نخستین مدرسه دخترانه بوشهر را که تاسیس کرد؟ + عکس

امید زاهد – پژوهشگر بنیاد ایران شناسی شعبه بوشهر

با وقوع انقلاب مشروطه در ایران (1324ه.ق) اوضاع تعلیم و تربیت برای بانوان وارد مرحله جدیدی شد. در تهران همزمان با انقلاب مشروطه «مدرسه دخترانه دوشیزگان» تاسیس و یکسال بعد در پی مخالفت‌ها تعطیل شد.

با وجود درخواست‌های گسترده، تاسیس مدارس دخترانه با محدویت‌هایی روبرو بود. برخی ملانماها اجازه نمی‌دادند و تحصیل دختران را حرام می‌دانستند. در ایران نیز اشکال تراشی می‌کردند و هنوز در بندر بوشهر مدرسه دخترانه باز نشده بود و دختران تنها اجازه داشتند به مکتب خانه بروند.

برای نخستین بار رییس وقت معارف بنادر – شیخ محمد حسین سعادت – درصدد برآمد تا برای دختران بوشهری مدرسه‌ای بنیان گذارد. سعادت، احتیاج اهالی را به داشتن یک مدرسه دخترانه حس کرد و اهالی را راغب و مایل دید، از این رو بدون تصور هیچگونه مانعی درصدد برآمد که با یاری جمعی از معارف پروران و دارندگان، لوازم و اثاثیه مدرسه دخترانه را تهیه کند و مدرسه را تاسیس نماید.

بدین منظور سال 1302 خورشیدی با حمایت تجار بوشهری اثاثیه مدرسه خریداری گردید. یاور علی اصغرخان – رییس گردان بنادر – در جمع‌آوری کمک‌ها و نیز تاسیس مدرسه تلاش‌های فراوانی از خود نشان داد. صورتی نوشته شد و عده از اشخاص به ترتیب ذیل اعانه دادند:

حاج سید محمدرضا تاجر کازرونی: نقد 100 تومان، ماهیانه 3 تومان

آقا میرزا حسنعلی گلشن: نقد 100 تومان

حاج محمد باقر[بهبهانی]: نقد 100 ماهیانه 3 تومان

حکیم الممالک: نقد 10 تومان، ماهیانه 2 تومان

معاضد السلطان: نقد 5 تومان، ماهیانه 1 تومان

کریم: نقد 3 تومان، ماهیانه 1 تومان

حاج محمد رضا: نقد 50 تومان، ماهیانه 2 تومان

آقا محمد علی کمپانی: نقد 20 تومان، ماهیانه 2 تومان

آقا عبدالحسین مشلش: نقد 5 تومان، ماهیانه 2 تومان

آقا سید حسین بهبهانی[بلدیه]: نقد 30 تومان، ماهیانه 2 تومان

حاج رییس التجار: نقد 100 تومان، ماهیانه 3 تومان

آقا محمد علی مشلش: نقد 10 تومان

خلیل دشتی: نقد 10 تومان

ابراهیم [دریایی] کاپیتان جهاز مظفری: نقد 5 تومان

حکمران: نقد 15 تومان، ماهیانه 2 تومان.

وقتی این مبلغ فراهم شد اثاثیه را تدارک دیدند. همین که مدرسه خواست رسما افتتاح شود یکباره دو سه نفر برای جلب خاطر معدودی عوام فریب فریاد وا اسلاما را بلند کردند. آنان علم و تربیت و تهذیب اخلاق دخترها را منافی با شرع و دیانتی عنوان کرده و با قیل و قال نگذاشتند مدرسه مفتوح شود. اما سرانجام دبستان پس از مخالفت‌ها و فراز و نشیب در اسفند 1303 با نام «بنات نسوان» تاسیس شد.

اولین دبستان‌ در ساختمان‌ اهدایی معين‌التجار بوشهری ‌‌به‌ اداره فرهنگ‌، با مدیریت خانم ملاباجی كار خود را شروع‌ كرد كه‌ در كنار مسجد شيخ‌ سعدون‌ در محله كوتی قرار داشت‌.

به نوشته دکتر عبدالکریم مشایخی در کتاب تاریخ آموزش و پرورش بوشهر «با آغاز كار دبستان‌ شاهدخت‌ در سال‌ 1305 خورشيدي‌ در كنار حمام‌ دلگشاي‌ بوشهر و جنب‌ نايب‌ كنسولگري‌ سابق‌ انگليس‌، بسياري‌ از شاگردان‌ معيني‌ به‌ آن‌ دبستان‌ انتقال‌ يافتند؛ امّا دبستان‌ اهدايي‌ معين‌التجار نيز به‌ كار خود ادامه‌ داد و در سال‌هاي‌ واپسين‌تر به‌ دليل‌ تخريب‌ ساختمان‌ آن‌، شاگردانش‌ به‌ دبستان‌ هفده‌ دي‌ (گلستان‌ كنوني‌) انتقال‌ يافتند.

دبستان معینی سال 1337 خورشیدی دارای چهار کلاس درسی بود، اما سال 1342 خورشیدی دارای هشت کلاس از اول تا پنجم ابتدایی 3026 دانش‌آموز دختر بود».

گفتنی است زنده یاد شاه ابراهيم مهيمنی پزشک يار فرهنگ در دواخانه دبستان معينيه بوشهر در یکی از تصاویر برجای مانده از مدرسه به همراه شاگردان دیده می‌شود. ایشان پدر سید محمدرضا مهیمنی دبیر زیست شناسی مدرسه سعادت بود. او در بخش بهداشت مدارس به ویژه در زمان بیماری‌هایی همانند چشم درد و نیز شپش زدایی زحمت‌های زیادی را متحمل شد. همچنین از جمله مدیران این مدرسه خانم یزدی بود که در زمان تصدی او با نظم خاصی مدرسه اداره می شد.

لازم به ذکر است آخرین بازمانده عکس برجای مانده (نفر سوم نشسته از چپ) خانم زمان حسن پور(ادیانی) مادر علی بهی‌پور هنرمند نقاش بوشهری بود که چندی پیش (1403) درگذشت.

هم اکنون دبستان دخترانه معینی با عنوان نخستین مدرسه دخترانه بندر بوشهر، واقع در خیابان سنگی (امام) به حیات خود ادامه می‌دهد، اگرچه بنای آن در دهه 80 از نو بنیان گذاشته شد.