تحقق این دو هدف در میان‌مدت دشمنان و رقبای ایران موفق خواهند شد انزوای شدیدتری را علیه ایران اعمال کرده و از میزان اثرگذاری بین‌المللی ایران بکاهند. تاکنون شورای همکاری خلیج‌فارس موفق شده در بیانیه‌های مشترک با هر پنج عضو دائم شورای امنیت، موضوع جزایر سه‌گانه را به‌عنوان یک مناقشه و اختلاف میان ایران و امارات مطرح کند که در این مرحله هرچند ابعاد حقوقی ندارد، اما می‌تواند در مراحل بعدی وارد ابعاد حقوقی شود. هرچند هیچ‌یک از اقدامات امارات بدون پذیرش و مماشات ایران قابلیت حقوقی و اجرایی ندارند، اما اعمال فشار سیاسی در عرصه بین‌المللی حداقل اثرات چنین اقداماتی است.
بیانیه اعراب و روسیه و واکنش‌ها
خلیفه شاهین المرر، وزیر مشاور امارات متحده عربی در ششمین نشست مجمع همکاری عرب و روسیه که روز چهارشنبه ۲۹ آذر در مراکش برگزار شد، با انتشار بیانیه‌ای تاکید کرد، در نتیجه هماهنگی و همکاری میان کشورهای عربی و روسیه در بخش‌های مختلف «دستاورد‌های قابل‌توجهی» به دست آمده است.
در بیانیه پایانی ششمین نشست مجمع همکاری عرب و روسیه در مراکش، با استناد به بیانیه مشترک کشورهای شورای همکاری خلیج‌فارس و روسیه در ژوئیه ۲۰۲۳ از ارائه راه‌حل و ابتکارات صلح‌آمیز به منظور حل مناقشه از طریق مذاکرات دوجانبه حمایت شده است. این بیانیه علاوه بر پیشنهاد مذاکرات دوجانبه در این خصوص، خواستار ارجاع به دیوان بین‌المللی دادگستری و براساس قوانین بین‌المللی و منشور سازمان ملل متحد شده است.
در نخستین واکنش به بیانیه ششمین نشست مجمع همکاری عرب و روسیه در مراکش در خصوص مسئله جزایر سه‌گانه، ناصر کنعانی، سخنگوی وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران با اشاره به اینکه ایران «موضوع تمامیت ارضی و حاکمیتی خود بر جزایر سه‌گانه را قابل مذاکره و گفتگو نمی‌داند» مفاد این بیانیه درباره جزایر سه‌گانه را محکوم کرد و آن را «بی‌اساس و مردود» دانست. کنعانی با بیان اینکه جزایر ابوموسی، تنب بزرگ و تنب کوچک، «تعلق ابدی به ایران» دارند این جزایر را «جزء جدایی‌ناپذیر سرزمینی جمهوری اسلامی» توصیف کرد.
واکنش ولایتی
مهمترین واکنش متعلق به علی‌اکبر ولایتی، مشاور عالی رهبری در امور بین‌الملل بود که در بیانیه‌ای تاکید کرد: «روابط استراتژیک و دوستانه ایران و روسیه به آسانی به دست نیامده است و در این خصوص می‌بایست منافع دوجانبه‌ای و منطقه‌ای در نظر گرفته شود و در شرایطی که روسیه در شرایط پیچیده بین‌المللی قرار دارد، اتخاذ بعضی از موضع‌گیری‌های وزارت خارجه روسیه باعث تأسف است، هرچند که برخی فشار‌های سیاسی بر روسیه در شرایط پیچیده فعلی موجب می‌شود که برای به دست آوردن امتیازی کم‌ارزش و دست‌نایافتنی نیز به اعتبار خود لطمه وارد کند.»
این نخستین باری نیست که در نشستی بین‌المللی با محوریت روسیه، بحث ادعای مالکیت سرزمینی امارات متحده عربی بر جزایر سه‌گانه ابوموسی، تنب بزرگ و تنب کوچک مطرح می‌شود. پیش از این نیز بیانیه پایانی نشست مشترک وزرای امور خارجه کشورهای عضو شورای همکاری خلیج‌فارس و روسیه در تیرماه سال جاری، موضع مشابهی را اتخاذ کرده و بر حمایت از «همه تلاش‌های صلح‌آمیز از جمله ابتکار امارات متحده عربی و تلاش‌هایش برای دستیابی به راه‌حلی مسالمت‌آمیز برای موضوع جزایر سه‌گانه تنب بزرگ، تنب کوچک و ابوموسی از طریق مذاکره دوجانبه» تاکید کرده بود.
وزارت خارجه ایران روز چهارشنبه ۲۱ تیر از احضار سفیر روسیه در تهران خبر داده و اعتراض خود به بند مذکور در بیانیه پایانی این نشست اعلام کرده بود. سیاست خارجی مبتنی بر اتکا به شرق دولت سیزدهم بار‌ها مورد انتقاد کارشناسان قرار گرفته است. سال گذشته موضوع حل مسالمت‌آمیز مسئله مالکیت جزایر سه‌گانه در خلیج‌فارس در بیانیه مشترک عربستان سعودی و رئیس جمهوری چین نیز مطرح شده بود.
احترام روسیه به تمامیت ارضی ایران
در تماس تلفنی سرگئی لاوروف، وزیر خارجه فدراسیون روسیه، با امیرعبداللهیان وزیر امورخارجه در بعدازظهر جمعه اول دی ۱۴۰۲، به تبادل نظر پرداختند. امیرعبداللهیان در واکنش به بخشی از بیانیه ششمین نشست مجمع همکاری عرب و روسیه در مراکش، جزایر سه‌گانه ایرانی را جزء لاینفک تمامیت ارضی ایران دانست و با اشاره به مناسبات مثبت و رو به رشد مسکو و تهران تاکید کرد: «جمهوری اسلامی هر ادعایی از سوی هر طرفی در این خصوص را کاملاً مردود می‌داند.
احترام به حاکمیت و تمامیت ارضی کشور‌ها از اصول بنیادین در مناسبات کشورهاست و تهران در موضوع احترام به تمامیت ارضی و مباحث حاکمیتی ایران با هیچ طرفی تعارف ندارد.» سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه نیز روابط مسکو و تهران را راهبردی دانست و تاکید کرد: «حاکمیت و تمامیت ارضی جمهوری اسلامی همواره مورد احترام روسیه بوده است و این سیاست رسمی مسکو هیچگاه نباید مورد تردید قرار گیرد. ما در مذاکرات تنظیم بیانیه پایانی نشست مراکش به صراحت، احترام به حاکمیت و تمامیت ارضی ایران را مورد توجه قرار دادیم.»
سخنگوی وزارت امور خارجه با تاکید بر سیاست تقویت روابط با همسایگان و لزوم احترام به اصل حسن همجواری اعلام کرد: «جمهوری اسلامی ایران از کلیه همسایگان شمالی و جنوبی خود می‌خواهد با مدنظر قرار دادن ظرفیت‌های بالفعل و بالقوه موجود در سطوح دوجانبه و منطقه‌ای، در راستای تقویت مناسبات گام برداشته و از طرح و تکرار برخی ادعا‌های مردود اجتناب کنند.»
امارات به دنبال بیانیه شورای امنیت است
یوسف مولایی، وکیل دادگستری و استاد حقوق بین‌الملل درباره بیانیه مشترک روسیه و کشورهای عربی به روزنامه هم‌میهن گفت: «اولاً روسیه که مدعی دوستی با کشور ایران است نباید به این مسئله به‌گونه‌ای وارد شود که به ضرر ایران باشد؛ چون که ایران بر این جزایر حاکمیت دارد و حاکمیت هم نه قابل واگذاری و نه قابل مذاکره و نه قابل رفتن به دادگاه است.
اگر ایران در مورد کریمه که اصلاً وضعش خیلی با موضوع جزایر فرق هم می‌کند موضع اعلام کند که اختلاف اوکراین و روسیه باید در دیوان بین‌المللی مطرح شود، آیا روسیه تحمل خواهد کرد؟ روسیه در این نوع بیانیه اصلاً رعایت دوستی و روابط حسنه با ایران را نکرده و طرف اماراتی‌ها را گرفته و به آن‌ها یک پاداش می‌دهد برای اینکه احتمالاً امتیازاتی که می‌خواهد در جا‌های دیگر بگیرد و از کیسه خلیفه دارد می‌بخشد.
ما حاکمیت‌مان در جزایر سه‌گانه نه قابل مذاکره است، نه اختلافی داریم با کسی که بخواهیم به دیوان برویم.» این وکیل دادگستری در ادامه گفت: «ادعای اماراتی‌ها هم به لحاظ تاریخی و حقوقی قابل اعتنا نیست و نباید هیچ نوع مصالحه و مذاکره‌ای انجام بگیرد، چون بحث حاکمیت است. ما فقط باید بگوییم بیانیه‌ها کمکی به صلح و امنیت بین‌المللی و منطقه نمی‌کنند و بهتر است امارات هم به این نوع ادعا‌های بی‌پایه‌اش خاتمه بدهد و هم دیگران دخالتی در موضوع نکنند.»
مولایی در مورد اهداف امارات در طرح چندباره موضوع جزایر ایرانی گفت: «قصد اماراتی‌ها این است که نهایتاً شورای امنیت ذیل فصل ۶ یک قطعنامه صادر کند و از این طریق از دو کشور بخواهد که برای حل‌وفصل اختلافات به دیوان بین‌المللی دادگستری مراجعه کنند. چون براساس فصل ششم منشور ملل متحد، شورای امنیت می‌تواند در مورد مسائلی که صلح و امنیت بین‌المللی را به خطر می‌اندازد بیانیه صادر و از طرفین اختلاف بخواهد که اختلافات‌شان را از طریق مذاکره و میانجی‌گری و نهایتاً مراجعه به دیوان بین‌المللی حل و فصل کنند.
اگر امارات موفق شود چنین بیانیه‌ای را به دست بیاورد یعنی شورای امنیت را در چارچوب فصل ششم درگیر کند برای ایران کار مشکل می‌شود.» این وکیل دادگستری علت گستاخی امارات در طرح و پیگیری این ادعا را تصور اختلاف و نارضایتی در داخل کشور دانست و گفت: «ایران برای مقابله با این ادعا‌های واهی باید در سیاست‌های داخلی تجدیدنظر کند و در مسیر جلب رضایتمندی مردم تلاش بیشتری کند.
تا جایی که مردم پشت حاکمیت باشند کشورهای خارجی کاری نمی‌توانند انجام بدهند و وقتی شکاف بین حاکمیت و مردم باشد که در بستر نارضایتی اقتصادی و مدنی و سیاسی می‌تواند شکل بگیرد، آن وقت متاسفانه زمینه برای سوءاستفاده کشورهای بیگانه فراهم می‌شود. الان شاید یکی از دلایل اینکه امارات تحرکات را شدت بخشیده، این است که در ایران مردم به خاطر مسائل اقتصادی و مدنی و سیاسی نارضایتی دارند و دولت قادر به تامین نیاز‌های مردم نیست و نارضایتی وجود دارد؛ شاید می‌خواهد سوار این موج شود و بهره‌برداری کند از این وضعیتی که در ایران حاکم است.»
ادعا در مورد جزایر سه‌گانه ایرانی نقض حقوق بین‌الملل است
محمدعلی بهمنی‌قاجار، عضو کمیسیون بین‌الملل کانون وکلای مرکز در گفتگو با هم‌میهن در تبیین اهداف امارات متحده عربی گفت: «امارات اولاً تلاش دارد که یک اجماع بین‌المللی علیه ایران ایجاد کند و مسئله جزایر سه‌گانه را به‌عنوان یک اختلاف حقوقی بین ایران و امارات مطرح کند و ثانیاً اگر بتواند، این را به عنوان یک تهدید علیه صلح و امنیت بین‌المللی معرفی کند.»
بهمنی‌قاجار درباره روش حل اختلاف میان کشور‌ها گفت: «باید توجه داشته باشیم که کشور‌ها می‌توانند با هم در مسائل حقوقی اختلاف داشته باشند، ولی مکلف نیستند اختلاف‌شان را با هم حل کنند، کما اینکه بین بسیاری از کشور‌ها سال‌های دراز، اختلافاتی وجود داشته و این اختلافات باقی می‌ماند؛ نمونه‌های بسیار زیادی می‌توانیم برشماریم؛ مثل خود روسیه و ژاپن در مورد جزایر کوریل، مثل ترکیه و یونان درباره قبرس، مثل هند و پاکستان درباره کشمیر و موارد بسیار زیاد دیگری؛ بنابراین اینکه کشور‌ها مابین‌شان اختلاف وجود داشته باشد امری طبیعی است، اما آنجایی از محدوده قانونی و مشروع حقوق بین‌المللی خارج می‌شود و به سمت نقض حقوق بین‌الملل می‌رود که کشوری برای حل اختلاف از زور استفاده کند؛ یعنی برای حل و فصل اختلافات توسل به زور کنند.
کشور‌ها می‌توانند با روش‌های مسالمت‌آمیز این اختلافات را حل کنند یا اصلاً نخواهند اختلافات را حل کنند، بنابراین هیچ تکلیفی به کشور‌ها برای حل اختلافات‌شان وجود ندارد.» این وکیل دادگستری در ادامه گفت: «در مجموع این درخواستی که از ایران مطرح می‌شود و اماراتی‌ها سعی می‌کنند مطرح کنند که بیا مذاکره کن و کشورهای دیگر هم از این درخواست حمایت می‌کنند یا به دیوان بین‌المللی دادگستری ارجاع می‌دهند، درخواستی است که ایران هیچ‌گونه الزامی برای پاسخگویی به چنین درخواستی ندارد و می‌تواند همواره چنین درخواستی را رد کند.
یک دولت ملی که به تمامیت ارضی و استقلال خودش متعهد است اصولاً باید چنین درخواستی را رد کند و به چنین درخواستی کوچک‌ترین وقعی ننهد و این درخواست را اصلاً مدنظر قرار ندهد؛ بنابراین همانطور که دولت ایران به درستی هم عمل کرده پاسخ ما به چنین درخواست‌هایی و چنین تحرکاتی صرفاً تاکید بر حاکمیت و مالکیت مطلق بر جزایر سه‌گانه و تاکید بر این نکته است که جزایر سه‌گانه جزء لاینفک از خاک ایران است و ما درباره این جزایر با هیچ کشوری نه مذاکره‌ای داریم نه اصولاً تصور می‌کنیم اختلافی وجود دارد، تا این اختلاف جایی مطرح شود.»
نویسنده کتاب «تمامیت ارضی ایران در دوران پهلوی» در ادامه گفت: «ادعا‌های امارات علیه جزایر سه‌گانه یک ادعای واهی است و اگر کشوری از ما بخواهد که درباره این ادعا‌ها تن به مذاکره بدهیم یا اینکه به داوری بین‌المللی و… رجوع کنیم، در واقع آن کشور دارد در امور داخلی ما دخالت می‌کند و عملی که آن کشور دارد می‌کند، خودش نقض حقوق بین‌الملل است.
به این ترتیب ما می‌توانیم بگوییم که همراهی کشوری مثل روسیه با درخواست امارات یک عمل متخلفانه در حقوق بین‌الملل و ناقض حقوق بین‌الملل و ناقض تعهدات روسیه در مقابل ماست؛ به این عنوان که روسیه به مثابه یکی از اعضای ملل متحد مکلف است روابط دوستانه با ما داشته باشد و این قبیل اقدامات، این روابط دوستانه را خدشه‌دار می‌کند. افزون بر این روسیه همسایه آبی ماست و ما در حقوق بین‌الملل اصطلاحی به نام حسن همجواری داریم؛ بنابراین حمایت روسیه از ادعای امارات، مغایر با حسن همجواری ایران و روسیه است که دو همسایه مکلف هستند این همجواری را رعایت کنند.»
این عضو کمیسیون بین‌الملل کانون وکلای دادگستری در مورد راه‌های مطرح شدن پرونده جزایر سه‌گانه در دادگاه بین‌المللی دادگستری گفت: «برای اینکه ادعای امارات علیه جزایر سه‌گانه ایران در دیوان بین‌المللی دادگستری مطرح شود دو راه وجود دارد؛ اول اینکه ایران به ارجاع به دیوان بین‌المللی دادگستری تن بدهد و مسئله به‌عنوان اختلاف دو کشور در دیوان بین‌المللی دادگستری مطرح شود و دیوان بین‌الملل دادگستری رای توافقی در این باره صادر کند؛ یعنی رای قضایی صادر کند که حل اختلاف بین ایران و امارات کند. طبیعتاً ایران به چنین راهکاری تن نخواهد داد و هیچگاه تمامیت ارضی و حاکمیت ملی خودش را در معرض داوری بین‌المللی قرار نخواهد داد. کما اینکه کشور دیگری هم این کار را نمی‌کند و چنین کاری عدول از تکلیف ذاتی کشور از حفظ تمامیت ارضی‌اش است.»
محمدعلی بهمنی‌قاجار در ادامه گفت: «اما یک راه‌حلی هم وجود دارد که بدون رضایت ایران این موضوع در دیوان بین‌الملل دادگستری مطرح شود؛ آن هم درخواست نظریه مشورتی از دیوان بین‌المللی دادگستری است. امارات هدفش این است که موضوع را در شورای امنیت و مجمع عمومی سازمان امنیت ملل متحد مطرح کند و به همین خاطر است که سرمایه‌گذاری خاصی انجام می‌دهد که ۵ کشور عضو دائم شورای امنیت را با خودش همراه کند.
اگر موضوع در شورای امنیت مطرح شود می‌تواند این نتیجه را داشته باشد که این شورا درخواست نظریه مشورتی از دیوان بین‌المللی دادگستری کند. نظریه مشورتی دیوان بین‌الملل دادگستری همانطور که از عنوانش پیداست بار الزام‌آور ندارد کما اینکه دیوان بین‌الملل دادگستری در خصوص صحرای غربی هم نظریه مشورتی صادر کرده، ولی دولت مراکش هیچگاه آن را قبول نکرد و الان ده‌ها سال از این نظریه مشورتی می‌گذرد، اما به هر حال نظر مشورتی یک نوع بار معنوی و سیاسی ایجاد می‌کند؛ بنابراین امکان دارد امارات در پی این باشد که از طریق سازمان ملل متحد درخواست نظریه مشورتی از دیوان بین‌المللی دادگستری کند.
دیوان بین‌المللی دادگستری زمانی می‌تواند نظریه مشورتی صادر کند که مجمع عمومی سازمان ملل یا شورای امنیت از آن درخواست نظریه مشورتی کند.» بهمنی‌قاجار گفت: «اگر چنین اتفاقی بیفتد قطعاً می‌تواند یک تهدید علیه تمامیت ارضی ایران باشد و صرف مطرح شدن این موضوع در دیوان بین‌المللی دادگستری فارغ از اینکه نتیجه و نظریه مشورتی چه باشد یک نوع خدشه‌دار شدن استقلال و تمامیت ارضی ما خواهد بود. ضمن اینکه بعید است ادعا‌های امارات به قطعنامه شورای امنیت منجر شود چراکه شورای امنیت در شرایطی قطعنامه صادر می‌کند که نقض و تهدیدی علیه صلح و امنیت بین‌المللی احساس کند.»
منبع: هم میهن
خلیج فارس: اخیرا الهام علی اف، از تداوم فرآیند رایزنی‌ها با ارمنستان جهت دستیابی دو بازیگر به توافقی صلح‌آمیز خبر داد؛ این در حالی است که برخی از تحلیلگران بر این باورند که توافق فرضی صلح میان باکو و ایروان می‌تواند برای ایران چندان مفید نباشد.
به گزارش خلیج فارس؛ تاکید باکو بر به نتیجه رساندن گفتگو‌های صلح‌آمیز در حالی مطرح شده که اخیرا آذربایجان بدون مخالفت ارمنستان توانسته میزبانی نشست «کاپ ۲۹» را عهده‌دار شود، این مولفه در کنار مانور قدرت آذربایجان با ترکیه در دریای خزر و منطقه آسیای میانه، طبیعتا بازیگران منطقه، بالاخص ایران را به تحرک وا می‌دارد.
در همین راستا روزنامه اعتماد در گفتگو با حامد خسروشاهی، کارشناس مسائل قفقاز به این مقوله اشاره کرده و تاکید دارد که ایران نمی‌تواند با روسیه و ترکیه در قفقاز همصدا شود، چرا که آنکارا و مسکو دارای منافعی متفاوت در این منطقه استراتژیک هستند. از منظر خسروشاهی، ترکیه و روسیه شاید در پشت پرده توافق‌هایی را منعقد کرده باشند؛ از همین رو دستگاه دیپلماسی ایران باید با لحاظ کردن معادلات منطقه‌ای نقش برجسته‌تری را در قفقاز ایفا کند.
شواهد نشان می‌دهد، تنش‌ها میان آذربایجان و ارمنستان کاهش یافته، گروهی بر این باورند که انتخاب آذربایجان به عنوان میزبان نشست کاپ ۲۹ و عقب‌نشینی ایروان برای عهده داری این نقش، گویای این واقعیت است. به باور شما، بازیگران منطقه، بالاخص ایران و روسیه در کاهش تنش‌ها تا چه اندازه نقش داشتند؟
بعد از جنگ دوم قره‌باغ در سال ۲۰۲۰ که در جریانش آذربایجان توانست منطقه‌ای که سی سال در دست ایروان بود را باز پس بگیرد؛ قفقاز به میدان مانور بازیگران منطقه‌ای متعددی تبدیل شد، در همان بازه زمانی رجب طیب اردوغان پیشنهاد اجرایی شدن پلتفرمی را داد موسوم به «سه به علاوه سه»؛ پلتفرمی که بازیگران قفقاز جنوبی یعنی گرجستان، ارمنستان و آذربایجان را در کنار سه همسایه قدرتمند این منطقه یعنی ترکیه، ایران و روسیه تعریف کرد. در آن زمان این طرح بالاخص از سوی ایران چندان مورد استقبال قرار نگرفت.
با این حال در کمتر از دو ماه گذشته، ایران خود میزبانی این نشست را عهده‌دار بود؟
از سال ۲۰۲۰ تا به امروز منطقه درگیر تحولات بسیاری بوده است. ایران سال‌ها در منطقه قفقاز دیپلماسی فعالی نداشت، بعد از جنگ ۲۰۲۰ قره‌باغ که در روز‌های آخر وزارت محمدجواد ظریف رخ داد؛ وزیر خارجه وقت کشورمان سفری به روسیه، ترکیه، آذربایجان و ارمنستان داشتند و دیپلماسی قفقازی ایران تازه در آن زمان کلید خورد. در اولین سفر خارجی امیر عبداللهیان وزیر امور خارجه کشورمان به مسکو، ایشان در نشست خبری مشترکشان با سرگئی لاوروف، همتای روسی خود بر مسائلی، چون حفظ منافع ایران در قفقاز تاکید داشتند، گزاره‌ای که موجب تعجب لاوروف شد، چرا که تا پیش از این بحران قفقاز در اولویت‌های دستگاه دیپلماسی کشورمان تعریف نشده بود. از منظری دیگر روسیه نیز از دیپلماسی فعالانه‌ای پیروی می‌کند، چرا که بعد از جنگ با کی‌یف کرملین به هیچ عنوان نمی‌خواهد اوکراین جدیدی در آسیای میانه ظهور کند؛ اما ارمنستان و دولت نیکول پاشینیان لحظه به لحظه در حال دور شدن از روسیه و نزدیکی به اروپا و ناتو هستند.
شما به تنش ضمنی در روابط ارمنستان و روسیه اشاره کردید، ظاهرا به واسطه انفعال مسکو، نوعی بی اعتمادی میان دو بازیگر حاکم شده و موجب گشته تا ایروان به غرب نزدیک‌تر شود، چنین گزاره‌ای تا چه اندازه می‌تواند پای غرب را به منطقه باز کند، بالاخص آن که ایران از مخالفان اصلی حضور بازیگران غربی و نقش‌آفرینی شان برای حل و فصل تنش‌ها است.
پس از جنگ قره‌باغ مقام معظم رهبری در سخنرانی‌شان پنج خط‌قرمز ایران در مسائل قفقاز را اعلام کردند؛ یکی اینکه ما از بازگشت اراضی به آذربایجان خوشحالیم، دوم اینکه نباید جنگ باشد، سوم: نباید حقوق ارامنه ساکن این منطقه تضییع گردد، چهارم، باید به حضور رادیکال‌ها پایان داد و نکته آخر و مهم این بود تهران با قطع ارتباط‌های مرز‌های ایران و ارمنستان به هر بهانه‌ای مخالف است. مساله مهمی که ما در این سال‌ها متاسفانه اشتباه متوجه شدیم و در بین تحلیلگران داخلی و سیاست خارجی ما رایزنی در آن باب بسیار است، همصدایی با روسیه است.
اما باید گفت در قفقاز منافع ایران با روسیه هم‌خوانی ندارد. سوال این است: آیا ترکیه بدون اجازه روسیه می‌توانست به عنوان بازیگر کلیدی در منطقه مانور دهد؟ آیا این کشور قادر بود در جنگ دوم قره‌باغ دخالت کند؟ در پاسخ باید گفت، شاید پشت پرده توافقاتی بین ترکیه وروسیه حاصل شده است. امروزه روسیه هدف تحریم‌ها قرار دارد، اما نفت این کشور توسط ترکیه به فروش می‌رسد و تمام کالا‌های تحریمی مورد نیاز مسکو توسط آن‌ها تهیه و ارسال می‌شود و این مساله پنهانی نیست.
تصور بر این بود که ترکیه در راستای منافع خود درگیر جنگ قره‌باغ شده و روسیه را ناچار کرده که نقشی منفعلانه داشته باشد؟
ترکیه با مانع ایران در طرح کریدور قفقاز جنوبی رو به رو شد و از همین رو طرح ۲+۲ را مطرح کرد که در چارچوبش، بازیگرانی، چون ارمنستان و آذربایجان در کنار روسیه و ترکیه تعریف شدند، اما پافشاری ایران بر منافع ملی‌اش و مذاکراتی که با روس‌ها داشت موجب شد تا پلتفرم ۳+۳ منهای گرجستان تعریف شده و وزرای خارجه پنج کشور در تهران دیدار داشته باشند. این گزاره بخشی از ابتکار عمل موفق تهران بود.
نقش ترکیه به عنوان حامی اصلی آذربایجان در جنگ‌های قره‌باغ را چطور ارزیابی می‌کنید؟
ترکیه می‌خواهد به هاب انرژی منطقه تبدیل شود مخصوصا در دوره جدید اردوغان آن‌ها می‌خواهند بالاخص بعد از آنکه اردوغان بار دیگر به عنوان رییس جمهوری ترکیه برگزیده شد، حال آنکارا در صدد است تا همه خط لوله‌های منطقه از ایران، عراق، آذربایجان و حتی آسیای میانه به ترکیه برسد و این کشور گاز اروپا و بسیاری کشورهای دیگر را تامین کند. از طرفی هم اردوغان به دنبال این است که ایده جهان ترک را برای استفاده تبلیغاتی در داخل پرورش دهد.
ایران و روسیه برای حل تنش‌های احتمالی منطقه قفقاز جنوبی چه گزینه‌های جایگزینی دارند؟
امروز ایران باید تصمیم‌گیری‌های پشت پرده وحضوری پر رنگ‌تر و قدرتمندتر داشته باشد. اگر به این سمت حرکت نکنیم سال‌های آینده شاهد اتحاد سه‌جانبه بین ارمنستان ترکیه و آذربایجان خواهیم بود. نخست وزیری ارمنستان رسما به تمامی امتیازات که آنکارا و باکو طلب کردند، پاسخ مثبت داده و به دنبال باز کردن مرز‌های اقتصادی خود است.
این تصور که ارمنستان ما را متحد قدیمی خود می‌داند به دلیل اینکه در سی سال گذشته تنها گذرگاه اقتصادی آن‌ها بودیم غلط است ما باید با بازیگران مختلف این منطقه تعامل داشته باشیم و این نکته را لحاظ کنیم که امروزه جنگ، جنگ راه‌ها است. این منطقه با اینکه وسعت بسیار کمی نسبت به مناطق پیرامونی ما دارد، اما به محل تجمع بازیگران مهم دنیا تبدیل شده است و این بی‌دلیل نیست. امروزه قفقاز به‌عنوان چهارراه مواصلاتی کریدور‌های متعدد تبدیل شده است.
مسیر‌های شرق به غرب یا شمال به جنوب همگی از این منطقه عبور می‌کند؛ چه کریدور شمال به جنوب که از هند تا روسیه و فنلاند تعریف شده یا کریدور شرق به غرب که از چین تا اروپا است. امریکا در حال مقدمه‌چینی مذاکرات بین ارمنستان و آذربایجان برای گسترش راه‌آهن است و اگر نوار مرزی ایران با این کشور‌ها را بررسی کنید خواهید دید که ریل‌گذاری‌ها انجام‌شده و با بازسازی دو تونل که در جنگ اول قره‌باغ تخریب شده این مسیر بازگشایی خواهد شد. امروزه بسیاری از کشور‌ها از جمله امریکا، روسیه و کشورهای اروپایی می‌خواهند که روند مذاکرات صلح سریع‌تر پیش رفته و میانجی و نقش اصلی را این گروه از کشور‌ها ایفا کنند.
در دنیای امروز با همه تضاد منافعی که وجود دارد ما باید با جبهه‌های مختلف تعامل داشته و پلن‌های جایگزین متعددی داشته باشیم و نقش میانجی‌گرانه خود را از دست ندهیم. این‌طور گفته نشود که ایران با یک طرف ماجرا رابطه خوبی دارد و با طرف دیگر خیر.
منبع: فرارو
