با دستور آمریکا، وضعیت ایران در عراق پیچیده می‌شود

خلیج فارس: آمریکا با اقدامات اخیر خود در عراق، تحریم بیشتر ایران را هدف گرفته است. در همین‌باره «تمی بروس» سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا، از عراق خواست تا وابستگی خود به انرژی ایران را هرچه سریع‌تر کاهش دهد.

ساعاتی پیش هم وزارت خارجه آمریکا اعلام کرد معافیت تحریمی را که به عراق اجازه می‌داد در ازای واردات برق از ایران، بهای آن را بپردازد، تمدید نکرده است.

این معافیت‌ تحریمی از سال ۲۰۱۸ و از دولت اول «دونالد ترامپ» رئیس‌جمهور آمریکا اعمال و هر ۱۲۰ روز تمدید می‌شده است. این معافیت تحریمی روز شنبه به پایان رسید.

طبق گزارش رویترز، یک سخنگوی وزارت خارجه آمریکا، روز شنبه و پس از اعلام پایان معافیت تحریمی عراق برای واردات برق از ایران، بر کارزار «فشار حداکثری» دولت ترامپ علیه تهران تاکید کرد و مدعی شد: «واشنگتن اجازه نمی‌دهد ایران به هیچ درجه‌ای از تسهیل مالی و یا اقتصادی دست یابد».

روزنامه خراسان در مطلبی پیرامون درخواست فوری آمریکا از عراق نوشت: 

بررسی اقدامات و فعالیت‎های آمریکا در سطوح سیاسی، اقتصادی و امنیتی در عراق نشان می‌دهد که دولت دونالد ترامپ در دور دوم ریاست‌جمهوری خود، با شدت بیشتری پروژه مهار ایران و سنگ اندازی در روابط تهران- بغداد را دنبال می‌کند. برنامه‌هایی که پیش از این نیز در دستور کار واشنگتن بوده‌اند، اما اکنون با انسجام و تمرکز بیشتری اجرا می‌شوند.

اقدامات جدید آمریکا در عراق، از قطع واردات گاز و برق ایران گرفته تا تقویت همکاری‌های اقتصادی با ترکیه و کشورهای حوزه خلیج ‎فارس، همگی در راستای کاهش همکاری عراق با ایران طراحی شده‌اند. اما آیا این سیاست‌ها موفق خواهند شد؟ و آیا این راهبرد صرفاً جنبه اقتصادی دارد یا اهداف ژئوپلیتیکی بزرگ‌تری را دنبال می‌کند؟

راهبرد اقتصادی در پوشش فشار سیاسی

یکی از مهم‌ترین محورهای این پروژه، قطع وابستگی عراق به انرژی ایران است. آمریکا از طریق فشار بر بغداد، عراق را وادار کرده تا واردات گاز و برق از ایران را کاهش داده و به سمت تأمین انرژی از کشورهای دیگر مانند عربستان و ترکیه سوق دهد.

این سیاست، علاوه بر تأثیرات اقتصادی بر ایران، به دنبال ایجاد یک شکاف استراتژیک میان دو کشور است که در دهه‌های اخیر روابط نزدیکی داشته‌اند. اما واقعیت این است که زیرساخت‌های عراق هنوز توانایی جایگزینی سریع انرژی ایران را ندارند و این تصمیم بیش از آن‎که عراق را مستقل کند، آن را در معرض بحران انرژی قرار می‌دهد.

بستن مسیرهای تجاری و تغییر معادلات حمل‌ونقل

آمریکا همچنین سیاست‌های جدیدی را برای جلوگیری از تبدیل شدن عراق به یک گذرگاه تجاری برای ایران اتخاذ کرده است. یکی از این اقدامات، ممانعت از انتقال ارز و کالا از عراق به ایران است که واشنگتن ادعا دارد برای دور زدن تحریم‌ها انجام می‌شود. از سوی دیگر، پروژه اتصال ریلی ایران و عراق از طریق احداث راه آهن شلمچه-بصره که می‌توانست یک تحول راهبردی در ترانزیت کالا میان شرق و غرب آسیا ایجاد کند با فشارهای آمریکا دچار چالش شده است. در عوض، واشنگتن در حال احیای فعالیت خط لوله و مسیر تجاری عراق-ترکیه است که می‌تواند صادرات نفت عراق را به مسیرهایی هدایت کند که از نفوذ ایران دورتر باشد.

افزایش نفوذ شرکت‌های آمریکایی؛ جایگزینی برای ایران؟

در کنار این اقدامات، قراردادهای جدیدی با شرکت‌های آمریکایی برای سرمایه‌گذاری در حوزه‌های انرژی و زیرساخت‌های عراق در حال نهایی سازی است.

سیاست‌های جدید ترامپ در عراق، هرچند در کوتاه‌مدت می‌تواند فشارهایی بر ایران وارد کند، اما با موانع جدی مواجه است. نخست این‎که، عراق به دلایل ژئوپلیتیکی و اقتصادی نمی‌تواند به‌طور کامل از ایران فاصله بگیرد. دوم، بسیاری از گروه‌های سیاسی و مردمی در عراق به سیاست‌های آمریکا بدبین هستند و تلاش‌های واشنگتن برای کاهش روابط با ایران را دخالت در امور داخلی کشورشان می‌دانند.

آیا این پروژه شکست خواهد خورد؟

آمریکا همواره تلاش کرده است که با ابزارهای اقتصادی و دیپلماتیک، ایران را تحت فشار قرار دهد، اما تجربه سال‌های گذشته نشان داده که این سیاست‌ها به‌طور کامل موفق نبوده‌اند. در شرایطی که نظم بین‌المللی در حال تغییر است و قدرت‌های جدیدی در حال ظهور هستند، وابستگی کشورهای منطقه به سیاست‌های واشنگتن روزبه‌روز کمتر می‌شود. ایران نیز با در پیش گرفتن راهبردهای جایگزین، از جمله تقویت روابط با همسایگان ،دیگر کشورهای منطقه و عضویت در سازمان شانگهای، بریکس و اتحادیه اوراسیا در حال کاهش تأثیر این فشارهاست.

پروژه ضدایرانی ترامپ در عراق، هرچند با شدت بیشتری دنبال می‌شود، اما همچنان با چالش‌های اساسی روبه‌روست. تغییر معادلات منطقه‌ای، افزایش مقاومت داخلی در عراق و رشد قدرت‌های رقیب آمریکا، همگی عواملی هستند که می‌توانند باعث ناکامی این سیاست شوند.