حال ناخوش نخل‌داران بوشهری

به گزارش خلیج فارس به نقل از ایرنا، روز ۲۵ شهریورماه در تقویم ملی به عنوان روز خرما شناخته شده تا با یک برنامه ریزی اصولی زمینه تامین یکی از مهمترین زنجیره های غذایی کشور در مصرف داخلی و بر پایه صادرات شکل گیرد.

بررسی ها نشان می دهد که ۱۵ استان از ۳۱ استان کشور استعداد کاشت و برداشت این محصل را دارا هستند هر چند که بیشترین خرمای تولید کشور به ترتیب به سیستان و بلوچستان با ۶۳ هزار هکتار (۲۵ درصد)، خوزستان ۴۲ هزار هکتار (۱۷ درصد)، فارس ۴۱ هزار و ۲۹۳ هکتار (۱۶ درصد)، هرمزگان ۳۸ هزار هکتار (۱۵ درصد)، بوشهر ۳۶ هزار هکتار (۱۴ درصد) و کرمان ۳۱ هزار و ۳۰۰ هکتار (۱۳ درصد) تعلق دارد.

هر چند آمار دقیقی از سرشماری نخیلات در سال گذشته اعلام نشده اما برآوردها نشان می دهد که استان بوشهر دارای ۶ میلیون اصله نخل در قالب ۳۴ هزار و ۵۰۰ هکتار نخلستان است که سالانه ۱۶۵ هزار تن محصول شامل هشت هزار تن خارَک (خرمای نارس)،۴۶ هزار تن رُطَب و حدود ۱۰۸هزار و ۵۰۰ تن خرما تولید و اشتغال مستقیم ۱۸ هزار نفر و غیر مستقیم ۶۷ هزار نفر را در این بخش فراهم کرده‌است.

این آمار نشان می دهد که ۶.۵ درصد از جمعیت حدود یک میلیون و ۳۰۰ هزار نفری استان بوشهر، به صنعت خرما اشتغال داشته و سالانه تا ۳۵ میلیون دلار از طریق صادرات خرما و مشتقات آن برای کشور ارزی آوری دارند.

به دلیل اهمیت تولید خرما، طی پنج سال گذشته جشنواره بین المللی تخصصی خرما و صنایع وابسته در بوشهر برگزار و بخشی از مسائل و مشکلات صادرکنندگان و فعالان حوزه تجارت خارجی را بصورت کارشناسی و دقیق مورد بررسی، تصمیم گیری و تعیین تکلیف قرار می دهند.

نخلداران بوشهری: خرما سودآور نیست

نکته اساسی در موضوع خرما، این است که کشاورزان و نخلداران این استان بارها و در مناسبت های مختلف مرتبط با چین و برداشت این محصول مهم و ارگانیک به رسانه ها می گویند: در زمان حاضر تولیدکنندگان خرما سود چندانی نمی‌برند و با توجه به این که بیشتر خرده مالک با ۲ تا سه هکتار نخل هستند درآمد چندانی ندارند و بین هزینه کرد برای رسیدن و فروش این محصول تا عایدی سالانه آنها رابطه معنا داری شکل نگرفته است.

همچنین تولیدکنندگان زنجیره غذایی خرما در استان بوشهر نیز از ناهماهنگی وزارتخانه های صمت و جهاد کشاورزی برای صدور جواز تأسیس کارگاه های مرتبط با فراوری و صنایع تبدیلی و بسته بندی، نداشتن سرمایه در گردش و تأمین مالی و همچنین بالابودن نرخ بهره تسهیلات بانکی در کنار از دست دادن بازارهای هدف در خارج کشور با بخشنامه های الساعه وزارتخانه های صمت و جهاد کشاورزی گله مند و ناراحتند.

تولید خرمای ایران از استاندارد جهانی پایین تر است

کارشناس تحقیقات گیاه پزشکی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی استان بوشهر در گفت‌وگو با ایرنا اظهار کرد: خرما یکی از محصولات مهم مناطق گرمسیری خاورمیانه از جمله ایران است که به دلیل ترکیبات و خواصش، میوه ای منحصر به فرد محسوب می شود و یکی از منابع مهم قند طبیعی به حساب می آید.

زهرا محمدی افزود: این محصول به لحاظ ایجاد امنیت غذایی، اشتغال، درآمدزایی، حفظ محیط زیست و توسعه پایدارکشاورزی، یک محصول استراتژیک بوده و همچنین از آن به عنوان “میوه بحران” یاد می شود زیرا در حوادث غیرمترقبه جزو اولین محموله‌هایی است که به نقاط حادثه ارسال می شود.

وی ادامه داد: سطح زیر کشت این محصول در ایران بر اساس آخرین آمارنامه وزارت جهاد کشاورزی، ۲۶۰ هزار و ۲۰۹ هکتار و تولید آن یک میلیون و ۲۳۳ هزار و ۴۸۷ تن در سال برآورد می شود.

کارشناس تحقیقات گیاه پزشکی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی استان بوشهر تصریح کرد: خرما رتبه چهارم بیشترین تولید محصول باغی بعد از سیب، پرتغال و انگور در کشور را دارد و در بین استان‌های خرماخیز کشور، استان‌های کرمان، سیستان و بلوچستان، خوزستان و بوشهر در رتبه‌های اول تا چهارم تولید کنندگان خرمای کشور قرار دارند.

وی بیان کرد: این چهار استان در مجموع حدود ۶۳ درصد از کل تولید خرمای کشور را تامین می کنند با این وجود در ایران متوسط عملکرد به ازاء هر درخت ۲۷/۲کیلو گرم است که در مقایسه با سایر کشورهای خرماخیز مانند عربستان (۷۰-۶۰کیلو گرم) رقمی پایین به شمار می رود.

محمدی یادآور شد: از دلایل عمده کمبود عملکرد می‌توان به ارقام کم محصول، مشکلات تغذیه درختان و خسارت ناشی از آفات و بیماری‌ها اشاره کرد ضمن این که تاکنون حدود ۶۲ گونه آفت بر روی خرما از کل دنیا گزارش شده است که تعدادی از آن‌ها از جمله کنه تارتن خرما، سوسک‌های کرگدنی و زنجرک خرما خسارت زیادی به این محصول وارد می‌کنند.

کارشناس تحقیقات گیاه پزشکی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی استان بوشهر مدیریت و کنترل هرچه بهتر آفات (نخلستان و انبار)، بیماری‌ها و علف‌های هرز این محصول کلیدی و شناخت عوامل خسارت زا را به عنوان اولین قدم در برنامه‌های کنترلی امری ضروری است.

وی اضافه کرد: تا کنون چهار گونه شپشک بر روی درخت خرما از استان بوشهر گزارش شده‌ که مهمترین آنها شپشک شفاف خرما و سپردار سفید خرما است، این آفات در مواردی در نخلستان های دشتستان تا ۷۰ درصدخسارت وارد می کنند به طوری که باغداران مجبور به هرس شدید برگ‌ها و در مواردی نیز سوزاندن درخت می شوند.

محمدی گفت: کنه گردآلود خرما از جمله مهمترین آفات میوه خرما است که سالانه خسارات فراوانی را به محصول خرما وارد می‏ آورد ضمن این که مصرف سموم شیمیایی نیز در راه مبارزه با این کنه به دلیل مقاوم شدن و سازگاری آن، سال به سال روبه افزایش است.

لزوم حمایت جدی دولت در بخش نخلداری و صنایع مرتبط با محصول خرما

رئیس اتاق بازرگانی بندر بوشهر در گفت‌وگو با ایرنا اظهار کرد: از دست رفتن بازارهای صادراتی، انباشت خرما در سردخانه‌های استان و افزایش هزینه‌های نگهداری سبب شده تا مشکلاتی برای خرماداران استان ایجاد شود.

خورشید گزدرازی افزود: خرما نقشی مهم در اقتصاد استان با ایجاد اشتغال پایدار دارد که نیازمند توجه جدی مسئولان برای ررفع مشکلات در 2 بخش نخلداری و صنایع مرتبط با محصول خرما است.

وی اضافه کرد: بارها مشکلات نخل داران و صاحبان صنایع فراوری و بسته بندی خرمای بوشهر را به عنوان یک اولویت و چالش در نشست های گفتگوی بخش خصوصی و دولت در استان مطرح کرده ایم که اگر چه بخشی از این گرفتاری ها رفع شده اما همچنان مشکلاتی مهم و اساسی پابرجا است.

رئیس اتاق بازرگانی بندر بوشهر عنوان کرد: یک تاجر خرما برای بدست آوردن یک بازار جهانی باید سال ها ممارست و تلاش کند اما یک شبه و با یک بخشنامه دولتی این بازار را به دیگر قبای جهانی واگذار می کند که بدست آوردن همان جایگاه در صورت برگشت دستورالعمل ها به وضعیت قبلی، زمان بر و گاهی دیگر امکان پذیر نیست.

وی ادامه داد: راهی جز نوسازی نخیلات، استفاده از تکنولوژی و علم روز برای عملیات کاشت، داشت و برداشت محصول خرما در کنار حمایت های وسیع و پر دامنه دولت از نخلداران و صاحبان صنایع فرآوری و بسته بندی زنجیره غذایی خرما وجود ندارد.

صادرات حلقه مفقوده خرمای بوشهر

مدیرکل صنعت، معدن و تجارت استان بوشهر در گفت‌وگو با ایرنا مهمترین مشکل خرماداران این استان را صادرات این محصول ذکر کرد.

مهدی صفوی افزود: همین که سالانه مقدار زیادی خرما در انبارهای استان به جا می ماند نشان می دهد که در حوزه تجارت خارجی و صادرات این محصول موفق عمل نکرده ایم.

وی ادامه داد: نکته دیگر موضوع بهره برداری است، در این شاخص نیز آمارها از پایین بودن سرانه تولید به ازا هر یک نفر نخل و صادرات محصول حکایت دارند.

مدیرکل صنعت، معدن و تجارت استان بوشهر تصریح کرد: موضوع دیگر اختلاف قیمت در نخلستان تا فروشگاه است؛ یک شبکه داخلی توزیع که کمترین سود آن به نخلدار و بیشترین آن به واسطه ها می رسد.

صفوی گفت: مشکل خرمای استان با استفاده از ماشین آلات جدید و مدرن در برداشت و بهبود بسته بندی و فرآوری و تامین سرمایه در گردش و پرداخت تسهیلات ارزان قیمت قابل رفع است.

رفع مشکلات نخل‌داران استان نیازمند هماهنگی دستگاه های دولتی است

معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی استان بوشهر در گفت‌وگو با ایرنا اظهار کرد: استان بوشهر دارای ظرفیت‌های خوبی در عرصه تولید خرما است که امسال شاهد افزایش میزان تولید این محصول در سطح استان خواهیم بود.

کبری توکلی افزود: خرما محصول مزیت نسبی برای استان بوشهر و کشور است و باید همه تلاش کنیم که کشاورزان به انتظار خود از وضعیت فروش دست یابند.

وی ادامه داد: مشکلات فراوان نخل داران استان را شناسایی و برای رفع آن در سازمان جهاد کشاورزی استان گام برداشته شده که بخش عمده ای از آن رفع شده اما بخش دیگری نیز نیازمند توجه ویژه سایر دستگاه های اداری مرتبط با خرما است.

معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی استان بوشهر یادآور شد: پیش بینی ها از برداشت ۲۰۰ هزار تنی محصول خرمای استان بوشهر حکایت می کند که می تواند برای نخلداران استان خوش یمن باشد.

توکلی گفت: ورود افراد متخص و ماهر در کنار شرکت های معتبر در عرصه تولید فراوردها و صنایع تبدیلی وابسته به محصول خرما سبب شده که چشم انداز خوبی را برای آینده این محصول در انتظار باشیم.

مشکلات صادرات خرمای بوشهر رفع شد

نماینده مردم دشتستان در مجلس شورای اسلامی در گفت‌وگو با ایرنا اظهار کرد: با تلاش همه مسئولان و گشایش بازارهای صادراتی به روی خرمای استان بوشهر، وضعیت فروش داخلی این محصول در حال تغییر است.

ابراهیم رضایی افزود: برای تسهیل در صادرات خرمای دشتستان نشست های ویژه ای با وزارت امور خارجه، بانک‌ها، سازمان توسعه تجارت، وزارت صنعت، معدن و تجارت و دیگر نهادهای مربوطه انجام شده که برآیند آن مثبت و زمینه رفع موانع صادراتی ایجاد شده است.

وی ادامه داد: البته نیاز است که برای ارتقا درآمد نخل داران، موضوع دلالان که بیشترین سوددهی دارند رفع شود تا سود اصلی به صاحبان اصلی محصول خرما که نخل‌داران است، برسد.

نماینده مردم دشتستان در مجلس شورای اسلامی یادآور شد: نخل داران تعیین قیمت واقعی خرما را به عنوان یک مطالبه جدی از مسئولان درخواست دارند تا بین هزینه های وسیعی که برای رسیدن محصول صرف می کنند تا آن چیزی که با فروش بدست می آید یک رابطه منطقی وجود داشته باشد.

رضایی یادآور شد: خرید تضمینی خرما توسط دولت در کنار پرداخت تسهیلات مناسب ارزان قیمت می تواند در زمینه نوسازی صنایع بسته بندی و فرآوری خرما برای داشتن یک محصولی استاندارد و بازار پسند با پایه صادرات اثر گذار باشد.

نتیجه گیری

در حالی که برای سه استان شمالی کشور سازمان چای بنا شده که در مدیریت این محصول اثرگذار است اما نبود سازمانی تحت عنوان خرما با وجود حضور 15 استان خرماخیز، مشکلاتی فراوانی از جمله تعیین قیمت، خرید تضمینی توسط دولت، بازارهای فروش و صادرات این محصول را دنبال داشته باشد.

در کنار نبود سازمان خرما، همچنان این صنعت پردرآمد و ارزآور، با یک روش سنتی توسط نخل داران اداره می شود و به دلیل کمبود شدید منابع مالی و تسهیلات در گردش برای نوسازی صنایع وابسته به زنجیره غذایی خرما، عملا فضای رقابت در بازارهای جهانی برای صادرکنندگان ایرانی با چالش های وسیعی همراه است.

انتظار می رود با تشکیل سازمان خرما، هماهنگی بین بخشی وزارت صمت و جهاد کشاورزی در موضوع خرما، رفع محدودیت های صادراتی خرما به خصوص در زمان هایی مشخص مانند ماه مبارک رمضان، ورود شرکت های دانش بنیان برای تحول و نوسازی در شرکت های فرآوری و بسته بندی و همچنین آموزش های وسیع به نخل داران در کنار رفتن به سمت کشت گونه ها و واریته های اقتصادی و بازار پسند خرما، بتوان نبض بازار جهانی خرما را بدست گرفت.