تحریم چه بر سر دریانوردان ایرانی آورد؟

ایرج گلشنی

دریانوردان انسان‌هایی هستند که خانه‌شان روی آب است و جز آب، چیزی نمی‌بینند. این سربازان خط مقدم اقتصاد به معنای دقیق کلمه دل به دریا می‌زنند و زندگیشان را با حال دریا تنظیم می‌کنند. این روزها که صنعت دریانوردی با بحران تامین نیروی انسانی کارآمد روبه‌روست اما این توانایی را دارد که ماموریت‌های دریایی خود را در سختترین شرایط جوی و در دورترین نقاط جهان با موفقیت به پایان برساند.

با ورود بخش خصوصی به عرصه کشتی‌داری تا حدود زیادی قابل پیش‌بینی بود که دریانوردان حرفه‌ای جذب شرکت‌های خصوصی شوند. تامین نیرو برای این دسته از شرکت‌های تازه‌وارد، دغدغه مهم و نیازمند برنامه‌ریزی‌است زیرا فرآیند تربیت نیروی دریایی زمان‌بر است و نبود نهادی معتبر برای تامین نیروی دریایی مورد نیاز شرکت‌های کشتیرانی خصوصی می‌تواند سرمایه‌گذاری در حمل و نقل دریایی را با تعلل و تردید روبه‌رو کند.

چنانچه بخواهیم ریشه‌ای به مشکل تامین نیروی انسانی دریایی کشورمان بپردازیم به نقش ناکارآمد مشاوران آموزشی در دوره دبیرستان برمی‌خوریم که هیچگاه برگزیدن چنین حرفه‌ای را به جوانان مستعد توصیه نمی‌کنند. چرا که آن‌ها دریانوردی را جزو مشاغل سخت و طاقت‌فرسا دانسته و ترجیح می‌دهند به طور سنتی جوانان را به رشته‌هایی چون مهندسی، پزشکی و علوم انسانی با بازار کار نامناسب و به ظاهر پرطرفدارسوق دهند.

با این وجود باید گفت که دریانوردی می‌تواند حرفه مشقت‌باری نباشد چنانکه جنبه‌های جذاب و منطبق با استانداردهای امروزی را برای آن در نظر بگیریم. متاسفانه آمار دقیقی از تعداد دریانوردان ایرانی شاغل در عرشه کشتی‌های در سطح جهان در دست نیست. برخی دریانوردان ایرانی در کشورهای دیگر همچون آفریقا، انگلیس، استرالیا و کشورهای حاشیه خلیج فارس فعالیت می‌کنند. این بدان معناست که گواهینامه‌های دریانوردی ایران، دارای ارزش بین‌المللی است. از این نظر ایران در فهرست سفید کنوانسیون «STCW» قرار دارد.

دریانوردان و مشکلاتی از جنس خاص

همایون یوسفی، کارشناس دریانوردی و مدرس دانشگاه با اشاره به این‌که حوزه دریایی کشور در چند سال اخیر با مشکلات عدیده ای مواجه شد که بخشی از آن ناشی از تحریم های یکجانبه و غیرقانونی کشورهای غربی علیه ایرن بود، گفت: این موضوع باعث شده تا دریانوردان ایرانی به رغم برخورداری از تفاهم نامه میان برخی دول با کشورمان، اجازه حضور در عرشه کشتی دیگ کشورها را نداشته باشند و یا به عبارتی امکان دسترسی به بازارهای کار خارجی را ندارند.

وی با تاکید بر این که حل مشکلات دریانوردان در راس خواسته‌های سازمان‌ها و انجمن‌های دریانوردی است، افزود: روز جهانی دریانورد فرصتی است که مساله دوری از خانواده و معیشت دریانوردان به عنوان بخشی از چالش‌های زندگی آنان مورد بازنگری قرار بگیرد.

دریانوردان مقاومان سخت کوش 

یوسفی از دریانوران به عنوان افرادی مقاوم و سخت‌کوش در مواجهه با ناملایمات یاد کرد و ادامه داد: این مشارکت چشمگیر دریانوردان از گذشته تاکنون بیانگر جایگاه دریا و دریانوردی در شاکله خانواده دریانوردان است.

شغل دریانوردی به رغم تمامی مشکلات از جاذبه‌های خاص خود نیر برخورداراست موضوعی بود که او در ادامه آن را یادآور شد و گفت: دوری از خانواده، دوری از امکانات رفاهی و تسهیلات و فرصت‌های اجتماعی، شرایط آب وهوایی و کار در گرما و سرما و شرایط طوفانی دریا، کم بودن مرخصی ها از دشواری های کار دریانوردان است که حتی زمانی که در کشتی، شیفت کاری نیست اما باز هم مجبور به ماندن در محیط بسته کشتی و پی‌گیری امور مربوط به کار هستند تا حمل  و نقل کالا و بار و مسافر کشور به درستی و ایمن انجام شود در واقع کار در کشتی نفتکش شبانه روزی است و تعطیل بردار نیست.

یکی از مشکلات بزرگی که مدت ها است گریبانگیر جامعه دریایی ما شده بیکاری دریانوردان ایرانی باتجربه و متعهد به دلیل ورود بیش از حد دریانوردان خارجی به ناوگان دریایی کشور از ملیت‌های مختلف اعم از هندی، فیلیپینی، بنگلادشی، پاکستانی، روسی، اوکراینی و… است که بر روی شناورهایی با تناژ ۵۰۰ تا ۳۰۰۰ تن و حتی کشتی‌های اقیانوس‌پیما در شرکت‌های بزرگ و کوچک بخش خصوصی و دولتی مشغول به کار هستند. مساله بیکاری صنعت دریانوردی در کشورمان، باید با لغو مجوز کار اتباع خارجی در صنعت دریانوردی کشتی‌های خصوصی و دولتی داخلی و بهبود اوضاع کار معیشتی دریانوردان قراردادی، بهبود یاید.

با وجود تصریح قانون مصوب سال ۱۳۴۳ بر معافیت دریانوردان از مالیات اما مالیات دریانوردان بیشتر از کسبه و دیگر مشاغل است، علاوه بر این امکانات رفاهی و درمانی مناسبی در بنادر و جود ندارد، مشکلات صدور ویزا و بلیط هواپیما هم وجود دارد.
منبع: اقتصاد سرآمد