سن بازنشستگی در کشورهای مختلف چند است؟

خلیج فارس: پیری سریع جمعیت در سال‌های اخیر در کنار مشکلات مالی در بسیاری از کشورها، چالشی جدی برای صندوق‌های بازنشستگی به ویژه در کشورهای پرجمعیت‌تر بوجود آورده و برخی از آنها برای خروج از این موقعیت به راهکارهایی همچون افزایش سن بازنشستگی دست می‌زنند.

ایسنا نوشت: از سوی دیگر با توجه به اینکه در یک دوره طولانی به طور مداوم در بسیاری از جوامع، سطحی از افزایش امید به زندگی رخ داده که بیشتر از برآوردهای قبلی کارشناسان بوده، این مشکل تشدید شده است.

مطالعات «اداره ملی تحقیقات اقتصادی آمریکا» پیش‌تر نشان داده است که ایالات متحده و بسیاری دیگر از کشورهای توسعه یافته در سراسر جهان در برنامه های تامین اجتماعی خود با بحران های مالی رو به رو هستند.

برای مثال پیش‌بینی شده که کشورهای عضو سازمان همکاری اقتصادی و توسعه (OECD) طی بازه زمانی ۵۰ ساله تقریبا ۵۰ درصد افزایش در سهم تولید ناخالص داخلی اختصاص یافته به مخارج بازنشستگی سالمندان را تجربه کنند، یعنی از ۷.۴ درصد تولید ناخالص داخلی به ۱۰.۸ درصد.

سالخوردگی جمعیت به طور گسترده به عنوان یکی از دلایل مهم این بحران‌های مالی شناخته می‌شود. برنامه‌های اکثر کشورها بر اساس «پرداخت هرچه زودتر»، تأمین مالی می‌شوند و بخش فزاینده‌ای از جمعیت بازنشسته می‌شوند و با افزایش سن جمعیت، مزایا را دریافت می‌کنند و همین امر در نهایت باعث افزایش هزینه‌های مرتبط با برنامه‌های تامین اجتماعی می‌شود.

با این حال به این واقعیت توجه کمتری شده که برنامه‌های تأمین اجتماعی اغلب باید تاوان پرداخت حقوق و مزایای بازنشستگی در اولین فرصتِ واجد شرایط شدن، بر اساس شرط سن را بدهند. اگر در نتیجه این مشوق‌ها و مزایا، کارگران وادار به بازنشستگی زودتر شوند، بار مالی ناشی از پیری جمعیت برای تامین اجتماعی و صندوق‌های بازنشستگی بزرگ‌تر و سنگین‌تر هم می‌شود.

برخی سیستم‌های بازنشستگی در سایر کشورها
سن بازنشستگی یا سنی که افراد می‌توانند بعد از سال‌ها کار کردن نوعی مستمری دولتی دریافت کنند، در سراسر جهان متفاوت است.

همانطور که پیش‌تر مطرح شد، ایالات متحده و بسیاری از کشورهای توسعه یافته دیگر در سراسر جهان در برنامه های تامین اجتماعی خود با بحران های مالی رو به رو هستند. با افزایش امید به زندگی و کاهش زاد و ولد در بسیاری از کشورها، جمعیت در حال پیر شدن است و این شرایط، سن بازنشستگی افراد را به موضوعی مهم تبدیل کرده است.

در ادامه به بررسی سیستم بازنشستگی کشورهای مختلف خواهیم پرداخت.

استرالیا
طبق مطالعات انجام‌شده استرالیا یکی از سیستم‌های بازنشستگی مناسب را در دنیا دارد. البته این جایگاه بعد از اجرای اصلاحاتی در این کشور در سال‌های اخیر ایجاد شد. در ابتدا طرح افزایش سن بازنشستگی در این کشور نگرانی‌هایی را برای سالمندان در پی داشت اما مدتی پس از آن استرالیا با هدف جذب حداکثر افراد برای زندگی در این کشور، سیستم‌های حمایتی ایجاد کرد که حمایت از سالمندان هم بخشی از آن بود. مطالعات نشان می‌دهد برخی حمایت‌های دولت در قالب نظام بازنشستگی از سالمندان در این کشور سبب شده است تا افراد در این کشور عمری طولانی‌تر و تا سال‌های پایانی عمر خود سطح سلامت بالاتری داشته باشند. این سلامت هم می‌تواند بهتر بودن وضعیت جسمی و هم بهتر بودن شرایط روانی را شامل شود که برای داشتن یک زندگی سالم ضروری است. در سال ۲۰۱۳ میلادی شمار افراد بالاتر از ۶۵ سال در استرالیا ۵۳۳ هزار نفر بیشتر از سال ۲۰۰۸ میلادی بود و ۱۷ درصد از افراد بالاتر از ۴۵ سال در این کشور اعلام کردند تا بعد از ۷۰ سالگی کار خواهند کرد زیرا از نظر جسمی و روانی توانایی لازم برای کار کردن را دارند. سن بازنشستگی در این کشور تا ژوئیه ۲۰۲۳ به ۶۷ سال رسید.

آلمان
در آلمان افراد در تمام سال‌های کاری خود حق بیمه و هزینه‌های درمانی را پرداخت می‌کنند و حتی مبلغی از دستمزد آنها بابت بیمه‌های بیکاری هم کسر می‌شود. در این کشور افراد سالمندی که در این کشور زندگی و کار کرده‌اند از سال‌های اولیه کاری خود برای پیری و تأمین نیازهای این دوره برنامه‌ریزی کرده‌اند و می‌توانند علاوه بر مستمری‌های ماهانه و بیمه‌های درمانی، در مورد نسخه‌های پزشکی و دارو هم تحت‌پوشش بیمه‌های بازنشستگی در این کشور قرار بگیرند.

سن معمول بازنشستگی در آلمان برای افرادی که بعد از سال ۱۹۶۴ میلادی متولد شده‌اند برابر با ۶۷ سال است ولی برای زنانی که ماه‌هایی از سال را برای زایمان و نگهداری از فرزند در مرخصی هستند، شرایط خاصی در نظر گرفته می‌شود. گزارش‌های تهیه‌شده توسط سازمان همکاری و توسعه اقتصادی همچنین نشان می‌دهد بیشترین شکاف پرداختی دستمزدهای بازنشستگی بین زنان و مردانِ تمامی کشورهای صنعتی، در آلمان دیده می‌شود.

ژاپن
ژاپن یکی از پیرترین کشورهای آسیایی است و از هر چهار نفر ساکن این کشور، یک نفر بالای ۶۵ سال را دارد. انتظار می‌رود تا سال ۲۰۲۵ میلادی از هر سه نفر ساکن ژاپن یک نفر بالای ۶۵ سال داشته باشند. ژاپن رکورد بالاترین سن مرگ را دارد و این یکی از افتخارات دولت ژاپن است که با کمک حمایت‌های مالی و بهداشتی توانسته است طول عمر مردم را افزایش دهد. ولی این افزایش طول عمر هزینه‌هایی را هم برای دولت به همراه داشته است زیرا برای دوره طولانی‌تری باید دستمزدهای بازنشستگی پرداخت شود. از طرف دیگر با افزایش طول عمر مردم و کاهش نرخ موالید در این کشور تا یک دهه آینده از شمار افرادی که کار می‌کنند و حق بیمه بازنشستگی می‌پردازند، کاسته و بر شمار بازنشستگان افزوده می‌شود و این شرایط در سال‌های به دغدغه‌ای برای مقامات دولتی تبدیل شده و به دنبال راهکاری برای آن هستند.

نروژ
نروژ یکی از کشورهای اسکاندیناوی است که سیستم بازنشستگی توسعه‌یافته‌تری دارد و در سال‌های اخیر به دلیل افزایش متوسط دستمزد بازنشستگان، سطح فقر در میان مستمری‌بگیران کاهش یافته است. در این کشور سن بازنشستگی رسمی برای زنان و مردان ۶۷ سال است و این قانون از سال ۱۹۷۰ میلادی تاکنون در کشور اجرا شده است. البته این امکان وجود دارد که از ۶۲ سالگی فرد خود را بازنشسته اعلام و از مزایای بازنشستگی استفاده کند ولی به کار تمام‌وقت هم ادامه دهد. اغلب مردم ۶۷ سالگی را سن بازنشستگی خود انتخاب می‌کنند. باید در نظر داشت مبلغی که افراد در طول دوره کاری خود به‌ عنوان حق بیمه می‌پردازند بسیار زیاد است و حق بیمه هم به‌ طور افزایشی با ارتقای دستمزد افزایش پیدا می‌کند؛ به همین دلیل صندوق‌های بازنشستگی توانایی مالی لازم برای پرداخت دستمزد مناسب به بازنشستگان این کشور را دارد.

نروژ هم مانند دیگر کشورهای صنعتی با مشکل افزایش سن و نرخ بازنشستگی روبه‌روست. از آنجا که شمار افرادی که وارد بازار کار می‌شوند کاهشی است و شمار مستمری‌بگیران روند افزایشی دارد، هر ساله متوسط پرداختی به بازنشستگان در این کشور کاهش پیدا می‌کند. بنابر آخرین آمارهای ارائه شده ۷۰ درصد از جمعیت بین ۵۵ تا ۶۴ سال نروژ هنوز بازنشسته نشده‌اند و مشغول به کار هستند درحالی‌که به طور متوسط در اروپا ۵۰ درصد افرادی که در این رده سنی قرار دارند کار می‌کنند.

در ابتدای قرن بیست‌ویکم میلادی نروژ سیستم بازنشستگی سخاوتمندتری داشت ولی هم‌اکنون بازنشستگان نروژ تنها معادل ۵۰ درصد دستمزد دوره کاری خود، حقوق بازنشستگی دریافت می‌کنند و اگر امید به زندگی افزایش یابد و سن بازنشستگی در این کشور رشد نکند، انتظار می‌رود دستمزدهای بازنشستگی در سال‌های آتی روند کاهشی داشته باشد.

روسیه
سن بازنشستگی در روسیه مطابق استانداردهای اولیه اروپایی است. در این کشور متوسط سن بازنشستگی مردان ۶۰ و متوسط سن بازنشستگی زنان ۵۵ سال است. در سال‌های اخیر در مورد افزایش سن بازنشستگی در این کشور صحبت شده است ولی از آنجا که امید به زندگی مردان در این کشور اندکی بیش از ۶۰ سال است، این تغییر در آینده نزدیک امکان‌پذیر نیست. وزیر اقتصاد و دارایی این کشور در مصاحبه خود اعلام کرد سن بازنشستگی باید به‌تدریج افزایش یابد و به ۶۳ سال برای زن و مرد برسد. همچنین در مورد ضرورت مطالعه بیشتر در مورد وضعیت مالی بازنشستگان هم مسائل تازه‌ای مطرح شد که هنوز در میان قانون‌گذاران این کشور در حال بررسی است. از طرف دیگر افرادی که در شرایط سخت کار می‌کنند، از قبیل افرادی که در شمال روسیه و در مناطق بسیار سرد مشغول به کار هستند، یا مادرانی که بیش از پنج فرزند دارند، می‌توانند زودتر از موعد مقرر درخواست بازنشستگی کنند. از طرف دیگر، بازنشسته‌ها در این کشور یارانه‌های سفر و تخفیف‌های ویژه برای خرید دارو دریافت می‌کنند و می‌توانند از آن برای خرید از سوپرمارکت‌های زنجیره‌ای خاص که در روزهای خاص هفته اعلام می‌شود هم برخوردار شوند. البته سیستم بازنشستگی روسیه در سال‌های اخیر با بحران‌های زیادی مواجه و این بحران بعد از چالش‌های اقتصادی این کشور با کشورهای غربی بیشتر هم شده است.

آفریقای جنوبی
در این کشور دستمزدهای بازنشستگی به افراد بالای ۶۰ سال داده می‌شود. البته این دستمزد در صورتی پرداخت می‌شود که دارایی سالمندان از ۴۶ هزار پوند کمتر باشد و تحت پوشش هیچ صندوق بازنشستگی دیگری قرار نداشته باشند. اما نکته مهم رایگان ‌بودن خدمات بهداشتی و درمانی در بیمارستان‌ها و مراکز دولتی این کشور است. از طرف دیگر، در بسیاری از خانه‌های سالمندان دولتی، خدمات رایگان در اختیار افراد قرار می‌گیرد و حمل‌ونقل هم برای این گروه از افراد رایگان است. اما افرادی‌ که پیش از ۳۰ سال کار کردن یا قبل از ۶۰ سالگی درخواست بازنشستگی داده باشند، به طور متوسط ۳.۶ درصد در سال، دستمزد کمتری دریافت می‌کنند.

فرانسه
سن قانونی بازنشستگی در فرانسه ۶۲ سال است و این سن برای افرادی که بین سال‌های ۱۹۵۵ تا ۱۹۷۳ میلادی متولد شده‌اند، اعلام شده است. دستمزد کامل بازنشستگی به افرادی داده می‌شود که بین ۴۰ تا ۴۳ سال در فرانسه کار کرده باشند، اما افرادی که سال‌هایی را برای نگهداری از فرزندشان مرخصی گرفته یا مسئول نگهداری یک فرد ناتوان بوده‌ یا خود با مشکل جسمی مواجه شده‌اند، می‌توانند زمانی که به سن ۶۵ تا ۶۷ سال می‌رسند درخواست بازنشستگی و دستمزد کامل دریافت کنند بدون اینکه به تعداد سال‌های کاری آنها توجهی شود. افرادی که در بخش خصوصی کار می‌کنند، بعد از ۲۵ سال می‌توانند بازنشسته شوند و معادل ۷۵ درصد از درآمد خود را در شش ماه آخر کارشان، به عنوان مستمری بازنشستگی دریافت کنند.

ایرلند
نظام بازنشستگی در ایرلند کم‌وبیش شبیه انگلیس است. در این کشور هم بازنشستگان کمتر از ۸۰ سال کمتر از افراد بالاتر از ۸۰ سال مستمری می‌گیرند. همچنین سالمندانی که اعلام کنند توان تأمین هزینه‌های گرمایی در زمستان را ندارند، می‌توانند ماهانه مبلغ بیشتر دریافت کنند. افراد بالاتر از ۷۰ سال می‌توانند از برق و گاز رایگان استفاده کنند ولی این در صورتی است که شرایط مالی نامساعدی داشته باشند و حتی خدمات استفاده از شبکه‌های مختلف تلویزیونی به طور رایگان در اختیار این افراد قرار می‌گیرد تا بتوانند دوره سالمندی را به‌خوبی پشت‌ سر بگذارند.

آمریکا
با افزایش سن جمعیت در آمریکا هر روز بر شمار سازمان‌ها و نهادهایی که به وضعیت سالمندان در این کشور رسیدگی‌ و برای بهبود شرایط زندگی آن‌ها تلاش می‌کنند، افزوده می‌شود. اما در مورد میزان دریافتی سالمندان بعد از سن ۶۵ سال نمی‌توان رقم واحدی اعلام کرد. میزان دریافتی سالمندان در این دوره به این بستگی دارد که در کدام ایالت زندگی می‌کنند و اینکه بعد از سن بازنشستگی به کار خود ادامه داده‌اند یا خیر. از طرف دیگر، موقعیت شغلی این افراد طی سال‌های کاری‌، میزان پس‌انداز و سرمایه‌گذاری‌شان تأثیر به‌ سزایی در دریافتی آنها در دوره بازنشستگی دارد.

طول عمر افراد پس از بازنشستگی در کشورهای مختلف
به گزارش الجزیره، در آفریقای جنوبی مردان به طور متوسط تنها دو سال را در دوران بازنشستگی خود سپری می‌کنند. در کشورهای اروپای شرقی مانند لهستان، مجارستان، بلغارستان، لیتوانی، رومانی، لتونی و روسیه و همچنین در آرژانتین، مکزیک و آفریقای جنوبی مردان به طور متوسط کمتر از ۱۰ سال را در دوران بازنشستگی سپری می کنند.

ایسلند و نروژ نیز با ۶۷ سالگی مسن ترین سن بازنشستگی را دارند. با این حال، امید به زندگی نیز حدود ۸۱ سال است – یعنی به طور متوسط مردان در این کشورها ۱۴ سال از زندگی خود را در دوران بازنشستگی سپری می کنند. زنان به طور کلی امید به زندگی طولانی تری نسبت به مردان دارند و بنابراین چشم انداز بهتری برای بازنشستگی طولانی تر در آن‌ها دیده می‌شود.

در آفریقای جنوبی با میانگین امید به زندگی ۶۸ سال و سن بازنشستگی ۶۰ سال، زنان کمتر از ۱۰ سال را در دوران بازنشستگی سپری می کنند. پس از آن، مکزیک و هند قرار دارند، جایی که زنان حدود ۱۴ سال را در بازنشستگی سپری می کنند.