حکمی برای «تتلو» که ممکن است فراتر از مرزها صدا کند!

خلیج فارس: سخنگوی قوه‌ قضائیه: حکم در مرحله فرجام خواهی در دیوان عالی است و هنوز قطعیتش اعلام نشده است.

روز گذشته سخنگوی قوه‌ قضائیه، اصغر جهانگیر، در نشست خبری با خبرنگاران درباره‌ آخرین وضعیت حکم امیرحسین مقصودلو اظهار کرد: «نامبرده به علت تشویق به فساد و فحشا به تحمل ۱۰سال حبس محکوم شده که در حال تحمل حبس است، همچنین به اتهام توهین به مقدسات به تحمل پنج سال حبس متهم شده است که توسط دادستانی تهران مورد فرجام‌خواهی قرار گرفت. فرجام‌خواهی در دیوان عالی کشور نقض و بزه انتصابی محرز شناخته شد و حکم اعدام نام‌برده در دیوان عالی کشور در حال بررسی است و قطعیت یا نقض آن اعلام نشده است.»

تتلو ۱۵ آذر ۱۴۰۲ توسط پلیس ترکیه در مرز بازرگان به ایران تحویل داده و بلافاصله بازداشت شد. اتهامات او شامل «گسترش فساد و فحشا» و شکایات خصوصی متعدد، به‌ویژه از سوی خانواده‌های دختران زیر ۱۸سال، بوده است. پیش‌تر این اقدامات منجر به مسدود شدن حساب‌های کاربری او در شبکه‌های اجتماعی شده بود.

احتمال نقض یا تخفیف حکم

با درنظر گرفتن جایگاه عمومی تتلو به‌عنوان چهره شناخته ‌شده و نبود سابقه کیفری اثبات ‌شده مشابه با حکم اعدام و امکان تفاسیر مختلف از محتوای آثارش، احتمال نقض یا تبدیل حکم در دیوان عالی یا حتی با اعمال ماده ۴۷۷ (رسیدگی مجدد به دلایل خلاف شرع بین) بالا است؛ اما همین صدور حکم نیز می‌تواند آسیب‌هایی را به دنبال داشته باشد.

تا زمانی که رای قطعی از دیوان عالی کشور صادر نشده، نمی‌توان حکمی را نهایی و لازم‌الاجرا تلقی کرد. از سوی دیگر، صدور چنین حکمی، حتی در صورت صحت، باید در چارچوب اصول مسلم حقوق کیفری بررسی و تحلیل شود. نظام قضایی ایران در سال‌های اخیر، در برخورد با چهره‌های فرهنگی یا رسانه‌ای، رویکردهای متنوعی اتخاذ کرده است؛ اما بی‌تردید، صدور و اجرای حکم اعدام برای یک چهره هنری جنجالی، آزمونی مهم برای نسبت دستگاه عدالت و افکار عمومی خواهد بود.

پیش از این «توماج صالحی» خواننده‌ رپ، در سالِ ۱۴۰۱، به اتهاماتی چون «افساد فی‌الارض»، «معاونت در بغی»، «اجتماع و تبانی»، «تبلیغ علیه نظام» و «دعوت به آشوب» محکوم شد. با این حال در تیرماه ۱۴۰۳، دیوان عالی کشور حکم اعدام او را نقض کرد و پرونده را برای رسیدگی مجدد به شعبه‌ای هم‌عرض ارجاع داد. جز این مورد، «مهدی یراحی» خواننده‌ای که به دلیل انتشار آثار اعتراضی و حمایت از اعتراضات مردمی، بازداشت و با احکام قضایی به شلاق مواجه شد که به اجرا درآمد.

پیامدهای اجتماعی، فرهنگی و سیاسی حکم تتلو 

صدور حکم اعدام برای امیرحسین مقصودلو، می‌تواند واکنش‌های گسترده‌ای در سطوح مختلف جامعه، رسانه و نهادهای بین‌المللی در پی داشته باشد.اعلام این حکم (صرف‌نظر از اجرا یا عدم‌اجرای آن) می‌تواند به تعمیق شکاف‌های اجتماعی و دوقطبی‌شدن افکار عمومی منجر شود. برای بخشی از نسل جوان، به‌ ویژه نوجوانانی که در فضای فرهنگی و رسانه‌ای تتلو رشد یافته‌اند و او را به‌عنوان «نماد خودی» و تجلی اعتراض فردی به نظم مسلط تلقی می‌کنند.

این حکم می‌تواند شوک‌آور و آسیب‌زا باشد. در پی این رویداد، آنان احساس طرد، بی‌پناهی و سرکوب فرهنگی می‌کنند. روانشناسان اجتماعی هشدار می‌دهند که چنین تجربه‌ای ممکن است به افزایش بی‌اعتمادی نسبت به ساختارهای رسمی و گرایش بیشتر به فرهنگ‌های زیرزمینی و حتی جریان‌های رادیکال منجر شود.

از نگاه تحلیل‌گران فرهنگی، «حذف نماد شورش، تنها شکل آن را تغییر می‌دهد، نه انگیزه‌اش را.» در سوی دیگر، گروه‌هایی از جامعه که تتلو را به‌واسطه‌ سخنان تند، رفتارهای جنجالی یا آنچه «توهین به مقدسات» می‌نامند، چهره‌ای هنجارشکن می‌دانند، ممکن است از صدور این حکم استقبال کنند. این دوگانه‌ اجتماعی، در فضای مجازی نیز تشدید خواهد شد و زمینه‌ساز برخوردهای زبانی خشونت‌بار میان دو طیف خواهد بود.

بازتابِ بین‌المللی یک حکم 

با توجه به‌سابقه‌ حساسیت نهادهای بین‌المللی حقوق بشر نسبت به احکام اعدام در ایران، در صورتی که این مجازات برای یک چهره‌ شناخته‌شده‌ هنری اعمال شود، واکنش‌ها می‌تواند شدیدتر و گسترده‌تر باشد. بسیاری از رسانه‌های خارجی، این رویداد را نه به‌عنوان یک پرونده‌ قضایی مستقل، بلکه به‌مثابه نمادی از سرکوب آزادی بیان، آزادی هنر و اعمال فشار بر جریان‌های فرهنگی غیررسمی تحلیل خواهند کرد. همچنین امکان صدور بیانیه‌هایی از سوی هنرمندان، فعالان آزادی بیان و چهره‌های شناخته‌شده‌ موسیقی در سطح جهان وجود دارد، امری که وجهه‌ بین‌المللی ایران را با چالش‌های بیشتری مواجه خواهد ساخت.

حکم اعدام برای تتلو، اگر به مرحله‌ اجرا برسد، فراتر از یک رویداد قضایی صرف، به یک رخداد فرهنگی و سیاسی مهم در تاریخ معاصر ایران بدل خواهد شد. این حکم می‌تواند شکاف‌های نسلی را عمیق‌تر سازد، جایگاه ایران را در رسانه‌های بین‌المللی متزلزل‌تر کند، الگوی جدیدی از «قهرمانان طردشده» در میان نسل نوجوان شکل دهد و از تتلو، چهره‌ای فراتر از جنجال‌های فردی، به‌عنوان یک نماد قربانی‌شده در روایت مخالفان حاکمیت بسازد.

تتلیتی‌ها و نگاهی روان‌شناختی به حکمِ تتلو

تتلیتی نامی است که هواداران امیرحسین مقصودلو (تتلو) برای خود برگزیده‌اند؛ گروهی پرشور، جنجالی و بعضا متعصب که در فضای مجازی و گاه در عرصه‌های اجتماعی حضوری فعال دارند. این پدیده، صرفا یک هواداری ساده از یک خواننده نیست، بلکه به یک نوع هویت جمعی و گاه شبه‌ایدئولوژیک بدل شده است و صدور این حکم می‌تواند آسیب‌های عمده‌ای را ایجاد کند.

بخش عمده‌ای از تتلیتی‌ها در بازه‌ سنی ۱۴ تا ۲۵ سال قرار دارند. حضور نوجوانان دبیرستانی تا جوانان دانشگاهی در این گروه بسیار پررنگ است. تتلو در مقاطعی آشکارا نوجوانان را هدف قرار داده، به‌ویژه در موزیک‌هایی که با مضامین شورش علیه خانواده، مدرسه یا نظم اجتماعی همراه بوده‌اند. این سنین، دوره‌ شکل‌گیری هویت و جدال با اقتدار والدین و نهادهاست و تتلو با پیام‌های طغیان‌گرایانه‌اش، برای این گروه جذابیت مضاعف دارد.

تتلیتی‌ها اغلب از طبقات متوسط یا پایین شهری هستند که درگیر نوعی خلأ هویتی، سرکوب اجتماعی یا بحران خودباوری‌اند. تتلو برای آنان نماد فردی است که «با همه جنگیده و دوام آورده» است. بسیاری از تتلیتی‌ها تتلو را نه صرفا به‌عنوان خواننده، بلکه به‌عنوان یک شخصیت فکری می‌بینند. این گروه‌ها در تلگرام، اینستاگرام و دیگر شبکه‌ها به شکل کاملا منسجم، از او دفاع می‌کنند. به‌نوعی، عضویت در این گروه یک جانشین برای نهادهای سنتی هویت‌بخش است.

تتلیتی‌ها عموما واکنش‌های احساسی، تند و گاه پرخاشگرانه‌ای به نقد تتلو دارند. دلیل آن می‌تواند نوعی همذات‌پنداری افراطی با شخصیت او باشد، طوری که حمله به تتلو را نوعی حمله به خود می‌دانند. مسلم است که حالا با صدورِ این حکم، خشمِ آنان افزایش پیدا خواهد کرد.

در این میان ذکر این مسئله نیز اهمیت دارد که در تحلیل‌های روان‌شناختی دیده شده که تتلیتی‌ها تمایلی به مشارکت‌های رسمی و نهادینه ندارند. این افراد اغلب از ساختارها و ارزش‌های رایج سرخورده‌اند و با نوعی ناامیدی پنهان، جذب چهره‌ای می‌شوند که به زبان بی‌پروایی و اعتراض سخن می‌گوید. تتلیتی‌ها نماد یک نسل هستند؛ نسلی که میان گذشته و آینده سرگردان مانده، نهادهای مرجع سنتی را از دست داده اما هنوز جایگزینی برایشان نیافته. آن‌ها تتلو را نه صرفا به خاطر موسیقی‌اش، بلکه به خاطر جهان‌بینیِ طغیان‌گر، بی‌قاعده و گاه ضد‌نظمش می‌پسندند. تتلو برای این نسل، بیشتر از یک خواننده، آینه‌ای از نارضایتی‌ها و آرزوهای فراموش‌شده‌ جوانی است.

پدیده‌ای با نامِ تتلو

در دنیای موسیقی ایران، کمتر چهره‌ای به اندازه‌ امیرحسین مقصودلو، معروف به «تتلو»، توانسته است چنین قطبی از موافقان و مخالفان را ایجاد کند. او که خود را «سلطان رپ فارس» می‌نامد، در طول دو دهه فعالیت هنری خود، همواره در مرز بین هنر و جنجال، بین اعتراض و توهین و بین نوآوری و تقلید قرار داشته است.

تتلو نه تنها یک خواننده، بلکه یک پدیده‌ اجتماعی-فرهنگی است که بازتاب‌دهنده‌ بخشی از ناآرامی‌های نسلی در ایران معاصر محسوب می‌شود. از محله‌های تهران تا استودیوهای مجهز دبی، مسیر زندگی او سرشار از فرازونشیب‌های عجیب بوده است. موسیقی او که ترکیبی از رپ خیابانی، پاپ تجاری و رپ مدرن است، توانسته بخشی از جوانان ایرانی را به خود جذب کند، در حالی که منتقدان، او را نمونه‌ بارز ابتذال در موسیقی ایرانی می‌دانند.

آنچه تتلو را از دیگر چهره‌های موسیقی متمایز می‌کند، تنها سبک موسیقی او نیست، بلکه شخصیت چندبعدی و رفتارهای غیرمتعارف اوست. از یک طرف، ترانه‌های عاشقانه‌ای دارد که در میان عامه‌ مردم محبوب شده است و از طرف دیگر، متن‌های تند و توهین‌آمیزی سروده است که به‌راحتی نمی‌توان آن را گوش داد. این تناقض‌های رفتاری و هنری، او را به سوژه‌ای جذاب برای تحلیل‌های اجتماعی تبدیل کرده است.

‌تتلو چگونه چهره‌ تاثیرگذاری شد؟ 

تتلو به عنوان یک پدیده منحصر به فرد در موسیقی ایران، مسیر غیرمتعارفی را برای رسیدن به موقعیت کنونی خود طی کرده است. بررسی دلایل این تاثیرگذاری نیازمند تحلیل چندبعدی عوامل هنری، اجتماعی و روانشناختی است. در دهه‌ 1380، فضای موسیقی ایران با یک تحول جدی روبه‌رو بود.

از یک طرف، محدودیت‌های رسمی بر موسیقی تا حدِ بسیاری کاسته شده بود و از طرف دیگر، گسترش اینترنت و دسترسی به موسیقی جهانی، بستری را ایجاد کرد که هنرمندان مستقل بتوانند خارج از چارچوب‌های رسمی فعالیت کنند. تتلو در چنین فضایی و با استفاده از شبکه‌های اجتماعی نوظهور آن زمان مانند اورکات و بعدها فیسبوک، توانست مستقیما با مخاطبان جوان ارتباط برقرار کند.توسعه شبکه‌های اجتماعی به تتلو اجازه داد تا بدون نیاز به نهادهای رسمی، مستقیما با مخاطبان ارتباط برقرار و محتوای خود را بدون سانسور منتشر کند. این امر همچنین به او امکان داد تا به‌شکل مستقیم مورد حمایتِ مالی طرفدارانش قرار گیرد.

رازِ موفقیتِ تتلو

تتلو محصول شرایط خاص فرهنگی، اجتماعی و تکنولوژیک ایران در دو دهه اخیر است. موفقیت او را نمی‌توان تنها به عوامل هنری یا تنها به جنجال‌سازی‌هایش نسبت داد، بلکه ترکیبی از این عوامل همراه با هوشمندی رسانه‌ای و درک صحیح از روانشناسی مخاطبان جوان باعث شده او به چنین چهره تاثیرگذاری تبدیل شود. هرچند ارزش هنری کارهای او همواره مورد بحث است، اما تاثیر او بر موسیقی زیرزمینی ایران و حتی جریان اصلی موسیقی پاپ انکارناپذیر است.

تتلو با ترکیب عناصر مختلف موسیقی شامل ریتم‌های سنگین رپ آمریکایی، ملودی‌های شرقی و ترانه‌های احساسی پاپ فارسی سبک جدیدی را ایجاد کرد که برای جوانان ایرانی جذاب بود. او همچنین در استفاده از اصطلاحات عامیانه و کوچه‌بازاری در ترانه‌ها، پیشگام بود و این موارد بعدها توسط بسیاری از هنرمندان دیگر تقلید شد.

تتلو به خوبی فهمیده بود که در عصر جدید، جنجال می‌تواند به اندازه کیفیت هنری در جذب مخاطب مؤثر باشد. بنابراین او با ایجاد حاشیه‌های حساب‌شده، درگیری لفظی با چهره‌های مشهور و انتشار ویدئوهای بحث‌برانگیز همواره خود را در کانون توجه نگه داشت. این استراتژی اگرچه برای بسیاری قابل قبول نبود، اما در عمل مؤثر واقع شد.بخشی از موفقیت تتلو به دلیل توانایی او در بیان ناگفته‌های نسل جوان ایران بود. ترانه‌های او توانستند با بخشی از جامعه جوان ایران ارتباط عمیقی برقرار کنند.

تتلو از منظرِ روانشناسی

تتلو با ایجاد شخصیتی چندوجهی که ترکیبی بود از خودشیفتگی اغراق‌آمیز، اعتماد به نفس کاذب و آسیب‌پذیری پنهان بود توانست برای مخاطبان خود جذابیت ایجاد کند. این شخصیت‌پردازی در مواردی شبیه شخصیت‌های ضدقهرمان فیلم‌ها بود که به‌رغم تمام نقاط منفی، برای مخاطب جذاب هستند.

او با خواندنِ تعدادی از آثارش، برای خود جایگاهی به عنوان «صدای اعتراض» ساخت، هرچند که این جایگاه همواره مورد بحث بوده است. از دیدگاه روانشناسی اجتماعی، دلایل جذب مخاطبان به تتلو را می‌توان در میل به تمرد و قانون‌شکنی در نوجوانان و جوانان، جذابیت ثروت و تجملات در جامعه‌ای با مشکلات اقتصادی، کشش ذاتی انسان به شخصیت‌های جنجالی و مرزی و نیاز به الگوهای جدید در فضای سنتی هنر ایران دانست.

*هفت صبح