بافت تاریخی بندر بوشهر، نماد ناب حس مکان

حسین مظفری | دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری دانشگاه شهید بهشتی

بافت شهربندر بوشهر به عنوان یک سیستم زنده و پویا، نتیجه تعامل پیچیده میان عوامل طبیعی، فرهنگی و تاریخی است. این بافت، حاصل تطبیق هوشمندانه انسان با شرایط اقلیمی سخت و منابع محدود این سرزمین بوده و به همین دلیل از ویژگی‌های منحصر به فردی برخوردار است.

اقلیم گرم و مرطوب عامل اصلی شکل‌گیری معماری بندر بوشهر است. خانه‌هایی اغلب، چهار ایوانی با حیاط‌هایی مرکزی که با مصالح بوم‌آورد مانند سنگ‌های مرجانی، گچ و ساروج برای خنک نگه داشتن فضا در تابستان و گرم نگه داشتن آن در زمستان به شیوه‌هایی پیچیده و در عین حال ساده طراحی و اجرا شده‌اند.

معماری بوشهر با المان‌هایی مانند پنج‌دری‌ها، طاق‌ها و شناشیرها، علاوه بر ایجاد کریدور هوا، نمادی از فرهنگ و نزدیکی درونی مردم این دیار است؛ همچنین بافت شهری بوشهر با کوچه‌هایی تنگ، مرتبط و پیچ در پیچ، ایجاد سایه، کوران باد و کاهش دمای محیط، به عنوان یک اکوسیستم طبیعی برای تهویه عمل می‌کند این اکوسیستم، فضایی برای تعاملات اجتماعی و ایجاد «حس»، جهت تعلق به «مکان» را فراهم می‌آورد.

بافت معماری بوشهر بر آداب و رسوم و سبک زندگی مردم تأثیر مستقیم دارد، این فضا به گونه‌ایی است که روابط اجتماعی نزدیک و عمیقی را ایجاد کرده و به غنی‌تر شدن بافت انسانی، اجتماعی و محله‌ای کمک می‌کند.

بافت تاریخی بندر بوشهر نمادی از هویت فرهنگی مردمان این خطه است و حفظ آن به معنای حفظ میراث‌فرهنگی ملی و حتی جهانی مورد توجه متخصصان و دغدغه‌مندان است. این اکوسیستم به عنوان یک جاذبه گردشگری ارزشمند شناخته می‌شود و می‌تواند به رونق اقتصادی مردم محلی، شهر و منطقه کمک کند.

راهکارهای حفظ و احیا بافت تاریخی بندر بوشهر را «تدوین طرح جامع حفاظت»، «مرمت و بازسازی اصولی»، «تغییر کاربری‌های سازگار»، «ترویج گردشگری پایدار»، ‌«آموزش و آگاهی‌رسانی به جامعه محلی» و در نهایت «ثبت ملی» تشکیل می‌دهند.

در مجموع، حفظ و احیای اکوسیستم بافت تاریخی بندر بوشهر، نیازمند یک تلاش جمعی و همکاری همه‌‌جانبهٔ دستگاه‌های حاکمیتی، بخش خصوصی و جامعه محلی با رویکرد نوآوری کالبدی، فرهنگی و اجتماعی است.