قند از روسیه، چای از هند و پول از ایران

خلیج فارس:اقتصاد ۱۰۰ نوشت: قند روسیه و چای هندی صد سال پیش هم سر سفره ایرانی‌ها حاضر بود.
بررسی وضعیت تجارت ایران در حدود ۱۱۴ سال پیش نشان می‌دهد نفت در بین مهمترین اقلام وارداتی به ایران حضور داشته است. در کتاب گنج شایگان، نوشته محمد علی جمالزاده، اشاراتی به مهمترین اقلام وارداتی به ایران صورت گرفته است.

بررسی وضعیت واردات کالا به ایران در سال ۱۹۱۰ میلادی نشان می‌دهد مهمترین کالای وارداتی به کشور را منسوجات پنبه تشکیل می‌داده است. لباس در شرایط کنونی هم یکی از مهمترین اقلام واردات به ایران است، اما به واسطه ممنوعیت واردات رسمی و حقوق بالای گمرکی و … بخش مهمی از لباس‌های وارداتی از طریق غیرقانونی و قاچاق وارد می‌شود.

در عین حال قند به صورت کله و خاکه و طلا و نقره به صورت شمش در کنار چای، سه کالای مهم بعدی وارداتی به ایران بوده‌اند. مسکوکات طلا و نقره، نخ پنبه، منسوجات پشمی خالص و نفت دیگر اقلام مهم وارداتی به ایران تلقی می‌شدند. دهمین کالای پرشمار وارداتی باز هم مرتبط با منسوجات بوده و منسوجات پنبه و ابریشم در این رده ایستاده است.

نگاهی به این فهرست نشان از آن دارد که پارچه و منسوجات مهمترین مال‌التجاره وارداتی به کشور تلقی می‌شد. در این سال قیمت پارچه‌های وارده به کشور نزدیک به ۱۷ میلیون تومان بوده است که یک پنجم از کل واردات به کشور را از آن خود کرده بود. نکته مهم دیگر اینکه مهمترین صادرکنندگان منسوجات به ایران، سه کشور انگلستان، هند و روسیه بوده‌اند.

روسیه در این دوره زمانی مهمترین صادرکننده قند به ایران و هندوستان نیز مهمترین صادرکننده چای به کشور بوده است. در عین حال تقریبا تمام نفت وارداتی ایران از روسیه خریداری می‌شد.

جمالزاده در این کتاب نوشته است از زمان راه اندازی شرکت انگلوپرشین و استخراج از چاه‌های نفت ایران واقع در میدان نفتون، واردات نفت ار روسیه تنزل کرد، اما افسوس که نتیجه این تنزل به کیسه‌ی انگلستان می‌رود.