بچه دار شدن با IVF چگونه انجام می شود؟

خلیج فارس: ناباروری یکی از مشکلات رایج در دنیای امروز است که به علت‌های مختلفی مانند افزایش سن، بیماری‌های خاص، و عوامل ژنتیکی رخ می‌دهد. یکی از روش‌های موثر برای درمان ناباروری، فناوری لقاح آزمایشگاهی یا IVF است. این روش، با انجام لقاح تخمک و اسپرم در محیط کنترل ‌شده آزمایشگاه، امکان بارداری را برای زوج‌هایی که به ‌روش‌های معمول باردار نمی‌شوند فراهم می‌کند.

IVF چیست و چگونه عمل می‌کند؟

لقاح آزمایشگاهی یا IVF به مجموعه‌ای از مراحل پیچیده اطلاق می‌شود که برای کمک به باروری و انتقال جنین به رحم مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این روش، تخمک بالغ از تخمدان‌ها استخراج شده و در محیط آزمایشگاه با اسپرم بارور می‌شود. پس از لقاح و رشد مناسب جنین، آن را برای لانه‌گزینی به رحم انتقال می‌دهند. IVF به ‌عنوان موثرترین روش کمک باروری شناخته می‌شود، اما موفقیت آن به عوامل مختلفی مانند سن فرد و علت ناباروری بستگی دارد. این روش برای افرادی که مشکلات باروری قابل توجهی دارند یا درمآن‌های دیگر بی‌نتیجه بوده، توصیه می‌شود.

مراحل انجام IVF

انجام آی‌وی‌اف دارای مراحل و رویه‌های مختلفی است که در ادامه به آن‌ها اشاره شده است.

1.تحریک تخمدان‌ها

در این مرحله، پزشک داروهای هورمونی برای تحریک تخمدان‌ها به تولید چندین تخمک بالغ تجویز می‌کند. این مرحله به کنترل دقیق و پایش رشد فولیکول‌ها از طریق سونوگرافی و بررسی سطح هورمون‌ها نیاز دارد. داروها با هدف افزایش تعداد تخمک‌ها و کیفیت آن‌ها تجویز می‌شوند.

2.تخمک‌گیری

پس از بلوغ تخمک‌ها، پزشک آن‌ها را با یک روش جراحی کوتاه از فولیکول‌های تخمدان‌ها خارج می‌کند. این فرایند با استفاده از بی‌حسی خفیف انجام می‌شود و پزشک با سونوگرافی نحوه استخراج تخمک‌ها را هدایت می‌کند. تخمک‌ها سپس برای بارور شدن به محیط آزمایشگاهی منتقل می‌شوند.

3.جمع‌آوری اسپرم

نمونه اسپرم توسط همسر یا از بانک اسپرم تهیه می‌شود و برای لقاح در آزمایشگاه آماده می‌گردد. این مرحله اهمیت زیادی دارد زیرا کیفیت اسپرم و انتخاب آن تأثیر بسزایی در موفقیت فرآیند لقاح خواهد داشت.

4.لقاح و تشکیل جنین

در آزمایشگاه، اسپرم و تخمک در محیط کنترل‌شده ترکیب شده و لقاح صورت می‌گیرد. این مرحله با دقت فراوان و در محیط کاملاً استریل انجام می‌شود تا جنین به ‌خوبی رشد کند. در برخی موارد، از تزریق مستقیم اسپرم به تخمک استفاده می‌شود.

5.انتقال جنین به رحم

بعد از چند روز، جنین برای لانه‌گزینی به رحم منتقل می‌شود. برای این منظور از یک لوله نازک استفاده شده و جنین به آرامی به دیواره رحم منتقل می‌شود. پس از انتقال، آزمایش‌هایی برای بررسی لانه‌گزینی موفق و شروع بارداری انجام می‌شود.

کاندیدهای مناسب برای IVF

IVF برای افرادی که به‌ علل مختلف ناباروری را تجربه می‌کنند مناسب است. برخی از شرایطی که روش IVF برای آن‌ها توصیه می‌شود عبارتند از:

• آسیب یا انسداد لوله‌های فالوپ: این مسئله مانع از حرکت تخمک به رحم شده و نیاز به لقاح خارجی را ضروری می‌سازد.
• اختلالات تخمک‌گذاری: مشکلاتی همچون تنبلی تخمدان‌ها می‌تواند منجر به عدم تخمک‌گذاری منظم شود.
• آندومتریوز: این بیماری بر عملکرد تخمدان‌ها و رحم تأثیر می‌گذارد و می‌تواند احتمال بارداری را کاهش دهد.
• ناباروری غیرقابل توضیح: در برخی موارد، علیرغم آزمایش‌های متعدد، دلیل مشخصی برای ناباروری یافت نمی‌شود.
• اختلالات ژنتیکی: در صورت وجود خطر انتقال بیماری‌های ژنتیکی به فرزند، می‌توان با انجام IVF و تست‌های ژنتیکی قبل از انتقال جنین از بروز آن جلوگیری کرد.

عوارض و ریسک‌های IVF

روند IVF اگرچه بسیار موثر است، اما ممکن است با برخی عوارض و خطرات همراه باشد:

چند قلوزایی

از آنجا که گاهی چندین جنین به رحم منتقل می‌شوند، احتمال بارداری چندقلوها بالا می‌رود. بارداری چند قلویی با خطرات بیشتری همراه است، از جمله زایمان زودرس و مشکلات مربوط به سلامت نوزادان.

سندرم تحریک بیش از حد تخمدان (OHSS)

در این وضعیت، داروهای باروری باعث تحریک بیش از حد تخمدان‌ها می‌شوند که ممکن است به مشکلاتی همچون درد شکمی، تورم، تهوع و حتی لخته‌های خونی منجر شود.

زایمان زودرس و وزن کم نوزاد

برخی مطالعات نشان داده‌اند که بارداری با IVF ممکن است احتمال زایمان زودرس و تولد نوزاد با وزن کم را افزایش دهد. این مسئله ممکن است به دلیل نحوه درمان یا وضعیت جسمانی زوج‌های نابارور باشد.

خطرات جسمی و عوارض جراحی

فرایند تخمک‌گیری ممکن است به خونریزی، عفونت و یا آسیب به اندام‌های اطراف تخمدان منجر شود.

فاکتورهای موفقیت در IVF

سن زن یکی از عوامل بسیار تعیین‌کننده در موفقیت IVF است. زنان زیر 35 سال معمولاً شانس بیشتری برای موفقیت دارند. همچنین، کیفیت و سلامت تخمک و اسپرم‌ها نقش مهمی در ایجاد جنین سالم و قابل لانه‌گزینی خواهند داشت.

لازم به ذکر است که پزشکان و متخصصان باتجربه در فرآیند IVF می‌توانند تأثیر بسزایی در موفقیت درمان داشته باشند. از طرفی، زوج‌هایی که از نظر سلامتی در وضعیت مطلوبی قرار دارند، شانس بیشتری برای موفقیت در IVF دارند.

آماده‌سازی‌های ضروری پیش از انجام IVF

قبل از آغاز فرآیند IVF یا لقاح خارج رحمی، زوجین نیازمند انجام مجموعه‌ای از آزمایش‌ها و غربالگری‌ها برای ارزیابی شرایط باروری و سلامت عمومی هستند. این ارزیابی‌ها به پزشک کمک می‌کند تا روش و دوز داروهای باروری را دقیق‌تر تنظیم کرده و احتمال موفقیت این روش را افزایش دهد. از دیگر مراحل ضروری برای این کار می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

آزمایش ذخیره تخمدان

یکی از نخستین و مهم‌ترین آزمایش‌های پیش از IVF، ارزیابی ذخیره تخمدانی است که برای بررسی تعداد و کیفیت تخمک‌ها انجام می‌شود. در این آزمایش، غلظت هورمون‌های محرک فولیکول (FSH)، استروژن، و آنتی مولرین (AMH) در خون در روزهای نخستین چرخه قاعدگی بررسی می‌شود. این نتایج، همراه با سونوگرافی از تخمدان‌ها، می‌توانند به ‌پیش بینی واکنش تخمدان‌ها نسبت به داروهای باروری کمک کنند. این ارزیابی از اهمیت بالایی برخوردار است زیرا در برخی موارد نیاز به تغییر برنامه درمانی و دارویی را مشخص می‌سازد.

آزمایش، تجزیه ‌و تحلیل مایع منی

برای مردان، تجزیه ‌و تحلیل مایع منی نیز از جمله آزمایشات ضروری است که به منظور بررسی تعداد، اندازه و تحرک اسپرم‌ها انجام می‌شود. این اطلاعات به پزشک در تشخیص میزان موفقیت لقاح و کیفیت اسپرم‌ها کمک می‌کند. چنانچه نیاز به بهبود کیفیت اسپرم باشد، ممکن است راهکارهای دارویی یا تغییرات سبک زندگی پیشنهاد شود.

غربالگری بیماری‌های عفونی

در این مرحله، هر دو زوج از نظر بیماری‌های عفونی مانند ویروس HIV و هپاتیت B و C غربالگری می‌شوند. این اقدام از اهمیت بسیاری برخوردار است زیرا این بیماری‌ها می‌توانند بر فرآیند IVF و سلامت جنین تأثیر منفی بگذارند. در صورت وجود عفونت، نیاز به درمان و کنترل دقیق آن قبل از آغاز IVF خواهد بود.

ارزیابی و بررسی حفره رحم

بررسی سلامت رحم نیز پیش از آغاز IVF ضروری است. پزشک با استفاده از هیستروسالپنگوگرافی یا سونوگرافی سه ‌بعدی، ساختار داخلی رحم را ارزیابی می‌کند تا از عدم وجود مشکلات ساختاری یا پاتولوژیک مانند پولیپ، فیبروئید یا چسبندگی‌های داخلی مطمئن شود. این مشکلات می‌توانند شانس موفقیت لانه‌گزینی جنین را کاهش دهند و در صورت مشاهده، درمان‌های لازم انجام خواهد شد.

نکات مراقبتی پس از انجام IVF

بعد از انتقال جنین به رحم، معمولاً توصیه می‌شود فرد فعالیت‌های روزمره خود را به حالت عادی از سر گیرد. اما به دلیل تورم تخمدان‌ها و حساسیت رحم، بهتر است از فعالیت‌های شدید جسمی مانند دویدن یا برداشتن اجسام سنگین خودداری کند. رعایت استراحت نسبی در ۲۴ ساعت اول پس از انتقال و اجتناب از رابطۀ جنسی تا زمان توصیه پزشک نیز از اهمیت زیادی برخوردار است.

ارزیابی وضعیت بعد از انتقال جنین

پزشک حدود ۱۲ تا ۱۴ روز بعد از انتقال جنین، آزمایش خون بارداری تجویز می‌کند. اگر بارداری تأیید شود، فرد به متخصص زنان و زایمان جهت مراقبت‌های بارداری ارجاع داده خواهد شد. در غیر این صورت، مصرف داروی پروژسترون متوقف شده و معمولاً قاعدگی طی چند روز آغاز می‌شود.

سخن آخر

لقاح آزمایشگاهی یا IVF به عنوان یکی از پیشرفته‌ترین روش‌های کمک‌ باروری، برای بسیاری از زوج‌ها شانس جدیدی برای بچه‌دار شدن فراهم می‌آورد. اگر چه این روش با عوارض و محدودیت‌هایی همراه است، اما پیشرفت‌های علمی و پزشکی توانسته‌اند شانس موفقیت آن را افزایش دهند و برای میلیون‌ها زوج در سراسر جهان امکان تجربه پدر و مادر شدن را فراهم سازند.

منبع: مهر