مرثیه‌ای برای دریا؛ بوشهر در آستانه فاجعه زیست‌محیطی

آلودگی دریا و کاهش ۳۵ درصدی صید؛ از رؤیای ماهیگیری تا کابوس تور‌های خالی، این وضعیت این روز‌های خلیج‌فارس به‌عنوان تنها منبع درآمد و معیشت صیادان بوشهری است.

صید امروز: هیچی! این پاسخ تلخ و کوتاه صیاد ۵۸ ساله بوشهری، روایتگر داستان این روز‌های خلیج فارس است. دریایی که زمانی سخاوتمندانه سفره‌های مردم را رنگین می‌کرد، حالا با کاهش چشمگیر ۳۵ درصدی صید، به کابوسی برای ۱۱ هزار صیاد بومی تبدیل شده است.

بررسی‌های میدانی نشان می‌دهد، آلودگی‌های نفتی، صید بی‌رویه و تغییرات اقلیمی، آب‌های نیلگون خلیج فارس را به سوی بحرانی بی‌سابقه سوق داده است؛ بحرانی که نه تنها اکوسیستم دریایی، بلکه حیات اقتصادی و اجتماعی این منطقه را تهدید می‌کند.

آب‌های نیلگون خلیج فارس در سواحل بوشهر، دیگر آن سخاوت همیشگی را ندارند. لنج‌های صیادی که روزگاری با تور‌های پر از ماهی به ساحل باز می‌گشتند، حالا با دستان خالی روایتگر داستان تلخ کاهش ذخایر آبزیان هستند. آمار‌ها از کاهش چشمگیر ۳۵ درصدی صید در سال جاری نسبت به سال گذشته خبر می‌دهند؛ آماری که پشت هر عدد آن، سرنوشت هزاران خانوار صیاد نهفته است.

این روزها، صیادان کهنه‌کار بوشهری با نگرانی از تغییرات اقلیمی، آلودگی‌های نفتی و صید بی‌رویه سخن می‌گویند. دریایی که زمانی میزبان انواع ماهیان خلیج فارس از حلوا و شوریده گرفته تا میگو و سنگسر بود، حالا با چالش‌های جدی در حفظ تنوع زیستی روبروست. گرم شدن آب‌ها، تغییر در چرخه‌های تولیدمثل آبزیان و فشار مضاعف صید غیرمجاز، این اکوسیستم حساس را به مرز هشدار رسانده است.

کارشناسان شیلات استان بوشهر معتقدند باید فکری عاجل برای این بحران کرد. طرح‌های حمایتی از صیادان، اجرای دقیق‌تر قوانین منع صید در فصول تخم‌ریزی، و توسعه آبزی‌پروری به عنوان راهکار‌های کوتاه‌مدت مطرح شده‌اند. اما واقعیت این است که احیای ذخایر دریایی، نیازمند عزمی ملی و برنامه‌ریزی بلندمدت است. جامعه صیادی بوشهر، با قدمتی چند صد ساله، امروز در نقطه عطفی تاریخی قرار گرفته است. سؤال اینجاست: آیا می‌توان تعادل را به این اکوسیستم بازگرداند؟ پاسخ این سؤال در گرو اقدامات فوری و هماهنگ تمام دستگاه‌های مسئول است.

فراموش نکنیم که دریا نه تنها منبع معیشت صیادان، بلکه میراث مشترک نسل‌های آینده است. امروز، بیش از هر زمان دیگری، نیازمند بازنگری در شیوه‌های بهره‌برداری از منابع دریایی هستیم. احیای ذخایر آبزیان خلیج فارس، حفظ اشتغال صیادان و تضمین امنیت غذایی منطقه، اهدافی هستند که تحقق آنها نیازمند همکاری همه‌جانبه دولت، جامعه صیادی و مردم است.

تأثیرات اقتصادی و اجتماعی بحران

کاهش ذخایر آبزیان تنها یک بحران زیست‌محیطی نیست. این پدیده پیامد‌های عمیق اقتصادی و اجتماعی را به دنبال داشته است. بررسی‌های میدانی نشان می‌دهد که درآمد صیادان بوشهری به طور میانگین ۴۰ درصد کاهش یافته و بسیاری از خانواده‌های صیاد به مشاغل دیگر روی آورده‌اند. این مهاجرت شغلی، تهدیدی جدی برای هویت فرهنگی و اجتماعی منطقه محسوب می‌شود.

فروشندگان محلی ماهی، رستوران‌داران و صنایع فرآوری محصولات دریایی نیز از این بحران متأثر شده‌اند. افزایش قیمت ماهی و کاهش تنوع آبزیان در بازار، الگوی مصرف خانواده‌های بوشهری را تغییر داده است. غذا‌های دریایی که زمانی بخش جدایی‌ناپذیر سفره مردم این دیار بود، حالا به کالایی لوکس تبدیل شده است.

راهکار‌های پیشنهادی

کارشناسان معتقدند برای مقابله با این بحران، نیازمند اتخاذ رویکردی چندجانبه هستیم:
۱. تقویت نظارت بر صید غیرمجاز و افزایش جریمه‌های متخلفان
۲. سرمایه‌گذاری در طرح‌های تکثیر و پرورش آبزیان
۳. ایجاد مناطق حفاظت‌شده دریایی برای احیای ذخایر
۴. حمایت مالی از صیادان در دوره‌های ممنوعیت صید
۵. آموزش روش‌های نوین و پایدار صیادی

چشم‌انداز آینده

آنچه مسلم است، وضعیت کنونی نیازمند اقدام فوری است. تجربیات جهانی نشان می‌دهد که با اتخاذ سیاست‌های صحیح و مشارکت همه ذی‌نفعان، می‌توان روند کاهشی ذخایر دریایی را معکوس کرد. بوشهر با تاریخ کهن دریانوردی و صیادی‌اش، ظرفیت تبدیل شدن به الگویی موفق در مدیریت پایدار منابع دریایی را دارد. امید است با همت مسئولان و همراهی مردم، روز‌های پررونق دوباره به سواحل این دیار بازگردد.

باشد که با درایت و تدبیر، بتوانیم این میراث گرانبها را برای آیندگان حفظ کنیم.

منبع: خبرگزاری صداوسیما