۵ نکته توجه‌برانگیز درباره ازسرگیری مذاکرات

خلیج فارس:رضا غبیشاوی در عصر ایران نوشت: قرار است مذاکرات هسته ای جدید میان ایران و اروپا روز جمعه اینده ( ۹ آذر – ۲۹ نوامبر)‌ برگزار شود.

به گفته سخنگوی وزارت خارجه ایران قرار است معاونان وزارت خارجه ایران با همتایان خود از فرانسه، بریتانیا،‌ آلمان و اتحادیه اروپا در ژنو مذاکرات هسته ای جدیدی را شروع کنند.

در این باره می توان به چند نکته زیر اشاره کرد:

۱- خبر ازسرگیری مذاکرات هسته ای میان ایران و غرب بعد از توقف یا بهتر بگوییم بن بست 2 ساله ، خبر خوبی است و تاثیرات مثبت آن را نیز می توان بر افکار عمومی به ویژه قیمت دلار و سکه و حس عمومی جامعه مشاهده کرد.

این نخستین مرحله از مذاکرات هسته ای میان ایران و غرب در دولت مسعود پزشکیان است که حدود 3 ماه بعد از آغاز کار آن، انجام می شود.

در این مذاکرات، نمایندگان سه کشور محوری اروپا یعنی بریتانیا، فرانسه و آلمان به عنوان اتحادیه اروپا حضور دارند. نمایندگان روسیه و چین هم حضور ندارند چرا که نیازی به حضور آنها نیست و در مسئله هسته ای ایران با آنها مشکلی وجود ندارد. نمایندگانی از دولت امریکا نیز حضور ندارد احتمالا به این دلیل که امریکا در مرحله انتقال قدرت از دولت سابق به دولت جدید است.

بعید نیست با آغاز دولت جدید آمریکا و بازگشت ترامپ به کاخ سفید ، نمایندگان دولت ترامپ به این مذاکرات بپیوندند تا مسیر برای کسب توافق جدید هسته ای و حتی غیرهسته ای باز شود. به ویژه بعد از آنکه علی لاریجانی مشاور رهبری از آمادگی ایران برای مذاکرات و توافق جدید با ترامپ سخن گفت.

۲- دولت سابق (رئیسی) در حالی سه سال دولت را در ایران در دست داشت و چند مرحله مذاکرات مختلف هسته ای را با طرف های غربی و حتی مذاکرات با امریکا را اجرا کرد اما همه مذاکرات بی نتیجه بود و برجام احیا نشد و مذاکرات هسته ای با طرف های غربی با بن بست رو به رو و بی نتیجه رها شد.

این در حالی است که قبل از دولت رئیسی، در دولت روحانی مذاکرات احیای برجام به رهبری عباس عراقچی، به مراحل نهایی رسید و در آستانه اعلام رسمی موفقیت بود اما این گونه نشد و به دولت رئیسی واگذار شد. در دولت رئیسی، مسوولیت مذاکرات از عراقچی به علی باقری کنی واگذار شد تا او چند مرحله مذاکرات هسته ای را برگزار کند اما موفقیتی به دست نیامد و در نهایت، مذاکرات متوقف شد.

البته بعضی منابع می گویند ایران در دوره رئیسی، همزمان با مذاکرات هسته ای با طرف های غربی در قالب احیای برجام، مذاکرات با امریکا را به صورت موازی برگزار کرد و به توافق غیرعلنی، شفاهی و غیررسمی دست یافت. براساس این توافق ساده، ایران از ادامه فعالیت های حساس هسته ای خودداری می کند و در مقابل، امریکا،‌ تحریم صادرات نفت ایران به چین را نادیده می گیرد.

برخی منابع می گویند این توافق زمینه را برای افزایش صادرات نفت ایران به چین مهیا کرد. البته تحقق چنین توافقی هیچ گاه از سوی هیچ منبع رسمی در ایران و امریکا اعلام نشد.

حالا با بازگشت ترامپ به طور قطع اگر این توافق واقعی باشد کنار گذاشته خواهد شد. شاید هم مقامات ایرانی بتوانند برپایه همین توافق با ترامپ ، به توافق جدیدی برسند.

۳- این مذاکرات در فاصله کوتاهی از تصویب قطعنامه در شورای حکام آژانس بین المللی انرژی اتمی علیه فعالیت های هسته ای ایران انجام می شود. مسوولان ایرانی ابتدا به شیوه های سنتی تلاش کردند مانع از تصویب قطعنامه شوند و حتی وعده دادند در این صورت حاضر هستند ذخایر اورانیوم 60 درصدی خود را افزایش ندهند که این به معنی موافقت با توقف غنی سازی 60 درصدی است.

اما هیچ کدام از تهدیدات / هشدارها، نتیجه نداد و قطعنامه غربی ها در شورای حکام علیه برنامه هسته ای ایران تصویب شد تا دوباره تنش هسته ای در شورای حکام آژانس، اوج بگیرد.

قطعا نه تهران و نه اروپا نمی خواهند در وضعتی وارد عصر ترامپ شوند که روابط دو طرف و وضعیت پرونده هسته ای ایران در آژانس، تنش آمیز باشد چرا که در این وضعیت، ترامپ به راحتی می تواند با استفاده از این شرایط،‌ فشارها را بر ایران در آژانس افزایش دهد و در این مسیر، اروپایی ها را هم در کنار خود داشته باشد.

در نتیجه به نظر می رسد ایران و اروپا هر دو می خواهند قبل از بازگشت ترامپ، سطح تنش میان دو طرف کاهش یابد و فتیله نزاع هسته ای در آژانس هم پایین کشیده شود.

۴- مذاکرات هسته ای از سال 1382 شروع شد و تاکنون ادامه دارد. آن زمان، ‌رئیس جمهوری سیدمحمد خاتمی و دبیرشورای عالی امنیت ملی و مسوول مذاکرات هسته ای هم حسن روحانی بود. حالا این مذاکرات در سال 1403 ادامه دارد. یعنی 21 سال، گذشته است. در این مدت ما شاهد 5 رئیس جمهوری بودیم و هستیم . سیدمحمد خاتمی، محمود احمدی نژاد، حسن روحانی، سیدابراهیم رئیسی و مسعود پزشکیان. 6 وزیر خارجه : کمال خرازی،‌ منوچهر متکی، علی اکبر صالحی، جواد ظریف، حسین امیرعبداللهیان و عباس عراقچی . 5 دبیر شورای عالی امنیت ملی : حسن روحانی، علی لاریجانی، سعید جلیلی، علی شمخانی، علی اکبر احمدیان .

21 سال ، مدت کمی نیست.

سوال اینجاست آیا قبل از اینکه مناقشه و مسئله هسته ای ایران شروع شود مسوولان ایرانی پیش بینی نمی کردند این موضوع بیش از 2 دهه طول بکشد؟ آیا پیش بینی نمی کردند ایران به دلیل مسئله هسته ای ، با این حجم گسترده و شدید از تحریم ها در همه حوزه ها روبه رو شویم؟

و حال باید از مسوولان سوال کرد راهکار آنها برای خروج از این وضعیت چیست؟ آیا قرار است با همان راهکارهای قدیمی با این مسئله برخورد کنیم؟ در این صورت حتما موفق نخواهیم شد. برای خروج از وضعیت کنونی، حتما باید به دنبال مسیر جدید، راه حل جدید و ابتکارهای جدید بود چرا که هیچ کس خواهان آن نیست که کشور برای 20 سال دیگر هم تحت تحریم باشد و مذاکرات هم دو دهه دیگر ادامه یابد و برای دو دهه دیگر، فرصت های شکوفایی و توسعه و پیشرفت اقتصادی از مردم و کشور دور بمانند.

یکی از بهترین راه ها برای کسب موفقیت در دست یابی به توافق در مذاکرات و خروج پرونده هسته ای ایران از وضعیت نزاع کنونی در سطح آژانس و شورای امنیت سازمان ملل متحد، سپردن پرونده به وزارت خارجه در سطح تصمیم گیری و اجرا و پذیرش این تصمیم گیری از سوی همه بخش های دولت و حکومت است.

۵- رهبری تیم مذاکره کننده ایران در مذاکرات ژنو را مجید تخت روانچی معاون سیاسی وزیر خارجه برعهده دارد. یکی از اعضای تیم ایران هنگام مذاکرات برجام. در حال حاضر سه عضو تیم مذاکرات برجام در سمت های کلیدی این دولت هستند. جواد ظریف وزیر خارجه وقت هم اکنون معاون راهبردی رئیس جمهوری است. عباس عراقچی و مجید تخت روانچی دو عضو اصلی تیم مذاکره کننده ایران نیز هم اکنون وزیر خارجه و معاون وزیر خارجه هستند.

حضور این سه چهره کلیدی مذاکرات برجام در دولت کنونی و رهبری مذاکرات توسط یک چهره برجامی، امیدها را به موفقیت این مذاکرات و کسب توافق جدیدی شبیه برجام زنده کرده است. البته به شرطی که سرانجام برجام را نداشته باشد.

برجامی بعد از تولد در سال 1394 /2015 در نتیجه مذاکرات ایران و گروه 1+5 ،‌ شرایط ایران را به سمت عادی شدن پیش برد و تحریم های اساسی را از کشور دور کرد. چرخ های اقتصاد ایران به حرکت درآمد و همگان از مزیت های اقتصادی این توافق بهره بردند. با این حال خروج ترامپ از برجام در سال 1397 /2018 ایران را از مزیت های اقتصادی محروم کرد و تحریم های اساسی امریکا دوباره علیه ایران بازگشت. حالا نیز به جایی رسیده ایم که عباس عراقچی وزیر خارجه ایران به صراحت تاکید می کند برجام قابل احیا و قابل اجرا نیست.

با حضور مجید تخت روانچی در راس تیم مذاکره کننده ایران و عراقچی در وزارت خارجه، می توان امیدوار بود دیگر شاهد مذاکره برای مذاکره نباشیم بلکه با مذاکرات واقعی با هدف کسب نتیجه براساس منافع کشور و مردم روبه رو باشیم.

می توان امیدوار بود در این مرحله با حضور ترامپ در کاخ سفید و وجود انگیزه و اراده کافی برای توافق جدید در ایران ، دوباره به توافق هسته ای جدیدی رسید که هم عمر بیشتری داشته باشد هم وضعیت پرونده هسته ای و شرایط کلی ایران عادی شود هم تحریم های اساسی از ایران برداشته شود هم درهای شکوفایی و توسعه اقتصادی برای ایران دوباره باز شود.