زلزله هفت ریشتری در قوانین بازنشستگی

به گزارش فرارو؛ سازمان تامین اجتماعی ترجیح می‌دهد با مشتریان خود صادق باشد ولی پاسخش را معمولا در پوسته‌ای شیک پنهان می‌کند و سراغ مفاهیمی مثل پایداری صندوق‌های بازنشستگی یا مقابله با چالش‌های جمعیتی و اقتصادی می‌رود. این کلمات دقیقا معادل همان چیزی هستند که بین مشمولان قانون کار و کارگران، به ورشکستگی صندوق‌های بازنشستگی شهرت پیدا کرده است. فرقی نمی‌کند، چون هدف یکی است، اما آیا این تغییرات گسترده در نهایت می‌تواند رضایت خاطر کارگران را هم فراهم کند. پاسخ به این سوال ساده نیست. در این گزارش سعی می‌کنیم بفهمیم بخشنامه‌های مکرر می‌خواهند به زبان ساده چه بگویند و وضعیت را برای کارگران چگونه تغییر خواهند داد.

سن بازنشستگی تامین اجتماعی

مهم‌ترین تغییر قوانین سازمان تامین اجتماعی به افزایش سن بازنشستگی مربوط می‌شود. بر اساس قوانین جدید، سن بازنشستگی افزایش پیدا کرده و به ۶۲ سال برای مردان و ۵۵ سال برای زنان رسیده است.

سن بازنشستگی در قوانین قبلی، برای مردان ۶۰ سال و برای زنان ۵۵ سال بود و بیمه‌شدگان با داشتن ۲۰ سال سابقه بیمه‌پردازی می‌توانستند در این سنین بازنشسته شوند و حداقل حقوق بازنشستگی را دریافت کنند.

افزایش سن بازنشستگی به صورت تدریجی و طی چند سال انجام می‌شود تا بیمه‌شدگان بتوانند خود را با شرایط جدید وفق دهند. سن بازنشستگی برای زنان همچنان ۵۵ سال است، اما تغییراتی در نحوه محاسبه سوابق بیمه و تأثیر آن بر میزان حقوق بازنشستگی اعمال شده است.

سازمان تامین اجتماعی اهداف طرح افزایش سن بازنشستگی را کلان می‌بیند و اعتقاد دارد با افزایش معیار امید به زندگی، بهتر است افراد زمان بیشتری به کار و فعالیت ادامه دهند. آنها همچنین به کاهش نرخ باروری اشاره دارند و می‌گویند، چون تعداد افراد جوانی که وارد بازار کار می‌شوند و حق بیمه پرداخت می‌کنند، کاهش پیدا کرده، منابع مالی صندوق‌های بازنشستگی محدود شده است.

سازمان تامین اجتماعی با این اقدام قصد دارد کمی زمان بخرد و نگذارد موج عظیم بازنشستگی دهه شصتی‌ها به یکباره در موعدی مشخص روی سرش آوار شود.

افزایش سن بازنشستگی با هر توجیهی انجام شود، خیلی مورد پسند کارگر جماعت نیست. به‌خصوص برای افرادی که سال‌ها سابقه پرداخت بیمه دارند و تصور می‌کردند به زودی بازنشسته خواهند شد، اما حالا فهمیده‌اند دست‌کم تا ۶۲ سالگی باید انتظار بکشند. این قانون همچنین باعث شود افراد مسن، مدت زمان بیشتری در بازار کار باقی بمانند و فرصت‌های شغلی برای جوانان کاهش پیدا کند.

سوابق بیمه‌پردازی مشمولان قانون کار

تغییر قوانین بازنشستگی، شامل سوابق بیمه‌پردازی هم می‌شود. پیش از این برای دریافت حداقل حقوق بازنشستگی، فرد باید حداقل ۲۰ سال سابقه بیمه در کارنامه خود ثبت می‌کرد و اگر حقوق بازنشستگی کامل را می‌خواست، تامین اجتماعی ۳۰ سال سابقه بیمه برای مردان و ۲۵ سال سابقه بیمه برای زنان را معیار قرار می‌داد. در برخی شرایط خاص، مانند داشتن سابقه بیمه در مشاغل سخت و زیان‌آور، امکان بازنشستگی با سابقه بیمه ۲۰ سال برای مردان و ۱۵ سال برای زنان، فراهم بود.

قوانین جدید، شرایط را برای بازنشستگی پیش از موعد فراهم می‌کند، اما از آن طرف، حداقل سابقه بیمه‌پردازی را بالا برده تا افراد دیرتر بازنشسته شوند. در این مورد هم هدف قانو‌ن‌گذار مشخص است.

افزایش سنوات الزامی بیمه‌پردازی برای بازنشستگی بر اساس قانون برنامه پنج ساله هفتم انجام می‌شود. بیمه‌پردازان با سابقه بیش از ۲۸ سال تغییری در شرایط بازنشستگی خود تجربه نمی‌کنند.

سازمان تامین اجتماعی قصد دارد با این اقدامات کمی زمان بخرد و نگذارد موج عظیم بازنشستگی دهه شصتی‌‌ها روی سرش آوار شود

بیمه‌پردازان با سابقه ۲۵ تا ۲۸ سال، به ازای هر سال سابقه، باید دو ماه به سنوات الزامی بیمه‌پردازی اضافه کنند. به این ترتیب فردی با ۲۶ سال سابقه، باید به ازای هر سال باقی مانده تا رسیدن به سقف ۳۰ سال خدمت، چهار ماه بیشتر حق بیمه بپردازد. با سابقه ۲۰ تا ۲۵ سال، به ازای هر سال سابقه، سه ماه به سنوات الزامی بیمه‌پردازی اضافه خواهد شد و فردی با ۲۲ سال سابقه پرداخت بیمه، به شش ماه بیمه‌پردازی بیشتر بابت هر سال باقی‌ماند نیاز دارد.

سابقه بیمه برای افرادی با ۱۵ تا ۲۰ سال سنوات، نیازمند چهار ماه اضافه به ازای هر سال هستند. این یعنی فردی با ۱۸ سال سابقه، موظف است هشت ماه بیشتر حق بیمه پرداخت کند. همچنین اگر شخصی زیر ۱۵ سال سابقه پرداخت بیمه دارد، به موجب قانون جدید پنج سال به سنوات الزامی بیمه‌پردازی آنان برای بازنشستگی اضافه خواهد شد.

قضیه پیچیده به نظر می‌رسد، برای همین فردی را در نظر بگیرید که تا اول ابتدای سال ۱۴۰۳، روی هم رفته ۲۴ سال سابقه پرداخت بیمه در کارنامه داشته. این فرد طبق قانون اول سال ۱۴۰۹ بازنشسته می‌شد، اما چون قانون جدید او را موظف کرده به ازای هر سال باقیمانده، سه ماه بیشتر خدمت کند، بازنشستگی در نیمه سال نیمه سال ۱۴۱۰ اتفاق خواهد افتاد که معادل ۱۸ ماه کار بیشتر است. کارگران حق دارند از این تغییر خوششان نیاید.

تغییر فرمول محاسبه حقوق بازنشستگان

حقوق بازنشستگی قبلا بر اساس میانگین حقوق بیمه‌شده در دو سال آخر بیمه‌پردازی و با توجه به سابقه بیمه محاسبه می‌شد. اگر فردی در سال‌های پایانی خدمت خود حقوق و مزایای بیشتری دریافت می‌کرد، این موضوع در محاسبه حقوق بازنشستگی او تأثیر می‌گذاشت.

سازمان تامین اجتماعی می‌گوید گروهی از این تبصره سوءاستفاده می‌کردند و با تبانی یا کلک، حقوق خود را در دو سال پایانی بیمه‌پردازی بالا می‌بردند پس طرحی نو درانداخته‌اند که فقط سراغ دو سال آخر نمی‌رود و، چون میانگین کل دوره پرداخت حق بیمه را شامل می‌شود، عادلانه‌تر خواهد بود.

تغییر فرمول محاسبه حقوق بازنشستگی می‌تواند تأثیرات مختلفی بر حقوق بازنشستگان داشته باشد. افرادی که در سال‌های آخر خدمت خود قرار دارند و حقوق و مزایای بیشتری دریافت می‌کنند، قطعا با فرمول جدید احساس شکست خواهند کرد. در مقابل، افرادی که در طول دوران بیمه‌پردازی حقوق و مزایای ثابتی داشته‌اند، ممکن است با فرمول جدید حقوق بازنشستگی بیشتری دریافت کنند.

تغییر فرمول محاسبه حقوق بازنشستگی از میانگین دو سال آخر به میانگین کل سنوات خدمت، برای سازمان تامین اجتماعی منافع متعددی دارد؛ اول اینکه به کاهش هزینه‌های سازمان تامین اجتماعی در بلندمدت کمک خواهد کرد و در ثانی فرصتی برای کنترل ورودی و خروجی صندوق‌های بازنشستگی فراهم می‌آورد.

تغییر فرمول محاسبه حقوق بازنشستگان تامین اجتماعی همچنین در بلندمدت به ایجاد تعادل مالی در صندوق‌های بازنشستگی کمک می‌کند و سبب می‌شود به لطف پایداری مالی صندوق‌ها، جلوی بروز بحران‌های مالی در آینده را بگیرند، اما وضعیت بازنشسته‌ها چه می‌شود؟

محاسبه حقوق بازنشستگی با کمک فرمول میانگین حقوق کل دوره پرداخت حق بیمه، به دلیل پیچیدگی و نیاز به اطلاعات دقیق از سوابق بیمه‌ای فرد در طول ۳۰ سال، کاری دشوار است و به بررسی دقیق سوابق بیمه‌ای فرد نیاز دارد. برای همین بازنشسته‌ها هنوز با دیده شک و تردید به آن نگاه می‌کنند و نمی‌دانند دقیقا چه اتفاقی قرار است رخ دهد.