رونق و رکود اقتصاد بوشهر از منظر تجربه تاریخی

عبدالرسول غلامی | دبیر کل اتاق بازرگانی بوشهر

نام بوشهر همواره با دو ویژگی “پیشگام” و “سرفراز” سرشته شده است، چرا که از مراکز تاریخی و باستانی ایران در کرانه های شمالی خلیج فارس بوده که کتیبه های میخی و بقایای معابد دورۀ لیان، کتابخانه ها و مراکز علمی در روزگاران پیشین همگی اسناد این تاریخ پر نشیب و فراز است.

بوشهر در دورۀ متأخر نیز از اقالیم پیشگام در ایران است که وجود نخستین آثار حمل و نقل هوایی و ریلی، وجود اولین سینماها، چاپخانه ها، چاپ و انتشار نشریات، باشگاه ها و ورزش های نوین و تأسیس اولین مدرسه و مرکز آموزشی نوین در جنوب ایران، یعنی مدرسه سعادت، از نشانه های بارز این بالندگی و شکوفائی این کهن دیار است.

حضور نمایندگی های متعدد سیاسی و اقتصادی کشورهای قدرتمند از آلمان و انگلیس گرفته تا عثمانی، رفت و آمد کشتی های تجاری و مانند آن باعث شده بود که در دوران افشاریه، زندیه و قاجار تنها بندر پر رونق صادرات ایران در این استان یعنی بندر بوشهر باشد.

اینک نیز بوشهر به واسطۀ بهره مندی از موقعیت جغرافیایی ویژه و منابع و ظرفیت های ارزشمند خود می تواند عامل شکوفایی و رونق روز افزون سرمایه گذاری و فعالیت های اقتصادی نه تنها در محدوده خویش که برای ایران بزرگ در عرصه داخلی و بین المللی باشد.

اما اینک چه موانعی در پیش روی باب الابواب خلیج فارس قرار دارد که علیرغم برخورداری در جایگاه سوم اقتصاد کشور، در مرتبه ای که شایسته آن باشد، قرار ندارد و از رونق و رواج گذشته فاصله گرفته است.

در وهلۀ اول باید به این مهم اشاره کرد که رشد بوشهر جدا از رشد و توسعه کشور نخواهد بود چرا که توسعه پایدار حاصل سیاست های بلند مدت و راهبردهایی است که نظام حکمرانی کشور در این زمینه موفق نبوده است و علیرغم داشتن منابع متعدد، غنی و مختلف به دلیل عدم برخورداری از یک راهبرد جامع نگر و بلند مدت و وجود تحریم های ظالمانه، شاهد بیکاری، فقر، توزیع نابرابر درآمد و پدیدار شدن بحران های متعدد در حوزه های محیط زیست، انرژی، آب و سالمندی هستیم که همه این موارد موجب کاهش شدید سرمایه اجتماعی به عنوان یک واقعیت در کشور گردیده است.

در این مجال تنها به ذکر دلایلی پر اهمیت تر از رونق اقتصادی بوشهر در گذشته و بیان ادله های رکود اقتصادی کنونی به شکلی موجز می پردازم.

در ابتدا به مهمترین دلایل رونق اقتصادی بوشهر اشاراتی خواهم نمود که عبارت بودند از:

• توسعه خطوط کشتیرانی و زیرساخت های بنادر و دسترسی به کشتی های متنوع با آب خور بالا
• آزادی ارتباط با کشورهای هدف از طریق تجار و بازرگانان
• بهبود وضعیت مسیرهای دسترسی بوشهر به نواحی مرکزی فلات ایران از طریق توسعه راهها و وسایل حمل و نقل
• توسعه نهادهای پولی و مالی و عرضه گسترده خدمات مالی از طریق صرافی ها و بانک ها
• حضور سرمایه گذاران خارجی (همانگونه که اشاره شد وجود نمایندگی های سیاسی از کشورهای بزرگ اروپایی و استقرار کنسولگری ها و فعالیت اقتصادی ده ها تجارت خانه خارجی در این موضوع بسیار دخیل بوده است)

اما در خصوص دلایل رکود اقتصادی بوشهر علاوه بر موضوعات کلانی که در سطور بالا به آن اشاره شد می توان به موارد زیر نیز پرداخت:
• عدم توجه به استان بوشهر در مقایسه با دیگر استانهای جنوبی در توسعه زیرساخت ها
• عدم دسترسی به خطوط ریلی
• نبود برنامه مشخص و معین برای لایروبی بنادر
• ناتوانی در جذب و نگه داشت نیروی های نخبه به دلیل عدم توسعه زیرساخت های رفاهی
• بر هم خوردن اکوسیستم خلیج فارس و ایجاد چالش برای صیادان
• فقدان نهادهای متنوع پولی و مالی در استان
• عدم دسترسی به منابع مالی لازم از طریق بانکها به دلیل نبود تمرکز حساب های بانکی شرکت های بزرگ مستقر در استان
• عدم توسعه صنایع پایین دستی

در پایان امیدوارم تصمیم سازان کلان کشور با قرار دادن اقتصاد به عنوان اولویت اصلی با الزام به ترمیم شرایط اجتماعی و سیاسی در راستای منافع ملی کشور را به مسیر صحیح و جایگاه شایسته و فاخر خود رهنمون سازند.