نقش عمان در مذاکرات ایتالیا چه خواهد بود؟

خلیج فارس:معاون حقوقی و بین‌الملل وزارت امور خارجه گفت: دور نخست طبیعتا بر این اساس شکل گرفت که دو طرف یک ارزیابی از یکدیگر داشته باشند که آیا برای گفت‌و‌گو جدی هستند و آیا امکان شکل گیری یک گفت‌و‌گو یا یک مذاکره با هدف رسیدن به یک تفاهم ممکن است و اینکه در واقع خطوط اصلی خودشان را با یکدیگر سهیم بشوند و آن مواضع اصولی خودشان را به اطلاع طرف مقابل برسانند.

به گزارش«خلیج فارس» به نقل از ایرنا، «کاظم غریب‌آبادی» معاون حقوقی و بین‌الملل وزارت امور خارجه شامگاه چهارشنبه (۲۷ فرودین‌ماه) با حضور در گفت‌وگوی ویژه «شبکه خبر» توضیحات مبسوطی درباره دور نخست گفت‌و‌گو‌های غیرمستقیم میان ایران و ایالات متحده در مسقط، پایتخت عمان و چشم‌انداز دور دوم این گفت‌و‌گو‌ها که روز شنبه سی فروردین ماه برگزار خواهدشد، ارائه کرد.
واسطه و میانجی اصلی این گفت‌و‌گو‌ها کشور عمان خواهد بود

غریب‌آبادی در ادامه اظهار داشت: نکته مهم این است که این گفت‌و‌گو، فارغ از اینکه در مسقط، کشور‌های منطقه یا اروپا برگزار شود، باید به‌گونه‌ای برنامه‌ریزی شود که فاصله جغرافیایی برای هر دو هیأت مذاکره‌کننده برابر باشد. همچنین مسائل لجستیکی و پشتیبانی نیز باید در نظر گرفته شود. به عنوان مثال، عمان به ما بسیار نزدیک است، اما برای طرف مقابل مسافت زیادی دارد؛ بنابراین تمامی این جوانب باید مدنظر قرار گیرد. با این حال، نکته کلیدی آن است که صرف‌نظر از محل برگزاری، واسطه و میانجی اصلی این گفت‌و‌گو‌ها کشور عمان خواهد بود و این وزیر خارجه عمان است که نقش تسهیل‌کننده و میانجی‌گر را ایفا خواهد کرد.

محل مذاکرات را موضوعی کلیدی تلقی نمی‌کنم

وی افزود: در نهایت، اگر درخواستی برای برگزاری گفت‌و‌گو از سوی طرف مقابل مطرح شود، ما با نگاهی مثبت آن را بررسی خواهیم کرد؛ مگر آنکه کشوری پیشنهاد شود که ما در ارتباط با آن کشور با مسائل اساسی، ملاحظات سیاسی یا سایر محدودیت‌ها مواجه باشیم. حتی ممکن است ایران نیز نظری در خصوص محل برگزاری مذاکرات داشته باشد و کشوری را پیشنهاد دهد. از این منظر، شخصاً محل مذاکرات را موضوعی کلیدی تلقی نمی‌کنم؛ اگرچه طبیعتاً این‌گونه حواشی برای رسانه‌ها و افکار عمومی اهمیت دارد، اما در اصل محتوا و روند مذاکرات تأثیری نخواهد داشت.
دو طرف در دور اول خطوط و مواضع اصولی خود را با یکدیگر به اشتراک گذاشتند

غریب‌آبادی در تشریح جزئیات دور نخست گفت‌و‌گو‌ها بیان کرد: دور نخست مذاکرات طبیعتاً با هدف ارزیابی اولیه طرفین از یکدیگر انجام شد؛ اینکه آیا هر دو طرف در مسیر گفت‌و‌گو جدی هستند و آیا امکان شکل‌گیری یک مذاکره با هدف دستیابی به تفاهم وجود دارد یا خیر. همچنین طرفین در این مرحله خطوط اصلی و مواضع اصولی خود را با یکدیگر به اشتراک گذاشتند. این سه موضوع، محور‌های اصلی دور اول مذاکرات در مسقط بودند.
در دور نخست اختلاف کلیدی و اساسی میان دو طرف وجود نداشت

وی افزود: از آنجا که در این مرحله اختلاف کلیدی و اساسی میان دو طرف وجود نداشت، گفت‌و‌گو‌ها در زمانی کمتر از سه ساعت به پایان رسید؛ با وجود اینکه مذاکرات به صورت غیرمستقیم انجام شد. در مذاکرات غیرمستقیم معمولاً زمان بیشتری صرف می‌شود، چرا که نیاز به انتقال پیام از طریق واسطه وجود دارد و گاهی نیز نظرات باید به صورت کتبی مبادله شوند که این خود به طولانی‌تر شدن فرآیند منجر می‌شود. با این حال، به دلیل فقدان اختلافات جدی، گفت‌و‌گو‌ها در مدت‌زمانی کوتاه و با موفقیت خاتمه یافت.
مذاکره یک فرآیند مستمر است

وی همچنین تأکید کرد: البته باید توجه داشت که موفقیت دور نخست به‌هیچ‌وجه به معنای آن نیست که بتوان تا پایان فرآیند گفت‌و‌گو‌ها بر همان اساس قضاوت یا پیش‌بینی کرد. چنین برداشتی ساده‌انگارانه خواهد بود. مذاکره یک فرآیند مستمر است و باید دید در مراحل بعدی، چه موضوعاتی مطرح خواهد شد و طرف مقابل تا چه میزان در نیت خود برای ادامه مذاکرات با هدف رسیدن به تفاهمی قابل‌قبول برای دو طرف جدی است یا نه. همچنین باید سنجید که طرف مقابل تا چه حد از فشار‌های طرف‌های ثالث تأثیر می‌پذیرد. این مسائل در دور‌های بعدی گفت‌و‌گو‌ها روشن‌تر خواهد شد.
بر اساس واقعیت‌های حاکم بر گفت‌وگوها، برنامه‌ریزی و اقدام می‌کنیم

وی در ادامه تصریح کرد: از این رو، همان‌طور که مقام معظم رهبری نیز تأکید کرده‌اند، ما نه دچار خوش‌بینی افراطی هستیم و نه بدبینی مفرط؛ بلکه بر اساس واقعیت‌های حاکم بر گفت‌وگوها، برنامه‌ریزی و اقدام می‌کنیم. در همین چارچوب، در دور نخست، جمهوری اسلامی ایران مواضع و دیدگاه‌های خود را به طرف مقابل منتقل کرده و خطوط اصلی مدنظر خود را برای آغاز گفت‌و‌گو و رسیدن به تفاهم، به روشنی اعلام کرده است.
ورود ما به گفت‌و‌گو‌ها صرفاً از منظر تاکتیکی نیست

معاون وزیر امور خارجه اظهار داشت: جمهوری اسلامی ایران برای انجام یک گفت‌و‌گو و مذاکره جدی آمادگی دارد؛ به این معنا که ورود ما به گفت‌و‌گو‌ها صرفاً از منظر تاکتیکی نیست. این نخستین بار نیست که چنین روندی آغاز می‌شود و سابقه‌ای روشن و قابل استناد در این زمینه وجود دارد که هم برای ما و هم برای سایرین مشهود است. در همین چارچوب، جدیت ایران به اطلاع طرف مقابل رسانده شده و تصریح گردیده است که جمهوری اسلامی ایران به‌هیچ‌وجه به دنبال اتلاف وقت نیست. ما آمادگی داریم که این گفت‌و‌گو‌ها نه فقط در یک روز، بلکه در چندین روز متوالی ادامه پیدا کند تا مشخص شود آیا می‌توان به یک تفاهم دست یافت یا خیر.
گفت‌و‌گو‌ها باید به‌صورت طبیعی بر دو محور اساسی متمرکز باشد

وی افزود: نکته دوم مربوط به موضوع تهدیدات بود. پرسشی که مطرح شد این بود که آیا طرف مقابل نیز همانند ایران با نیت جدی وارد این گفت‌و‌گو‌ها شده است یا نه؟ آیا هدف طرف مقابل رسیدن به یک تفاهم واقعی است یا خیر؟ زیرا اگر واقعاً نیت جدی وجود دارد، اقداماتی که آنها در منطقه انجام داده‌اند، از جمله تهدیداتی که از سوی آمریکا صورت گرفته و تمرکز و تجمیع تجهیزات نظامی در منطقه، می‌تواند این نیت و جدیت ادعایی را زیر سؤال ببرد.

معاون حقوقی و بین‌الملل وزارت امور خارجه در ادامه، سومین نکته مطرح‌شده از سوی ایران در دور نخست مذاکرات را این‌گونه بیان کرد: ایران معتقد است که گفت‌و‌گو‌ها باید به‌صورت طبیعی بر دو محور اساسی متمرکز باشد. نخست، موضوع هسته‌ای است. متأسفانه طرف‌های مقابل به‌صورت نادرست نگرانی‌هایی را در خصوص برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران مطرح می‌کنند؛ نگرانی‌هایی که از نگاه ما هیچ مبنای منطقی و حقوقی ندارد. برنامه هسته‌ای ایران همواره تحت نظارت‌های مستمر آژانس بین‌المللی انرژی اتمی قرار داشته و صلح‌آمیز بودن آن بار‌ها مورد تأکید قرار گرفته است. تاکنون نیز هیچگونه گزارشی مبنی بر انحراف این برنامه به سمت اهداف نظامی منتشر نشده است. با این وجود، اگر طرف مقابل همچنان در این زمینه نگرانی‌هایی دارد، ایران همواره آماده بوده که در راستای اعتمادسازی گفت‌و‌گو کند و حتی برخی تعهدات را نیز بپذیرد.
مردم باید از منافع واقعی رفع تحریم بهره‌مند شوند

غریب‌آبادی در ادامه، موضوع دیگر مطرح‌شده در دور نخست مذاکرات را مسئله رفع تحریم‌ها عنوان کرد و گفت: ایران با تحریم‌هایی ظالمانه، غیرقانونی و یک‌جانبه مواجه است. رفع این تحریم‌ها باید به‌گونه‌ای باشد که مردم ایران از منافع واقعی و عملی آن بهره‌مند شوند، نه اینکه صرفاً در سطح اسناد و روی کاغذ رفع تحریم اعلام شود. ما با این نگاه که تحریم‌ها تحت چه عناوینی، اعم از حقوق بشری، هسته‌ای، موشکی یا منطقه‌ای وضع شده‌اند، کاری نداریم؛ اگر تحریمی بر انتفاع اقتصادی کشور ما تأثیر منفی داشته است، باید رفع گردد. از نگاه جمهوری اسلامی ایران، گفت‌و‌گو‌ها باید بر این دو محور اساسی یعنی برنامه هسته‌ای و رفع تحریم‌ها متمرکز باشد؛ موضوعی که به اطلاع طرف مقابل نیز رسانده شده و آنان نیز بر این اولویت‌ها صحه گذاشته‌اند.
ایران فراتر از موضوعات هسته‌ای، موضوعی برای مذاکره ندارد

غریب آبادی با تأکید بر اینکه ایران فراتر از موضوعات هسته‌ای، موضوعی برای مذاکره ندارد، توضیح داد: یعنی موضوعات فراتر از حوزه هسته‌ای در دستور کار جمهوری اسلامی ایران قرار ندارد و اساساً چیزی تحت عنوان «موضوعات دیگر» برای مذاکره تعریف نشده است. از این منظر، جمهوری اسلامی ایران با برنامه‌ها و اهداف مشخصی وارد مذاکرات شده و به‌دنبال دستیابی به تفاهمی برد-برد، منصفانه، عادلانه، منطقی و پایدار است. تفاهمی که به گونه‌ای نباشد که پس از مدت کوتاهی، مثلاً یک سال یا با تغییر دولت، نقض گردد. ما اعلام کردیم که جمهوری اسلامی ایران آماده دستیابی به چنین تفاهمی، بدون هیچ‌گونه تحقیر یا فشار غیرمنطقی است و این چارچوب‌ها مورد پذیرش دو طرف قرار گرفت و دور نخست مذاکرات به پایان رسید.
در دور دوم تمرکز بر تعیین چارچوب‌ها و دستور کار مذاکرات خواهد بود

معاون حقوقی وزارت امور خارجه در خصوص اهداف دور دوم گفت‌و‌گو‌ها گفت: در دور دوم تمرکز بر تعیین چارچوب‌ها و دستور کار مذاکرات خواهد بود. به این معنا که اگر قرار است درباره برنامه هسته‌ای ایران، به‌ویژه در زمینه اعتمادسازی نسبت به این برنامه و همچنین موضوع رفع تحریم‌ها به‌گونه‌ای ملموس برای جمهوری اسلامی ایران گفت‌و‌گو کنیم، باید مشخص شود که چه اقداماتی باید انجام شود، چه موضوعاتی باید مورد بررسی قرار گیرد و دقیقاً کدام تحریم‌ها باید لغو گردد.

غریب‌آبادی ادامه داد: در این مرحله، وارد نگارش متن به‌صورت جزئی نخواهیم شد، بلکه چارچوب کلی این دو موضوع—یعنی برنامه هسته‌ای و رفع تحریم‌ها—مورد بحث و بررسی قرار خواهد گرفت تا در صورت توافق بر سر چارچوب‌ها، وارد مرحله تدوین متن شویم.
دستیابی به پیشرفت در دور دوم کاملاً واقع‌بینانه است

وی افزود: واقعیت این است که نگارش متن زمانی آغاز خواهد شد که دو طرف بر سر چارچوب‌ها و دستور کار به توافق برسند. ما در این گفت‌و‌گو‌ها کاملاً جدی هستیم و موضوع مذاکره نیز مشخص است. اگر طرف مقابل نیز با همین جدیت وارد مذاکرات شود، از نظر ما می‌توان در همین دور بر روی چارچوب‌ها و دستور کار به توافق رسید. البته این کار ساده‌ای نیست؛ بلکه کاری پیچیده و دشوار است، اما غیرممکن نیست؛ به‌ویژه اگر طرف مقابل با همان رویکردی که در دور اول وارد مذاکرات شد، در دور دوم نیز ادامه دهد. از نظر من، دستیابی به پیشرفت در دور دوم کاملاً واقع‌بینانه است.
داشتن مواد به‌تنهایی برای تولید سلاح کافی نیست

غریب‌آبادی با اشاره به برخی ادعا‌ها درباره دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای گفت: مطالبی که درباره نگرانی از دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای مطرح می‌شود، کاملاً مشخص است که مرجع قضاوت در این زمینه آژانس بین‌المللی انرژی اتمی است و تاکنون هیچ گزارشی از سوی آژانس در خصوص تلاش ایران برای ساخت سلاح هسته‌ای منتشر نشده است. تنها ادعایی که برخی تکرار می‌کنند، این است که ایران مواد لازم برای ساخت بمب را دارد، در حالی که داشتن مواد به‌تنهایی برای تولید سلاح کافی نیست.
برخی به دنبال ایحاد بحران مصنوعی درباره برنامه هسته‌ای ایران هستند

معاون حقوقی و بین‌الملل وزارت امور خارجه، در واکنش به هجمه‌ها علیه برنامه هسته‌ای ایران و ادعا‌های مربوط به ساخت سلاح، اظهار کرد: برخی کشور‌ها که نامی از آنها نمی‌برم، مواد مورد نیاز برای تولید صد‌ها کلاهک هسته‌ای را در اختیار دارند، اما هیچ‌گاه با اعتراض مواجه نمی‌شوند؛ بنابراین تا زمانی که نظارت آژانس وجود دارد، ابراز چنین نگرانی‌هایی کاملاً بی‌مورد است. آیا تنها داشتن مواد هسته‌ای به معنای توانایی ساخت سلاح است؟ قطعاً چنین نیست.

غریب‌آبادی هدف از طرح این قبیل ادعا‌ها را ایجاد بحرانی مصنوعی دانست و گفت: در همین منطقه، رژیم صهیونیستی نمونه بارز کشوری است که سلاح هسته‌ای دارد. اگر واقعاً نگرانی آمریکا درباره سلاح هسته‌ای جدی و واقعی است، باید به رژیم صهیونیستی فشار بیاورد تا به پیمان عدم اشاعه سلاح‌های هسته‌ای (NPT) بپیوندد و روند خلع سلاح را آغاز کند. گرچه این نگرانی‌ها چندان دقیق و واقعی نیست، اما جمهوری اسلامی ایران همواره آماده گفت‌و‌گو درباره این نگرانی‌ها بوده و اکنون نیز چنین آمادگی دارد. در عین حال، ایران نیز نگرانی‌هایی دارد که باید در چارچوبی منطقی مورد بحث قرار گیرد و به تفاهمی دوجانبه منجر شود.
انتظار داریم که طرف آمریکایی نیز وارد نگارش چارچوب‌ها و دستور کار مذاکرات شود

وی درباره اهمیت دور دوم گفت‌و‌گو‌ها و مدت زمان احتمالی آن اظهار کرد: در دور اول مذاکرات در مسقط، هر دو طرف آمادگی داشتند که در صورت نیاز، مذاکرات را به روز دوم نیز ادامه دهند. با این حال، چون هیچ‌کدام از طرفین آگاهی دقیقی از مواضع طرف مقابل نداشتند، مباحث مدنظر در همان روز و در کمتر از سه ساعت مطرح و بررسی شد و ارزیابی لازم نیز از سوی دو طرف انجام گرفت.

معاون حقوقی و بین‌الملل وزارت امور خارجه ادامه داد: اکنون نیز این آمادگی برای دور دوم وجود دارد. ما انتظار داریم که طرف آمریکایی نیز وارد نگارش چارچوب‌ها و دستور کار مذاکرات شود تا بتوانیم به تفاهم برسیم. به نظر من، دور دوم می‌تواند مرحله‌ای باشد که در آن کارشناسان هر دو طرف در دو حوزه تخصصی وارد گفت‌و‌گو‌های جزئی‌تر شوند و در صورت نیاز، روند نگارش متن آغاز گردد. البته این امر مشروط به آن است که چارچوب‌ها و موضوعات اصلی برای دستیابی به تفاهم، مورد توافق دو طرف قرار گیرد. این فرآیند باید کاملاً دوجانبه و بر اساس تفاهم شکل بگیرد.

غریب‌آبادی در ادامه، به اظهارات اخیر مقامات آمریکایی اشاره کرد و گفت: اظهارنظر‌هایی از سوی آقای ویتکاف صورت گرفته که جای تأمل دارد. او اخیراً در توییتی مدعی شده که ایران حق غنی‌سازی اورانیوم را نخواهد داشت، در حالی که پیش‌تر در مصاحبه‌ای با شبکه فاکس‌نیوز گفته بود که اگر غنی‌سازی تا سقف ۳.۶۷ درصد باشد—که در برجام مشخص شده—آمریکا با آن مشکلی نخواهد داشت.