حرکت محسن افشانی یادآور آن ماجرای سفارت‌نوردی بود

خلیج فارس: چند روز پس از آنکه سفر وزیر دفاع عربستان به تهران، نویدبخش فصل جدیدی از روابط حسنه میان دو کشور بود، اقدامی عجیب از سوی صداوسیما، کام ناظران را تلخ کرد. برنامه‌ای با عنوان «درنگ» در شبکه نسیم، با حضور محسن افشانی که معلوم نیست با آن سوابق پرحاشیه‌اش، چگونه مجوز حضور در تلویزیون را یافته، در دو شب پیاپی (۳۱ فروردین و اول اردیبهشت ۱۴۰۴) به تمسخر محمد بن سلمان ولیعهد و فیصل بن فرحان وزیر امور خارجه عربستان پرداخت.

سهوی بدتر از عمد

روزنامه هم‌میهن به سراغ واکاوی چنین اقدامی از سوی صداوسیما و تبعات احتمالی آن رفته: یکی از بدترین ضرباتی که رویکرد و ذهنیت تندروها به جامعه ایران می‌زند ایجاد اغتشاش در معانی رفتار و کلمات است. خودشان هر خطایی مرتکب شوند در ۹۹ درصد موارد آن را خطا نمی‌دانند؛ در آن ۱ درصد هم که نتوانند توجیه کنند آن را سهوی معرفی می‌کنند و طلبکار هم می‌شوند و هیچگاه حاضر به مسئولیت‌پذیری و ریشه‌یابی جدی این رفتارهای زیان‌بار خود نمی‌شوند.

ماجرایی که در صداوسیما رخ داد نمونه‌ای از این یک درصدهای استثنایی است. دیروز ویدئویی در فضای‌ مجازی منتشر شد که مجری تلویزیونی در یک برنامه ساختگی و با استفاده از هوش مصنوعی در حال شوخی و استهزاء وزیر خارجه عربستان است.

روزنامه‌نگاران و رسانه‌های آزاد حق دارند که موضوعات گوناگون را به‌صورت جدی یا شوخی نقد کنند و این قابل انکار نیست. ولی صداوسیمای ایران رسانه صددرصد حکومتی است و نقش بلندگوی آن را ایفا می‌کند بنابراین از منظر بیرونی مواضع آن با سیاست‌های رسمی همسو تلقی می‌شود بنابراین انتشار چنین برنامه‌ای در شرایطی که ایران درگیر مذاکره برای حل مسائل هسته‌ای خود با آمریکا است و همزمان با همسایه‌ها در حال بازسازی روابط است و به‌طور مشخص این اتفاق پس از سفر وزیر دفاع عربستان و بهبود روابط ایران و عربستان رقم خورده است و همه هم این را می‌دانند، پس عادی بودن این اتفاق پذیرفتنی نیست ولی شبکه تلویزیونی مربوط در اطلاعیه‌ای اعلام کرد: در یکی از برنامه‌های ضبطی پخش‌شده در شبکه نسیم در قالب طنز سیاسی برخی خطوط سیاستی درباره کشورهای همسایه مورد بی‌توجهی سهوی قرار گرفته بود که ضمن تذکر جدّی به تیم تولید و تأکید بر لزوم توجه مستمر و جدی به سیاست‌های ابلاغی محتوایی با عوامل خاطی برخورد انضباطی به عمل آمد.

همه بحث درباره سهوی بودن است. چنین برنامه‌ای اگر سهوی باشد نشانه ناآگاهی مطلق سیاسی تهیه‌کننده و مجری و ناظر و همه دست‌اندرکاران برنامه است؛ به‌ویژه که برنامه ضبط شده هم بوده است. پذیرش سهو در این کار مستلزم پذیرش یک نتیجه ساده است. آیا صداوسیما حاضر است این را بپذیرد؟ اگر بلی باید نسبت به ارزشمندی و اعتبار تولیدات و نیز اصل وجودی و کارایی این نیروها در آن رسانه شک کرد.

ولی به نظر می‌رسد که دو حالت دیگر بیشتر محتمل است. اول اینکه این برنامه عمدی نباشد ولی این نیروها به‌صورت پیش‌فرض ضد سیاست‌های جاری در عرصه خارجی هستند و لذا متوجه تبعات این برنامه‌ها نمی‌شوند و تنها هنگامی که برنامه پخش شده متوجه اثرات زیان‌بار و ضدمنافع ملی شده‌اند لذا فوری پوزش خواسته‌اند.

پس این رویکرد در همه برنامه‌های آنان جاری و ساری است. حالت سومی هم وجود دارد که دست‌اندرکاران برنامه با علم و آگاهی آن را ساخته‌ و پخش کرده‌اند فقط نمی‌دانستند که واکنش‌ها تند خواهد بود و آنان را مجبور به عقب‌نشینی می‌کند. برخلاف تصور مدیریت این شبکه صداوسیما که برنامه را سهوی دانسته و خواسته از پذیرش بار مسئولیت آن شانه خالی کند، باید گفت بدترین حالت سهوی بودن است. اگر برنامه زنده بود و کسی چیزی می‌گفت می‌توانستیم باور کنیم که سهوی است. ولی تولید یک برنامه با استفاده از هوش مصنوعی و دیدن ده‌ها نفر پیش از پخش نهایی آن، اگر سهوی باشد نشان می‌دهد که کلیه دست‌اندکاران این برنامه و شبکه خارج از باغ هستند.

انتقادات فعالان سیاسی و رسانه‌ای؛ «شر مرسان!»

روزنامه خراسان نیز که اتفاقا موضاع اصولگرایانه را دنبال می‌کند در این باره نوشت: این اقدام نسنجیده، یادآور سفارت ‌نوردی‌های برخی جریان‌های تندرو در دهه ۹۰ بود که بی‌شک یکی از عوامل اصلی تشدید تنش‌ها و قطع روابط میان تهران و ریاض شد و هزینه‌های سنگینی را برای کشور و منطقه به همراه داشت. اما تفاوت فاحش این ماجرا با آن رویدادهای تلخ، این است که این بار، این اقدام در تلویزیون و زیرنظر سازمانی عریض و طویل به نام صداوسیما انجام گرفت؛ موضوعی که با واکنش‌های منفی گسترده کاربران فضای مجازی مواجه شد و بسیاری آن را «ساز ناکوک علیه دیپلماسی و سیاست‌های بین‌المللی و منطقه‌ای جمهوری اسلامی» توصیف کردند. مینو خالقی، فعال سیاسی اصلاح‌طلب، در این باره خطاب به جبلی، رئیس سازمان صداوسیما، نوشت: «نمی‌دانم در شرایط فعلی درک عمیقی از مفهوم منافع ملی دارید یا همچنان در گرداب تصمیم‌گیری رفقای بازمانده از ریاست جمهوری مانده‌اید. اگر ذره‌ای دلتان برای فردای ایران می‌سوزد، این برنامه‌های مسخره را جمع بفرمایید و پول مردم را صرف امثال گاندو نکنید.» آذر منصوری، رئیس جبهه اصلاحات، نیز در این خصوص اظهار کرد: «در آستانه فعالیت مؤثر دستگاه دیپلماسی کشور و برقراری روابط سازنده با عربستان، رسانه‌ای که باید ملی باشد، شر می‌رساند! حقیقتاً ما را به خیر تو امیدی نیست، شر مرسان.»