4 نکته درباره توافق پوتین-ترامپ درباره ایران

2. محوریت تماس تلفنی پوتین – ترامپ، جنگ اوکراین و راه های توقف آن بود. اگر متن دو اطلاعیه کاخ سفید و کرملین درباره این تماس تلفنی را بررسی کنیم نام این کشورها دیده می شود: روسیه ، امریکا، اوکراین، ایران و اسرائیل.

یعنی به جز امریکا و روسیه که سران آنها باهم گفتگو کردند و اوکراین که موضوع اصلی مکالمه بود تنها نام ایران و اسرائیل دیده می شود. حتی به غزه / فلسطین یا یمن یا سوریه هم اشاره نشده گرچه هر سه شاهد جنگ و درگیری یا ناآرامی و بی ثباتی هستند. این نشانه جایگاه و اولویت موضوع ایران – اسرائیل و رابطه این دو در نگاه سران امریکا و روسیه است.

3. با اینکه درباره ایران و اسرائیل در کل به یک جمله یا عبارت اکتفا شده اما این جمله هم بسیار مهم است و هم دریایی از ابهام را به همراه خود دارد.

ترامپ و پوتین بر سر یک موضوع به توافق و اشتراک نظر رسیده اند و آن اینکه “ایران هرگز نباید در موقعیتی قرار بگیرد که بتواند اسرائیل را نابود کند”.

The two leaders shared the view that Iran should never be in a position to destroy Israel.

این توافق و اشتراک نظر می تواند مبنایی برای توافقات و همکاری های بعدی روسیه و امریکا درباره ایران و درگیری تهران – تل آویو باشد.

اولا: این چه موقعیتی است که ایران می تواند از طریق آن، اسرائیل را نابود کند؟ چرا مثلا نگفته اند مخالف این هستند که ایران سلاح هسته ای کسب کند؟ یا مثلا بگویند ایران نباید از خط قرمز هسته ای عبور کند یا ایران نباید غنی سازی ۹۰ درصدی انجام دهد؟

موقعیت نابودکننده اسرائیل، فراتر از سلاح هسته ای است و می تواند به سایر موارد از جمله موشکی و پهپادی و حتی تسلحات متعارف هم امتداد یابد. 

اسرائیل مساحت کوچک و آسیب پذیری دارد. به همین دلیل همیشه در هر حمله و تهدیدی، موجودیت آن دغدغه است و می تواند با خطر روبه رو شود. این موضوع درباره کشورهای کوچک جنوب خلیج فارس شامل کویت، قطر و بحرین و حتی امارات هم مطرح است. به عنوان مثال در حمله عراق به کویت در سال 1990 میلادی / 1369 شمسی ، موجودیت کشور مستقل کویت روی زمین به پایان رسید در حالی که حمله صدام، حمله نظامی معمولی زمینی بود که کمتر از 24 ساعت طول کشید.

در نتیجه بسیاری از حملات و تسلیحات متعارف علیه اسرائیل به دلیل مساحت و جمعیت کوچک و شرایط غیرعادی اش می تواند به عنوان “موقعیت نابودگر اسرائیل” تعبیر و تفسیر شود.

 به عنوان مثال حمله 7 اکتبر 2023 / 15 آبان 1402 حماس علیه جنوب اسرائیل، به عنوان حمله ای با هدف نابودی اسرائیل مطرح شد. در حالی که این حمله با سلاح سبک و نیمه سبک و متعارف انجام شد و حدود 2 هزار کشته به جای گذاشت.

موقعیت نابودکننده به اندازه ای مبهم و البته موسع است که تفسیر آن می تواند موارد زیادی را شامل شود. علاوه بر این، می تواند به شریک کردن نظر اسرائیل در مصداق یابی این موقعیت هم منجر شود.

 مقامات اسرائیلی، حملات حماس و حزب الله لبنان را با هدف نابودی موجودیت اسرائیل توصیف می کنند. در حالی که حملات هر دو با تسلیحات متعارف انجام می شود.

همچنین، این توصیف آنچنان مبهم است که هر کدام از دو طرف می تواند آزادانه تفسیر خود را داشته باشد. این وضعیت خوبی برای ایران نیست.

ثانیا، این توافق پوتین و ترامپ دوباره نشان داد حمایت و حفاظت از موجودیت اسرائیل نه فقط دغدغه آمریکا بلکه موضوع مهم روسیه هم هست. دغدغه ای که باعث شد مسکو در نزاع ایران – اسرائیل همیشه به صورت حداقلی موضع گیری و نقش آفرینی کند گرچه یکی از کانال های اصلی ارتباطی تهران – تل آویو است.

روسیه تنها کشور منطقه است که همزمان با ایران و اسرائیل رابطه خوبی دارد گرچه به تازگی امارات، قطر و مصر هم به این دسته اضافه شده اند.

4. وقتی در تماس تلفنی ترامپ – پوتین با محوریت جنگ اوکراین، درباره ایران و رابطه تهران – تل آویو هم صحبت می شود این هشدار و احتمال مطرح می شود که نکند موضوع ایران دستخوش معامله مسکو – واشنگتن شود.

مثلا ترامپ در موضوع اوکراین به پوتین امتیاز دهد (از جمله واگذاری خاک اوکراین به روسیه، جلوگیری از عضویت اوکراین در ناتو، برکناری زیلنسکی رئیس جمهوری اوکراین یا لغو تحریم های ضدروسی امریکا) و در مقابل، پوتین هم درباره ایران امتیازهایی را به طرف امریکایی واگذار کند. امتیازهایی از دامنه هسته ای ایران یا در ارتباط با نزاع ایران – اسرائیل؛ از جنس همان هایی که در سوریه داده شد.