درِ این اتوبوس‌ها فقط شب‌ها به روی آدم‌های خاص باز می‌شود+عکس

خلیج فارس: سرمای هوا امانش را بریده بود، پوشیدن تمام لباس‌هایی که در مدت خیابان‌گردی با خود حمل می‌کرد هم چاره‌ساز نبود و نمی‌دانست که آیا صبح را خواهد دید یا خیر؟

به گزارش خلیج فارس؛‌ قدم‌زدن در سرمای زمستان او را به میدان آزادی رساند و همین که در گوشه‌ای از میدان چشمش به اتوبوسی با چراغ‌های روشن افتاد، تمام توان خود را جمع کرد تا این چند قدم باقی‌مانده را با سرعت بیشتری طی کند و بتواند خود را به اتوبوس برساند تا شاید اجازه دهند این شب سرد را در اتوبوس روز کند.

در همان ورودی اتوبوس چند مددیار ایستاده بودند و به محض اینکه حال نامساعد این فرد آسیب‌دیده را دیدند، به سرعت پتویی روی دوش او می‌اندازند، راه را باز می‌کنند تا مردی که از ظاهرش اعتیاد نمایان است، به سرعت روی یکی از صندلی‌های خالی اتوبوس جای بگیرد و با خوردن یک غذای گرم، جانی دوباره پیدا کند. اتوبوس‌های سیار حامی شهر چند سالی است که در میادین اصلی شهر جای گرفته‌اند و همچون آخرین نقطه امید افراد بی‌سرپناه و معتادهای متجاهر عمل می‌کنند تا مبادا شب‌های سرد پاییز و زمستان قاتل افراد بی‌سرپناه شوند.

20اتوبوس در تهران به‌عنوان مددسرای سیار فصلی در روزها و شب‌های سرد پاییز و زمستان فعالیت می‌کنند. افراد مختلف با حضور در این اتوبوس‌ها از امکاناتی همچون یک وعده غذای گرم، پتو، بخاری و محل خواب در اتوبوس بهره‌مند می‌شوند. احمد احمدی صدر، مدیرعامل سازمان خدمات و مشارکت‌های اجتماعی شهرداری تهران در گفت‌وگو با همشهری گفت: افراد بی‌خانمان، کارگران فصلی در راه‌ مانده و معتادانی که برای حضور در گرم‌خانه تمایلی ندارند، از خدمات این مددسراهای سیار استفاده می‌کنند. برخی از افرادی که مسافر هستند و جایی در تهران ندارند، هم ترجیح می‌دهند که به این اتوبوس‌هایی که در میادین اصلی شهر مستقر هستند، بروند.

اتوبوس‌‌های شب، جزو ناوگان اتوبوسرانی نیستند

فعالیت این اتوبوس‌ها در شهر گاهی با این شبهه همراه می‌شود که اتوبوس‌های خدمات‌رسان به افراد آسیب‌دیده، بخشی از حمل‌ونقل شهری هستند و در ساعات دیگر روز در این ناوگان فعالیت می‌کنند؛ موضوعی که از سوی احمدی صدر رد شد: «این اتوبوس‌ها در حمل‌ونقل شهری مورد استفاده قرار نمی‌گیرند و به‌طور کامل در اختیار ما قرار دارند تا به خدمت‌رسانی به اقشار خاص بپردازیم. هر کدام از اتوبوس‌ها نزدیک به 30تا 35نفر گنجایش دارد.» او افزود: «اگر افراد تمایلی داشته باشند که به گرم‌خانه‌ها بروند با 40گشت حامی شهر که در حال تردد در شهر هستند، هماهنگ می‌شود تا به این افراد خدماتی ارائه شود. کل شهر تهران 20‌گرم‌خانه با ظرفیت 2هزار و 500نفری دارد و افراد می‌توانند برای مدت زمان طولانی در آن مستقر شوند، در مددسراهای سیار افراد ممکن است که چندبار مراجعه کنند اما تنها از حوالی شب تا نخستین ساعات صبح امکان حضور در اتوبوس را دارند.»

استقرار در میدان‌های اصلی شهر

مددسراهای سیار فصلی در میدان‌های اصلی شهر همچون میدان راه‌آهن، آزادی، انقلاب، شوش، امام‌حسین و… از ساعت 9شب تا 6صبح آماده خدمت‌رسانی به افراد آسیب‌دیده و نیازمند به یک سر پناه در شب‌های سرد هستند. مدیرعامل سازمان خدمات و مشارکت‌های اجتماعی شهرداری تهران در این رابطه توضیح داد: «در هفت میدان اصلی شهر تهران مددسراهای سیار فصلی به بی‌خانمان‌ها، کارتن‌خواب‌ها، در راه‌مانده‌ها و افراد آسیب‌دیده خدمات ارائه می‌دهند.» او افزود: «این اتوبوس‌ها براساس میزان برودت هوا فعالیت می‌کنند؛ به‌عبارت دیگر ما با شروع فصل سرما دستور فعالیت این مددسراهای سیار را در قالب اتوبوس‌ها صادر می‌کنیم. در زمانی که هوا خیلی سرد نباشد، تعداد محدودی از آنها در میادین اصلی مستقر می‌شوند ولی زمانی که برودت هوا افزایش پیدا می‌کند تعداد بیشتری راهی مددسراهای سیار فصلی در شهر می‌شوند تا مبادا سرمای شدید موجب بروز مشکل برای افراد در راه‌مانده، معتادان و… شود. از ابتدای پاییز که طرح حامی شهر شروع شد تا به امروز هر شب اتوبوس‌‌ها در سطح شهر فعالیت داشته‌اند و هیچ شبی نبوده که این اتوبوس‌ها در شهر فعال نباشند.

چرا افراد به گرم‌خانه نمی‌روند؟

هر فردی برای حضور در اتوبوس‌های شب دلایل خاص خود را دارد، برخی معتادان زمانی که متوجه می‌شوند با حضور در گرم‌خانه‌ها باید مسیر استحمام و دوری چند ساعته از مواد‌مخدر را پیش بگیرند، حرف‌های هیچ مددکاری را قبول نمی‌کنند، ماندن در خیابان را ترجیح می‌دهند و راهی گرم‌خانه‌ها نمی‌شوند. برخی افراد در راه‌مانده و کارگر فصلی نیز تمایل دارند تا در نزدیکی پایانه‌ها باقی بمانند و از سوی دیگر با فرض اینکه گرم‌خانه‌ها محل تجمع معتادان متجاهر هستند، به این گزینه علاقه‌ای ندارند. به‌گفته احمدی صدر با افتتاح فاز‌2 یاور‌شهر9 قرار است که 2500ظرفیت جدید به 5هزار ظرفیت قبلی اضافه شود، بر این اساس می‌توان گفت که ظرفیت خالی گرم‌خانه‌ها بیشتر می‌شود. در حال حاضر معتادان متجاهر پس از غربالگری به مراکز یاور‌شهر فرستاده می‌شوند و برهمین اساس ظرفیت بیشتری برای افرادی جز معتادان متجاهر باز شده است. تهران 20گرم‌خانه دارد. او در مورد معتادان متجاهر نیز توضیح داد: این افراد به‌دلیل آنکه با حضور در گرم‌خانه‌ها باید نکات بهداشتی را رعایت و مسیری را با خودروهای ما طی کنند، در برخی مواقع تمایل چندانی به حضور در گرم‌خانه ندارند. در این میان برخی افراد در راه‌مانده و کارگر فصلی نیز تمایل دارند تا از خدمات اتوبوس‌ها سیار استفاده کنند تا دسترسی‌شان به محل کار و مقصدی که می‌خواهند بروند، ‌راحت‌تر باشد.» در کنار اتوبوس‌های سیار، 40گشت‌ حامی شهر به‌صورت شبانه‌روزی در شهر فعالیت می‌کنند تا از این طریق افراد آسیب‌دیده را به گرم‌خانه‌ها و مددسراهای سیار فصلی(اتوبوس) منتقل کنند. در این میان 22موتورسیکلت نیز مسئولیت دارند تا تمام کوچه‌ها‌و‌پس‌کوچه‌های شهر را رصد کنند، این موتورسوارها بیشتر در نقاطی فعال هستند که امکان تردد خودروها وجود ندارد و زیر پل‌ها، کنار جوی‌ها و…را رصد و افراد آسیب‌دیده را به گرم‌خانه‌ها منتقل می‌کنند تا مبادا شب‌های سرد تهران جان انسانی را بگیرد.

روایت پسری که در مددسرای سیار پیدا شد

هر فردی که پای در مددسراهای سیار فصلی می‌گذارد، روایت مختص به‌خودش را دارد؛ مانند پسری که چندی پیش بی‌خبر از خانواده‌اش جدا شد و پدر و مادر هراسان، او را 10روز بعد در یکی از این اتوبوس‌ها پیدا کردند. محمد اسماعیلی، رئیس اداره ساماندهی آسیب‌های اجتماعی سازمان خدمات و مشارکت‌های اجتماعی شهرداری تهران این ماجرا را اینگونه روایت می‌کند: «چند وقت پیش پدر و مادری به یکی از مددسراهای سیار در میدان آزادی مراجعه کردند و اتفاق جالبی را رقم زدند، پسر این خانواده 10روز پیش از خانه بیرون رفته بود، آنها در به در دنبال فرزندشان می‌گشتند اما هیچ نشانی از او پیدا نکرده بودند، تا اینکه نام پسرشان را در سامانه مددکار شهر -که مربوط به شهرداری تهران است- پیدا می‌کنند و متوجه شدند که پسرشان شب‌ها در مددسرای سیار می‌خوابد.» او افزود: پدر و مادر تا اطلاعات را به‌دست می‌آورند، سریع به میدان آزادی می‌روند. آنها در همان شب فرزندشان را پیدا می‌کنند و پسرشان راضی می‌شود که به خانه بازگردد. پدر و مادر از مددیارها قدردانی کردند که با حضور این مددسرا، شرایطی مهیا شد که فرزندشان در این مدت دچار آسیب‌ نشود. نکته جالب این بود که پسر این خانواده در مدتی که به مددسرا می‌رفت با چند نفر از استفاده‌کنندگان اتوبوس‌های سیار دوست شده بود، وقتی داستان آنها را به خانواده‌اش می‌گوید، پدر و مادر دست به‌کار می‌شوند و به این افراد کمک می‌‌کنند. این خانواده از این طریق بانی خیر شد.

از ۲۵سال اعتیاد و کارتن‌خوابی تا کار با موتور

مردی با موهای جوگندمی و ته‌لهجه شیرین آذری در محل همیشگی استقرار گرم‌خانه سیار میدان راه‌آهن در انتظار رسیدن اتوبوس بود و به همراه یکی، دو نفر دیگر زودتر خودش را به این محل رسانده بود. برخلاف دیگر مددجویان که یا در حال و هوای خودشان نبودند یا از ترس و نگرانی تمایلی به حرف زدن نداشتند، این یکی خیلی خوش‌مشرب بود و خودش برای حرف زدن داوطلب شد: «اهل استان زنجانم، 25سال در تهران معتاد و کارتن‌خواب بودم که فقط 12سال پاتوق من همین میدان راه‌آهن بود. حدود 2سال قبل بعد از اینکه به‌خاطر ایجاد مزاحمت به زندان افتادم مصرف مواد را ترک کردم و برخلاف 3،2 مرتبه قبلی که در کمپ خوابیده بودم این بار دیگر 2سال است که پاک مانده‌ام. در این مدت با زباله‌گردی پول جمع کردم و یک موتور برای خودم خریدم و به‌عنوان پیک موتوری برای مغازه‌های اطراف راه‌آهن بار می‌برم یا مسافرکشی می‌کنم. تا حالا پول خوبی جمع کرده‌ام و می‌خواهم وقتی پول‌هایم زیاد شد برای خرید خانه و ازدواج به شهرستان خودم برگردم.» از او سؤال کردم که چرا در اتوبوس می‌خوابد و آیا در تهران سرپناهی ندارد؟ همانطور که سوئیچ موتورش را در دستش می‌چرخاند، در جوابم گفت: «اتفاقا خواهرم در همین تهران و محله خزانه زندگی می‌کند، اما دوست ندارم به آنجا بروم. فقط پول‌هایی که جمع می‌کنم را به خواهرم می‌دهم تا برایم نگه دارد. شب‌ها در اتوبوس می‌خوابم و ساعت 6صبح هم بیرون می‌زنم و دنبال کاسبی‌ام می‌روم.»

گرم‌خانه‌خوابی با گوشی آیفون!

در گرم‌خانه سیار میدان آزادی با صحنه جالبی روبه‌رو شدیم؛ جوانی را دیدیم که تیپ و ظاهر خیلی شیک و لباس‌های گران‌قیمتی داشت. تکمیل‌کننده این ظاهر شیک، گوشی آیفون گران‌قیمت و خالکوبی‌های خوش‌نقش و نگار روی دستش بود که مشخص بود برای آنها پول زیادی پرداخت کرده است. علامت سؤال بزرگی برای ما ایجاد شد که با این وضعیت بین این همه کارتن‌خواب چه می‌کند؟ اما او اصلا برای صحبت کردن روی خوش نشان نداد و حتی جدی خواست که عکس او را نگیریم. غیر از این مرد جوان، یکی، دو پیرمرد هم در بین افراد حاضر در اتوبوس هستند که یکی از آنها پس از ورود ما بلافاصله از اتوبوس بیرون می‌رود. مددیار می‌گوید: «البته ما اینجا کسی را سؤال و جواب نمی‌کنیم، اما همه مدل آدم برای در امان ماندن از سرما یا داشتن سرپناه و استراحتگاهی در شب به اینجا می‌آیند؛ از زن یا مرد و بچه‌هایی که از خانه قهر کرده‌اند تا مسافران ترمینال‌ که برای صبح کردن شب یا چند ساعت استراحت جایی را ندارند. تقریبا 99درصد افرادی که به گرم‌خانه‌های سیار می‌آیند افراد آسیب‌دیده اجتماعی و معتادان متجاهر و کارتن‌خواب‌ها هستند، اما افراد خاص و متفاوت هم بین‌ آنها پیدا می‌شود؛ البته چون ما نزدیک ترمینال هستیم شاید افراد غیرمعتاد گرم‌خانه سیار ما کمی بیشتر از دیگر نقاط باشند.»

سیر کردن در عالم هپروت!

گونی نسبتا بزرگی را روی دوش انداخته و تلوتلو‌خوران به سمت اتوبوس یا گرم‌خانه سیار مستقر در میدان امام حسین(ع) می‌آید. آنقدر نشئه است که حواسش نیست و در ورودی اتوبوس را رد می‌کند و مددکار او را به سمت در ورودی راهنمایی می‌کند. چند ثانیه‌ای تلاش می‌کند با همان گونی روی کولش از در باریک و یک لنگه باز اتوبوس بالا برود. به ذهنش نمی‌رسد که باید گونی را روی زمین بگذارد تا از آن باریکه رد شود! باز هم مددکار به کمکش می‌آید و گونی را از روی کولش برمی‌دارد. از پله‌ها بالا می‌رود و روی نخستین صندلی که به آن می‌رسد، ولو می‌شود. مددکار گرم‌خانه سیار مستقر در میدان امام حسین(ع) که مانند دیگر مددیاران گرم‌خانه‌های سیار از کارتن‌خوابی و اعتیاد برگشته، وقتی نگاه متعجب ما را می‌بیند با لبخندی تلخ می‌گوید: «اغلب‌شان همین شرایط را دارند و وقتی اینجا می‌آیند اصلا در حال خودشان نیستند و فقط می‌آیند که بخوابند و با اینکه تا ساعت 7صبح اینجا هستیم هنوز هوا کاملا روشن نشده بیرون می‌زنند.» به داخل اتوبوس می‌رویم، بویی بد و مشمئز‌کننده فضا را آکنده است که تحمل آن برای مدت طولانی ممکن نیست. ساعت 11شب است و 15- 10نفری که در اتوبوس هستند سر در گریبان برده و چرت می‌زنند. مددکار اتوبوس می‌گوید: «اگر این اتوبوس‌ها نباشد برای پیدا‌کردن یک جای گرم یا داخل ماشین مردم می‌روند یا وارد ملک مردم می‌شوند. درواقع با استقرار این اتوبوس‌ها ضرر و زیان و مزاحمت اینها برای مردم کمتر می‌شود.»

منبع: همشهری