چرا زنبورها یکی از باهوش‌ترین موجودات زمین هستند؟

خلیج فارس: زنبورها حشرات بالداری هستند که از شهد و گرده تغذیه می‌کنند و گاهی عسل درست می‌کنند. حدود ۲۰۰۰۰ گونه زنبور عسل وجود دارد که ۲۷۰ گونه آن‌ها در بریتانیا زندگی می‌کنند. بیش از ۹۰ درصد گونه‌های زنبور عسل تک‌زی هستند، اما باقی آن‌ها که شامل زنبورهای عسل و خرزنبور می‌شود، در کلنی‌ها زندگی اجتماعی دارند که شامل یک ملکه، کارگران زن و زنبورعسل‌های نر می‌شود.

بزرگترین زنبور، زنبور بزرگ والاس تا ۴ سانتیمتر رشد می‌کند، در حالی که کارگران برخی زنبورهای ریز و بدون نیش کوچکتر از یک دانه برنج هستند. زنبورها در هر قاره‌ای به جز قطب جنوب و در هر زیستگاه حاوی گیاهان گلدار گرده افشانی‌شده با حشرات یافت می‌شوند.

آن‌ها بسیاری از گیاهانی را که ما برای غذا به آن‌ها وابسته هستیم گرده‌افشانی می‌کنند، با این حال آن‌ها رو به زوال هستند. شمار گونه‌های زنبور عسل ده‌ها سال است که در حال کاهش است و در بریتانیا، این حشرات از یک‌چهارم مکان‌هایی که ۴۰ سال پیش آنجا یافت می‌شدند گم شده‌اند.

زنبورها چقدر باهوش هستند؟

زنبورها موجودات بسیار باهوشی هستند. آن‌ها می‌توانند بشمارند، معما حل کنند و حتی از ابزارهای ساده استفاده کنند.

در یک آزمایش، زنبورها آموزش دیدند از کنار سه علامت مشخص با فواصل مساوی و یکسان عبور کنند تا به پاداش شیرینی برسند که در فاصله ۳۰۰ متری قرار داشت. وقتی تعداد علامت‌های مشخص کاهش یافت، زنبورها بسیار بیشتر پرواز کردند و وقتی تعداد آن‌ها افزایش یافت، زنبورها در فاصله کوتاه‌تری فرود آمدند.

این رفتار نشان داد زنبورها علامت‌های مشخص را می‌شمردند تا بفهمند کجا باید فرود بیایند.

در مطالعه‌ای دیگر، دانشمندان جعبه معمایی ساختند که با چرخاندن درپوش برای دسترسی به محلول قند باز می‌شد. وقتی زبانه قرمز فشار داده می‌شد، درب در جهت عقربه‌های ساعت می‌چرخید. وقتی زبانه آبی فشار داده می‌شد، به سمت دیگر می‌چرخید. زنبورها نه تنها می‌توانستند برای حل معما آموزش ببینند، بلکه می‌توانستند خودشان با تماشای زنبورهای دیگر که معما را حل می‌کردند، یاد بگیرند.

در مورد استفاده از ابزار، زنبورهای عسل آسیایی به جمع‌آوری و آغشتن ورودی لانه‌شان به مدفوع تازه حیوانات برای دور کردن زنبورهای سرخ غول‌پیکر شکارچی معروف هستند. شاید این روش بوی بدی به همراه داشته باشد، اما استفاده از ابزار به حساب می‌آید.

دانشمندان قبلاً نشان داده بودند که زنبورها می‌توانند در آزمایشگاه استفاده از ابزار را یاد بگیرند، اما کشف استفاده از مدفوع در سال ۲۰۲۰ نخستین مشاهده استفاده از ابزار توسط زنبورها در طبیعت بود.

آناتومی زنبور عسل

اجزای سر:

1. دو چشم مرکب ۲. سه چشم اولیه‌ی کوچکتر و تک‌لنزی به نام اوسِلی ۳. آنتن برای تشخیص بو، مزه، صدا و دما، ۴. فک پایین برای جویدن، اغلب موادی که برای ساختن لانه از آن‌ها استفاده می‌شود، ۵. خرطوم برای مکیدن شهد، عسل و آب.

قفسه سینه شامل:

6. وسط زنبور ۷. سه جفت پا ۸. دو جفت بال

شکم جاییست که می‌توانید این چیزها را آنجا پیدا کنید:

9. محصول یا معده عسلی برای حمل شهد به لانه ۱۰. نیش (اندامی تیز برای تزریق زهر).

زنبورها چگونه ارتباط برقرار می‌کنند؟

زنبورها دو حالت اصلی ارتباط دارند: رقص معنادار و بویایی معنادار.

زنبورهای عسل از «رقص زنبور» معروف برای هدایت هم‌لانه‌های خود به سمت شهد و گل‌های غنی از گرده استفاده می‌کنند. زنبور کارگر در بازگشت از یک تجسس موفق، با عجله به یکی از لانه‌های عسل عمودی کندو می‌رود و شروع به ردیابی یک الگوی هشت‌گانه می‌کند.

وقتی به قسمت عمودی وسط شکل می‌رسد، شکمش را لرزانده و بال‌هایش را می‌کوبد. این همان رقص زنبور معروف است.

مدت زمان این رقص، نمایانگر فاصله تا گل است و هر ثانیه ۱۰۰ متر به سفر اضافه می‌کند. آگاهانیدن جهت‌گیری پیچیده‌تر است، اما می‌تواند توسط زنبور که بدنش را در جهت غذا، به نسبت خورشید میزان می‌کند، انجام شود.

شدت رقص گواه غنای منبع غذایی است، در حالی که رقصنده ترکیبی از فرومون‌ها را آزاد می‌کند که به نظر می‌رسد هم‌لانه‌ای‌ها را به عمل تحریک می‌کند. اعضای کلنی رقص را تماشا می‌کنند، بوها را با آنتن خود نمونه‌برداری می‌کنند و سپس برای یافتن گل‌ها حرکت می‌کنند.

رقص‌های دیگری هم وجود دارد. رقص گرد بدون تکان دادن که از آن برای نشان دادن مکان گل‌هایی استفاده می‌شود که بسیار نزدیک هستند، در حالی که رقص لرزان توسط زنبورهای عسل جوینده منبع غذا برای استخدام اعضای کلنی برای جمع‌آوری شهد از کارگران اجرا می‌شود.

زنبورها چگونه جهت‌یابی می‌کنند؟

زنبورها معمولاً مایل‌ها سفر می‌کنند تا در گل‌های دوردست به دنبال منبع غذا بگردند و با این حال قادرند با دقت خطاناپذیر راه خانه‌شان را پیدا کنند. زنبور همه اینها را با مغزی کوچکتر از دانه کنجد انجام می‌دهد. اما چگونه؟

نخست اینکه آن‌ها از خورشید به عنوان قطب‌نما استفاده می‌کنند. چشم زنبور عسل به نور پلاریزه حساس است که می‌تواند به ابر ضخیم نفوذ کند، یعنی حتی در یک روز ابری، زنبورها همچنان می‌توانند خورشید را ببینند و از آن به عنوان راهنما استفاده کنند. موقعیت خورشید با نشان دادن زمان مربوط به ساعت داخلی حیوان ترکیب می‌شود و زنبور را قادر می‌سازد بو و فاصله را دنبال کند.

زنبور همچنین میزان حرکت خورشید در طول سفر را کنترل کند، بنابراین وقتی به کلنی بازمی‌گردد می‌تواند موقعیت غذا را نسبت به موقعیت فعلی خورشید به هم‌لانه‌هایش بگوید.

در نهایت، زنبورهای عسل می‌توانند میدان‌های مغناطیسی را از طریق نوعی ساختار مغناطیسی در شکم‌شان حس کنند. بنابراین محققان حدس می‌کنند زنبورها ممکن است از میدان مغناطیسی زمین برای کمک به جهت‌یابی استفاده کنند.