کوچه ای که نماد مقاومت فرهنگی و قانون‌گرایی شد

زهرا بیات

فستیوال موسیقی «کوچه» در بوشهر، رویدادی بود که نه‌تنها به‌عنوان آیینه‌ای از فرهنگ و هنر بومی جنوب ایران درخشید، که به مثابه الگویی موفق از قانون‌گرایی، اعتماد به بخش خصوصی و پیشگامی جامعه فرهنگی در همراهی با شرایط اجتماعی و ملی عمل کرد.

این فستیوال، که با مجوز رسمی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی درحال برگزاری بود، نشان داد که چگونه می‌توان با پایبندی به قانون، از فعالیت‌های زیرزمینی و هنجارشکن در حوزه موسیقی و موسیقی نواحی جلوگیری کرد و در عین حال، فضایی پویا برای ترویج فرهنگ و هنر بومی فراهم آورد.

بدون تردید باید گفت که وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با صدور مجوز برای برگزاری چهارمین دوره فستیوال کوچه در سه مکان مشخص (مدرسه سعادت، کشتی گرند فری و تالار لیان) و ایستادگی در برابر فشارهای سازمان‌یافته برخی افراد و دستگاه‌ها، گامی بلند در راستای قانون‌مداری و حمایت از فعالیت‌های فرهنگی برداشت.

این اقدام شایسته، نه‌تنها از هویت فرهنگی بوشهر و موسیقی نواحی ایران پاسداری کرد، بلکه پیامی روشن به جامعه هنری با این مضمون داد که قانون، بستری امن برای شکوفایی هنر است و پایبندی به آن، تضمین‌کننده تداوم فعالیت‌های فرهنگی!

اما فستیوال کوچه فراتر از یک رویداد موسیقایی، درس‌هایی بزرگ برای سیاست‌گذاری فرهنگی به ما آموخت.

نخست، اعتماد به بخش خصوصی و صنوف هنری؛ برگزارکنندگان این فستیوال، که از دل جامعه بومی و با تکیه بر توانمندی‌های محلی شکل گرفته بودند، نشان دادند که وقتی اعتماد و اختیار به بخش خصوصی سپرده شود، این بخش با درک عمیق از شرایط اجتماعی، بهترین مسیر را برای پیشبرد اهداف فرهنگی انتخاب می‌کند. نمونه بارز این موضوع، واکنش خودجوش و مسئولانه آنها به حادثه تلخ انفجار بندر شهید رجایی بود.

پیش از آنکه عزای عمومی اعلام شود، برگزارکنندگان با صدور بیانیه‌ای، برنامه‌های خود را به شکلی سوگوارانه ادامه دادند و در نهایت، با احترام به شرایط جامعه، در صفحه رسمی خود خبر از پایان این رویداد فرهنگی دادند. این تصمیم، بدون هیچ دستور یا دستورالعملی، از دل فهم عمیق فرهنگی و بومی جامعه هنری برخاست و نشان داد که حوزه فرهنگ و هنر، همیشه پیشگام در همراهی با مردم و شرایط اجتماعی بوده است.

دومین درس، ضرورت هدایت برنامه‌های فرهنگی و هنری در مجرای قانون است. فستیوال کوچه، با اخذ مجوزهای لازم و پایبندی به چارچوب‌های قانونی، الگویی موفق ارائه کرد که چگونه می‌توان از ظرفیت‌های فرهنگی و هنری بهره برد، بدون آنکه به حاشیه‌های غیرضروری دامن زده شود.

این رویکرد، نه‌تنها از سوءاستفاده‌های احتمالی جلوگیری می‌کند، بلکه به نهادهای مسئول امکان می‌دهد با اطمینان بیشتری از این رویدادها حمایت کنند. همه ما، از هنرمندان و برگزارکنندگان گرفته تا نهادهای دولتی و مردم، باید دست به دست هم دهیم تا فعالیت‌های فرهنگی از این دست را در مسیر قانون‌مداری تقویت کنیم و با اعطای مجوزهای لازم و ایستادگی پای آن‌ها، فضایی امن و پویا برای هنر فراهم آوریم.

سومین درس، پیشگامی حوزه فرهنگ و هنر در فهم شرایط اجتماعی و همراهی با آن است. فستیوال کوچه، که ریشه در سنت‌ها و فرهنگ بومی بوشهر دارد، نشان داد که جامعه هنری، بدون نیاز به دستورالعمل‌های دستوری، می‌تواند با درک عمیق از شرایط، همدلانه عمل کند. این ویژگی، ریشه در اصالت و هویت فرهنگی این رویداد دارد که از کوچه‌پس‌کوچه‌های بوشهر سرچشمه گرفته و با روح جمعی مردم این دیار گره خورده است.

در این میان، نمی‌توان از تلاش‌های سازمان‌یافته برخی جریان‌ها با رویکرد تخریبی علیه این رویداد چشم‌پوشی کرد. این گروه‌ها، با فشارهای غیرشفاف و هجمه‌های برنامه‌ریزی‌شده، قصد داشتند فستیوال کوچه را به ابزاری برای تضعیف نهادهای فرهنگی تبدیل کنند. اما پاسخ قاطع وزارت ارشاد، همراهی مسئولانه برگزارکنندگان و حمایت گسترده مردم در شبکه‌های اجتماعی، این توطئه را خنثی کرد. فستیوال کوچه نه‌تنها به بن‌بست نرسید، بلکه به نمادی از مقاومت فرهنگی و قانون‌گرایی تبدیل شد.

در پایان، فستیوال کوچه به ما می‌آموزد که فرهنگ و هنر، وقتی در بستر قانون و با اعتماد به بخش خصوصی پیش برود، می‌تواند به عاملی برای همبستگی، شادی و هویت‌بخشی تبدیل شود. این رویداد، با تکیه بر اصالت بومی و فهم عمیق از شرایط اجتماعی، نشان داد که «کوچه‌های بوشهر همیشه به دریا ختم می‌شوند»؛ دریایی از همدلی، قانون‌مداری و پیشگامی فرهنگی.

در این زمینه

• فستیوال «کوچه» ناتمام ماند