ویتامین P چیست و چه فوایدی دارد؟

خلیج  فارس: ویتامین P بر خلاف نام آن نوعی ویتامین نیست بلکه اصطلاحی است که سال ها قبل برای گروهی از ترکیبات گیاهی به نام فلاونوئیدها استفاده می شده است. این ترکیبات گیاهی فواید زیادی برای سلامتی بدن دارند که از آن جمله می توان به کاهش خطر ابتلا به بیماری های قلبی و دیابت، خاصیت آنتی اکسیدانی قوی و سلامت مغز اشاره کرد.

فلاونوئیدها چیستند؟

فلاونوئیدها نوعی ترکیبات گیاهی مفید هستند که اولین بار در سال ۱۹۳۰ از پرتقال استخراج شدند. در آن زمان محققان با تصور این که نوعی ویتامین جدید کشف کرده اند نام این ترکیب را ویتامین p گذاشتند اما پس از پی بردن به اشتباه خود، نام آن را به فلاونوئیدها تغییر دادند.

فلاونوئیدها معمولا در میوه ها، سبزیجات، چای و کاکائو یافت می شوند و رنگ جذاب میوه هایی همچون توت ها، گیلاس و گوجه فرنگی از این ترکیبات نشات گرفته است.

اعضای خانواده فلاونوئیدها از گیاهان در برابر اشعه ماورا بنفش، بیماری های عفونی و فشارهای محیطی محافظت کرده و به جذب حشرات برای گرده افشانی کمک می کنند.

انواع فلاونوئیدها و منابع غذایی آن

فلاونوئیدها که به نام بیو فلاونوئیدها نیز شناخته شده اند خانواده ای از ترکیبات گیاهی پلی فنلی هستند که تاکنون بیش از 6 هزار نوع از آن ها شناخته شده و 6 زیر کلاس مختلف دارند. این زیر کلاس ها عبارتند از:

1. فلاونول ها

گروه فلاونول ها فراوان ترین منبع فلاونوئیدی موجود در رژیم غذایی هستند که از جمله آن ها می توان به کامپفرول، کوئرستین، میریستین و فیستین اشاره کرد.

این ترکیبات در روغن زیتون، انواع توت ها، پیاز، کلم کیل، انگور، گوجه فرنگی و چای یافت می شوند.

2. فلاون ها

این گروه فلاونوئیدی نیز به صورت گسترده در منابع غذایی مختلف یافت می شود، از بهترین منابع فلاون ها می توان به جعفری، آویشن، نعناع، کرفس و بابونه اشاره کرد.

3. فلاوانول ها و فلاوان – 3 – ال

این زیر کلاس فلاونوئیدی شامل کاتچین ها مانند اپی کاتچین و اپی گالوکاتچین است که در چای سیاه، چای سبز و چای اولانگ به وفور یافت می شوند. از دیگر منابع فلاوانولی می توان به کاکائو، سیب و انگور اشاره کرد.

4. فلاوانون ها

این زیر کلاس فلاونوئیدی در میوه های مرکبات یافت می شود و مسئول طعم تلخ پوست پرتقال، لیمو و سایر مرکبات می باشد. برخی ترکیبات این گروه شامل هسپریدین، نارینجنین و اریودیکتیول می باشند.

5. ایزوفلاون ها

جنیستئین و دایدزئین معروف ترین ایزوفلاون های شناخته شده هستند که در لوبیای سویا و فراورده های سویا یافت می شوند.

6. آنتوسیانیدین ها

بیشتر میوه ها و سبزیجات قرمز، آبی یا بنفش، رنگ خود را از این گروه فلاونوئیدی گرفته اند. ترکیبات زیر کلاس آنتوسیانیدین مانند سیانیدین، دلفینیدین و پئونیدین در قره قاط، توت فرنگی، بلوبری، توت سیاه و انگور یافت می شوند.

فواید فلاونوئیدها

به نظر می رسد فلاونوئیدها فواید زیادی برای سلامتی دارند که از جمله آن ها می توان به خاصیت آنتی اکسیدانی قوی و کاهش خطر ابتلا به بیماری های قلبی، دیابت و سایر بیماری ها اشاره کرد.

تعیین خواص فلاونوئیدها کار ساده ای نیست!

از آن جا که تحقیقات گسترده ای روی فلاونوئیدها انجام نشده درباره عملکرد آن ها اطلاعات کاملی در دسترس نیست اما این ترکیبات احتمالا جذب بالایی در بدن نداشته و از فراهمی زیستی (درصدی که به طور فعال وارد جریان خون سیستمیک می شود) کمی برخوردار هستند.

تشخیص این که فلاونوئیدهای مختلف چگونه و چقدر روی سلامت انسان تاثیر گذار هستند کار دشواری است زیرا از یک سو متابولیسم بدن روی فراهمی زیستی فلاونوئیدها اثرگذار است و این ترکیبات ممکن است به سرعت از بدن دفع شوند.

از سوی دیگر فلاونوئیدها بعد از ورود به بدن به ترکیباتی به نام متابولیت ها تجزیه می شوند، برخی متابولیت ها خواص مشابه فلاونوئیدهای اولیه دارند اما برخی دیگر این گونه نیستند.

همچنین گفته شده مصرف همزمان ترکیبات فلاونوئیدی با مواد مغذی همچون کربوهیدرات ها، پروتئین ها یا چربی ها می تواند روی فراهمی زیستی و جذب آن ها در بدن اثر بگذارد، این عوامل تحت تاثیر ترکیب باکتری های روده نیز قرار دارند.

برخی فواید احتمالی فلاونوئیدها عبارتند از:

1. سلامت مغز

به نظر می رسد فلاوانول های موجود در کاکائو از سلول های مغزی محافظت و به سلامت مغز کمک می کنند. این مسئله احتمالا از طریق تعامل با مسیرهای سیگنالینگ سلولی که در بقای سلول و حافظه درگیر هستند رخ می دهد.

2. دیابت

استفاده از رژیم غذایی حاوی مقادیر فراوان فلاونوئیدهای خاص خطر ابتلا به دیابت نوع 2 را کاهش می دهد، گفته شده میزان کاهش ابتلا به دیابت به ازای مصرف روزانه هر 300 گرم فلاونوئید حدود 5 درصد می باشد.

3. بیماری قلبی

به نظر می رسد مصرف برخی زیر گروه های فلاونوئیدی از جمله فلاونول ها، آنتوسیانیدین ها، پرو آنتوسیانیدین ها، فلاون ها، فلاوانون ها و فلاوان – 3 – ال در کاهش احتمال ابتلا به بیماری های قلبی تاثیر خوبی داشته باشند.

دوز مصرف و مکمل ها

از آن جا که ترکیبات فلاونوئیدی از مواد اصلی و ضروری برای رشد و نمو انسان ها نمی باشند و رژیم های غذایی سالم حاوی غذاهای کامل به طور طبیعی دارای سطح مناسبی از این ترکیبات می باشند، مصرف مکمل های فلاونوئیدی یک ضرورت محسوب نمی شود.

با وجود این، این مکمل ها در بازار عرضه می شوند و برخی افراد تمایل زیادی به مصرف آن ها نشان می دهند. برخی از رایج ترین مکمل های فلاونوئیدی شامل کوئرستین، کمپلکس های فلاونوئید و روتین می باشد.

در حال حاضر دوز مناسب و استاندارد برای مکمل های فلانوئیدی تعریف نشده و هر نوع از این مکمل ها ممکن است دستورالعمل خاصی برای مصرف داشته باشد. به علاوه عوارض جانبی و خطرات احتمالی بسیاری از این مکمل ها ناشناخته است.

متخصصان بر این باور هستند فلاونوئیدهایی که از طریق غذا وارد بدن می شود باعث مسمومیت فرد نمی شوند اما مصرف دوز بالای مکمل ها می تواند خطراتی به دنبال داشته باشد که از جمله آن ها می توان به تاثیر منفی روی عملکرد تیروئید، تداخل دارویی و یا اثر منفی روی سایر مواد مغذی بدن اشاره کرد.

به علاوه این مکمل ها تحت نظارت سازمان غذا و دارو نیستند و نمی توان از معتبر بودن آن ها اطمینان حاصل کرد. همچنین به نظر می رسد مصرف غذاهای کامل از نظر محتوای برخی مواد مغذی بسیار مفیدتر از مکمل ها می باشد.

با وجود همه آن چه گفته شد اگر قصد مصرف مکمل های فلاونوئیدی دارید (به خصوص زنان باردار و مادران شیرده) حتما قبل از مصرف با پزشک خود مشورت کنید.

*عصر ایران