اسرائیل دربه‌درِ مذاکره، ایران در پی انتقام

سران کشورهای منطقه و فرامنطقه که هر کدام به نحوی در تحولات خاورمیانه نقش دارند، با نگرانی تحولات این روزها را دنبال می‌کنند. چراکه هنوز هیچ‌کس نمی‌داند پاسخ ایران به چه صورت خواهد بود و آیا باعث ایجاد یک جنگ گسترده منطقه‌ای می‌شود یا نه. تحلیل دیگری نیز وجود دارد که ایران حتی اگر در حال صبر برای مشخص شدن نتیجه آتش‌بس نباشد، فعلاً از ابزار ترس و عملیات روانی علیه اسرائیل استفاده می‌کند. ایران در جنگ‌ها و اقدامات نظامی، معمولاً اماکن و مناطق مسکونی را هدف قرار نمی‌دهد. شاید به همین دلیل، بتوانیم این‌طور تحلیل کنیم که احتمالاً اضطرابی که در دولت، دستگاه امنیتی و ارتش اسرائیل برای برآورد و آمادگی مقابله با حمله ایران وجود دارد، در اهالی سرزمین‌های اشغالی تا آن اندازه وجود ندارد. البته این به معنای ترس اسرائیل نیست. چراکه جنایت‌های آنان در غزه در همین ۱۶ روز نیز با شدت ادامه پیدا کرده؛ همچنان غیرنظامیان را هدف قرار می‌دهد و ترور نیروهای حزب‌الله و مقاومت فلسطین نیز متوقف نشده است. اما بالاخره بخشی از ظرفیت امنیتی و نظامی آنان در حال حاضر مشغول وضعیت افزایش تنش با ایران و جلوگیری از حمله احتمالی تهران است.

نگرانی رهبران غربی این است که ایران تا قبل از به نتیجه رسیدن این دور از گفت‌وگوها، اقدام خود علیه اسرائیل را عملیاتی و تنش به سطحی بالاتر ارتقاء پیدا کند. حماس پیش از این اعلام کرد که در این مذاکرات شرکت نمی‌کند چراکه نخست‌وزیر اسرائیل هر بار شروطی جدید می‌گذارد.  روزنامه آمریکایی وال‌استریت‌ژورنال نیز در گزارشی به نقل از منابع آگاه مدعی شد، یحیی‌السنوار، رئیس دفتر سیاسی حماس پیامی برای مصر و قطر (میانجی‌گران عرب) ارسال و اعلام کرد که تنها در صورت توقف عملیات نظامی اسرائیل، تیم مذاکره‌کننده حماس در مذاکرات آتش‌بس شرکت می‌کند.

طی دو روز گذشته اما فرضیه‌ای مبنی صرف‌نظر ایران از پاسخ به ترور هنیه در ازای برقراری آتش‌بس در غزه مطرح شده است. خبرگزاری رویترز از قول سه مقام ارشد ایرانی آورده است که اگر آتش‌بس در غزه صورت بگیرد و جنگ به پایان برسد، از پاسخ صرف‌نظر خواهد کرد. در جریان جنگ غزه تاکنون حدود ۴۰ هزار غیرنظامی کشته شدند.

ادعای رویترز

خبرگزاری رویترز روز سه‌شنبه گزارشی اختصاصی از قصد ایران برای چشم‌پوشی از حمله به اسرائیل، در عوض برقراری آتش‌بس در غزه خبر داد. به گزارش عصر ایران، رویترز به نقل از ۳ مقام ارشد ایرانی که نامی از آنها نیاورده، مدعی شده «تنها یک توافق آتش‌بس در غزه که ناشی از مذاکرات مورد انتظار در این هفته باشد، ایران را از انتقام‌جویی مستقیم علیه اسرائیل برای ترور اسماعیل هنیه، رهبر حماس در خاک خود باز می‌دارد.»

در بخشی دیگر از این گزارش آمده است: «ایران متعهد شده است که به ترور هنیه که در اواخر ماه گذشته در جریان سفرش به تهران رخ داد و اسرائیل را مقصر آن دانست، پاسخ جدی خواهد داد. اسرائیل دخالت خود را در این ترور تایید یا رد نکرده است. نیروی دریایی ایالات متحده کشتی‌های جنگی و یک زیردریایی را برای تقویت دفاع از اسرائیل در خاورمیانه مستقر کرده است.»

براساس ادعای رویترز «یکی از مقامات ارشد امنیتی ایران گفت که ایران به همراه متحدانی مانند حزب‌الله، اگر مذاکرات غزه شکست بخورد یا تصور کند که اسرائیل مذاکرات را به تعویق می‌اندازد، حمله مستقیم را انجام خواهد داد. این منابع نگفتند که ایران تا چه زمانی اجازه می‌دهد تا مذاکرات پیش از پاسخگویی مستقیم نظامی ایران به اسرائیل، به پیش برود. به گفته این منابع که نخواسته‌اند نام‌شان فاش شود، با افزایش خطر یک جنگ گسترده‌تر در خاورمیانه پس از ترور هنیه و فواد شکر فرمانده ارشد حزب‌الله، ایران در روزهای اخیر درگیر گفت‌وگو با کشورهای غربی و ایالات متحده در مورد راه‌های تنظیم انتقام بوده است.»

ابراز امیدواری بایدن

جو بایدن، رئیس‌جمهور آمریکا که روز سه‌شنبه ۱۳ آگوست به شهر نیواورلئان در لوئیزیانا سفر کرده بود، در جمع خبرنگاران، در پاسخ به این سوال که آیا انتظار دارد ایران در صورت دستیابی به توافق آتش‌بس از حمله تلافی‌جویانه خود به اسرائیل خودداری کند؟ گفت: «این انتظار من است. خواهیم دید که ایران چه می‌کند. خواهیم دید چه اتفاقی می‌افتد.» به گزارش یورونیوز، وی با ابراز نگرانی از این حمله و پیامدهای آن بر توافق آتش‌بس و آزادی گروگان‌ها در غزه گفت، دستیابی به توافق سخت‌تر شده است اما او «تسلیم نخواهد شد.»

برآورد پنتاگون از پاسخ ایران

پت رایدر، سخنگوی وزارت دفاع آمریکا، روز چهارشنبه به وقت محلی به اظهارنظر درباره واکنش احتمالی ایران پرداخت. به گزارش شرق، رایدر در جمع خبرنگاران گفت: «قرار نیست در مورد تاریخ و زمانی که ایران حمله‌ای را انجام دهد یا یکی از نیرو‌های نیابتی آنها حمله‌ای را انجام دهد، حدس و گمان یا فرضیه‌سازی شود. اظهارات عمومی ایرانی‌ها بسیار واضح بوده است، بنابراین ما باید آنها را جدی بگیریم. اما تمرکز ما بر جلوگیری از تشدید تنش‌ها، تلاش برای آتش‌بس و آزادی گروگان‌ها است.»

لزوم تحلیل درست ارتباط واشنگتن – تل‌آویو

نکته مهم که تحلیلگران مختلف بارها بر آن تاکید کردند، لزوم به دست آوردن یک تحلیل درست است از ارتباط میان آمریکا و رژیم تل‌آویو. آمریکا در حال حاضر به دلیل منافع داخلی و منطقه‌ای خود، تلاش می‌کند که جلوی بروز یک جنگ گسترده در منطقه را بگیرد. بر اسرائیل برای پذیرش آتش‌بس، به خاطر منافع خود فشار می‌آورد و در لایه نخبگان و هیئت حاکمه آن کشور نیز درباره برخورد با «رفتارهای اسرائیل» و به خصوص نسل‌کشی در غزه اختلاف‌نظر وجود دارد که تحلیل آن مجالی دیگر می‌طلبد.

در این میان باید به نکته‌ای مهم توجه کرد و آن نیز اعتقاد آمریکا به حفظ موجودیت اسرائیل است. اگر این جنگ گسترده بخواهد موجودیت اسرائیل را به خطر بیاندازد، به طور طبیعی آمریکا سعی می‌کند جلوی آن را بگیرد و اگر آغاز شود، خود را ملزم به دفاع از رژیم صهیونیستی می‌داند. به همین دلیل، آمریکا در تمام ماه‌های گذشته که جنگ در غزه ادامه داشت، ذره‌ای در حمایت از اسرائیل تشکیک نکرده است.

آتش‌بس به جای انتقام، به نفع فلسطینی‌هاست

قاسم محبعلی، دیپلمات پیشین کشورمان درباره فرضیه مطرح‌شده آتش‌بس به جای انتقام، گفت: «این مسئله به نفع فلسطینی‌ها تمام می‌شود. جنگ غزه خاتمه می‌یابد و خطر جنگ از منطقه نیز دور می‌شود. اینکه ایران حق پاسخگویی دارد یک بحث، و اینکه چه زمانی از آن استفاده کند بحثی دیگر است. اگر این ادعا صحت داشته باشد، به نفع منطقه، فلسطین و لبنان است. فکر می‌کنم اگر چنین چیزی مطرح شده باشد، مورد استقبال طرف‌های مختلف این معادله قرار می‌گیرد.»

او درباره تاثیر این تصمیم بر وجهه منطقه‌ای و بین‌المللی ایران، خاطرنشان کرد: «قطعاً تاثیر مثبتی می‌گذارد. همه در حال حاضر نگران آغاز جنگ و بیشتر کشته شدن مردم غزه هستند. وضعیت انسانی نابسامانی که در این باریکه وجود دارد و کمبود آب، دارو و غذایی که با آن دست‌وپنجه نرم می‌کنند، انگیزه‌ای برای پایان دادن به این وضعیت است. لبنانی‌ها هم نگرانند که یک درگیری مستقیم گسترده آغاز شود. معتقدم که عربستان، اردن، سوریه، عراق، مصر و کشورهای حاشیه خلیج‌فارس هیچ‌کدام علاقه‌ای به شروع این جنگ ندارند و از این مسئله استقبال می‌کنند. چون در صورت وقوع جنگ، همه ما خسارت می‌بینیم. حتی ادامه همین بحران فعلی نیز برای ما خسارت‌بار است. اگر این اقدام صحت داشته باشد، استقبال کشورهای منطقه از ایران بیشتر خواهد شد که به خاطر منافع منطقه و جلوگیری از شروع جنگ، از حق طبیعی‌اش گذر کرده است.»

هیچ کشوری از جنگ سود نمی‌برد

حسن هانی‌زاده، تحلیلگر مسائل خاورمیانه نیز گفت: رژیم اسرائیل، آمریکا و کشورهای اروپایی از پاسخ کوبنده ایران به ترور اسماعیل هنیه وحشت دارند. به همین دلیل فشارها به نتانیاهو برای پذیرش آتش‌بس، بیشتر شده است.  تحلیل کشورهای غربی این است که اگر ایران بخواهد پاسخ اسرائیل را بدهد، این پاسخ منحصر به اقدام تهران نباشد. آن‌ها اعتقاد دارند که ممکن است محور مقاومت از یمن تا لبنان و عراق و سوریه به صورت همزمان به اسرائیل حمله کنند و ۵ جبهه علیه این رژیم باز شود. چنین جبهه‌ای اگر به نابودی اسرائیل ختم نشود، به وارد آمدن آسیب‌های جدی ختم می‌شود و جنگی گسترده را رقم خواهد زد.

تلقی قدرت‌های فرامنطقه‌ای این است که باید در درجه اول یک آتش‌بس حتی به صورت تاکتیکی و موقت برقرار شود تا اگر جبهه‌ای از سوی ایران واصل شود حداقل جبهه داخلی در غزه آرام باشد و در حقیقت اسرائیل بتواند با جبهه خارج از اراضی اشغالی مقابله بکند این تلقی به واقعیت نزدیک است و سعی می‌کنند که هرچه زودتر و قبل از اینکه ایران عملیاتی را علیه اسرائیل آغاز کند، آتش‌بس برقرار شود. معتقدم که ایران پاسخ لازم را در زمان و مکان مناسب به اسرائیل خواهد داد. در حال حاضر نیز فشارها و پیغام‌ها بسیار زیاد است.

آمریکایی‌ها چندین پیام و حتی مشوق‌هایی به ایران ارسال کردند که ایران پاسخ ندهد چراکه منطقه تحمل یک جنگ گسترده را ندارد. امانوئل مکرون در تماس با رئیس‌جمهور، مصرانه خواست که مسئله حمله به اسرائیل را از دستور کار خارج کنند. نخست‌وزیر انگلیس، شخصیت‌های منطقه‌ای مثل پادشاه و ولیعهد عربستان، پادشاه اردن و حتی رئیس‌جمهور مصر پیام‌هایی ارسال و تقاضا کردند که ایران از پاسخ به اسرائیل خودداری کند. چون همه کشورهای منطقه از بروز یک جنگ بین ایران، اسرائیل و محور مقاومت آسیب خواهند دید. لذا همه درصدد هستند که ایران را آرام کنند. اما اسرائیل حاکمیت ملی ایران را نقض کرده و به نظرم پاسخ مناسب در زمان و مکان مناسب داده خواهد شد.