الزام عجیب برای خرید واکسن ایرانی آنفلوانزا!

خلیج فارس: با فرا رسیدن فصل پاییز و افزایش ویروس‌های در گردش، پزشکان توصیه می‌کنند افراد برای پیشگیری از ابتلا به بیماری‌های فصلی، به‌ویژه آنفلوانزا، علاوه بر رعایت نکات بهداشتی، تزریق واکسن را جدی بگیرند.

طبق گفته رئیس سازمان غذا و دارو، امسال مجموعاً مجوز واردات ۲ میلیون و صد هزار دوز واکسن چهار ظرفیتی آنفلوانزا صادر شده؛ که بیش از یک میلیون و ۸۰۰ هزار دوز آن در داروخانه‌های سراسر کشور در دسترس مردم است. شرکت تولیدکننده داخلی هم بیش از ۱۹۰ هزار دوز واکسن جهت تزریق به گروه‌های پرخطر تحویل معاونت بهداشت داده و قرار است حداقل ۲۰۰ هزار دوز دیگر نیز در اختیار داروخانه‌ها و شرکت‌های پخش قرار گیرد.

در همین راستا شبهاتی درخصوص عرضه داروخانه‌ایِ واکسن‌های خارجی (هلندی و فرانسوی) آنفلوانزا مطرح است؛ کما اینکه به‌تازگی یک شهروند مدعی شد که برای تهیه و خرید واکسن وارداتی آنفلوانزا به داروخانه‌ای در شهرک غرب تهران مراجعه کرده است و متصدی داروخانه ضمن خودداری از عرضه محصول خارجی، اظهار داشت «تا زمانی که موجودی واکسن‌های تولید داخل به اتمام نرسد، از فروش نسخه‌های خارجی واکسن آنفلوانزا معذوریم.»

این تماس بهانه‌ای شد تا چند و، چون ماجرا را از دکتر محمد طاهری، داروساز و کارشناس حوزه دارو، جویا شویم. او می‌گوید: «طبق قوانین، داروخانه‌‍‌ها یا شرکت‌های پخش دارو که واکسن آنفلوانزا -چه ایرانی و چه خارجی- توزیع می‌کنند، موظفند بنا به درخواست بیمار یا مراجع، نسخه مدنظر را به او عرضه کنند. الزام بیمار یا مراجع به خرید و استفاده از یک محصول یا برند خاص از سوی داروخانه، نوعی تخلف صنفی محسوب می‌شود و فرد می‌تواند در این زمینه طرح شکایت کند.»

مشروح این گفتگو را در ادامه بخوانید:

آیا واکسن خارجی آنفلوانزا نسبت به نسخه داخلی برتری دارد؟

اینکه بگوییم واکسن خارجی حتماً از واکسن داخلی بهتر است یا حتماً این دو معادل هم هستند، به سادگی قابل اثبات نیست. چرا که میزان اثرگذاری یا کیفیت ساخت این واکسن‌ها صرفاً با آزمایشات و مطالعات بالینی دقیق قابل بررسی است. اینکه برحسب باور عمومی و پیش‌فرض‌های جامعه، واکسن وارداتی را نسبت به داخلی ارجح بدانیم، چندان معتبر و علمی نیست.

پس چرا استقبال از واکسن‌های وارداتی بیشتر است؟

با واردات واکسن‌های خارجی در پایان فصل تابستان، بلافاصله واکسن ایرانی هم وارد بازار می‌شود و این اتفاق، منجر به تداخل در فروش می‌گردد. فرهنگ، باور‌های اجتماعی، سلیقه شخصی افراد و حتی بعضاً توصیه پزشکان به تزریق واکسن خارجی، باعث می‌شود درخواست واکسن خارجی بالا برود و استقبال از واکسن داخلی کمتر شود.

اساساً داروخانه‌ها در فروش واکسن‌های داخلی و خارجی با چه چالش‌هایی روبه‌رو هستند؟

متأسفانه برنامه‌ریزی درستی در زمینه تأمین تعداد واکسن مورد نیاز در کشور ما وجود ندارد و این یک چالش بزرگ است. به طور مثال سال گذشته داروخانه‌ها تعداد زیادی واکسن ایرانی خریداری کردند، اما تا پایان تاریخ مصرف نتوانستند آنها را به مصرف برسانند و این باعث ضرر مالی سنگینی شد. چون سوش واکسن‌هایی که امسال مصرف می‌شود، سوش‌های پرمصرفی است که از سال پیش، به تناسب سرماخوردگی یا آنفلوانزایی که احتمال می‌دهند امسال بیشتر شیوع پیدا کند، استخراج شده است. اما نکته اینجاست که واکسن در سال بعد تعویض می‌شود و نباید برای تهیه و تأمین آن عجله به خرج داد. حتی در مقطعی، معاونت وزارت بهداشت نیز شمار بسیاری واکسن ایرانی را به قصد توزیع رایگان در خانه‌های بهداشت خریداری و عرضه کرد، اما همه‌ی آن واکسن‌ها تا قبل از تاریخ انقضا امکان مصرف پیدا نکردند؛ و نتیجه؟

نتیجه این شد که ما در شبکه‌های بهداشت استان‌های مختلف کشور، با ازدیاد و دپوی واکسن ایرانی روبه‌رو شدیم که تمایلی به مصرف آنها نبود؛ به این دلیل که یا موجودی واکسن دیر تأمین شد یا زمانی در اختیار گروه هدف قرار گرفت که دیگر تمایلی به تزریق نداشتند و بعضاً واکسن خارجی را ترجیح داده بودند؛ بنابراین خیلی از آن واکسن‌ها بلااستفاده ماند و باعث اسراف و ضرر‌های مالی شد؛ که درنهایت مجبور شدند آنها را معدوم کنند.

با این تفاسیر می‌توان گفت که داروخانه‌ها به منظور جلوگیری از تضرر، بیماران را ملزم به خرید نسخه‌های ایرانی می‌کنند؟

متأسفانه بله. چون تمایل به مصرف نسخه ایرانی کمتر است و از طرفی تعداد زیادی واکسن ایرانی تأمین شده، داروخانه‌ها برای جلوگیری از ضرر مالی و بلااستفاده ماندن واکسن‌ها، مریض را اجبار می‌کنند که نسخه تولید داخل را تهیه کند.

به نظر می‌رسد که چنین اقدامی با حقوق بیمار در تضاد است و منصفانه نیست.

صد البته. طبق قوانین، داروخانه‌‍‌ها یا شرکت‌های پخش دارو که واکسن آنفلوانزا -چه ایرانی و چه خارجی- توزیع می‌کنند، موظفند بنا به درخواست بیمار یا مراجع، محصول مدنظر را به او عرضه کنند. الزام بیمار به خرید و استفاده از یک محصول یا برند خاص از سوی داروخانه، نوعی تخلف صنفی محسوب می‌شود و فرد می‌تواند در این زمینه طرح شکایت کند.

منشأ اصلی این قبیل مشکلات در زمینه تأمین دارو چیست؟

سازمان غذا و دارو تخمین درستی از میزان مصرف نمی‌زند و در زمینه برآورد نیاز دارویی با مشکلات جدی روبه‌روست؛ که مثلاً چند درصد از موجودی واکسن را به نسخه خارجی و چند درصد را به نسخه ایرانی اختصاص دهد. گاهی در بعضی بیماران خاص، به صلاحدید پزشک، ارجحیت با داروی خارجی است؛ که حتی در این زمینه هم با افراط و تفریط مواجهیم؛ یعنی در برهه‌ای که نیازی از سوی جامعه مطرح نیست، واردات انبوه داریم و زمانی که واقعاً نیاز داریم، دچار تنگ‌نظری می‌شویم. این تصمیمات کارشناسی‌نشده و غیرحرفه‌ای موجب تنش و تلاطم در بازار دارو می‌شود.

وضعیت موجودی واکسن‌ها امسال به چه نحو است؟

پارت اولی که وزارت بهداشت مجوز توزیع آن را داد، پارت خارجی بود. بر همین اساس، همه داروخانه‌ها در پایان شهریورماه یک مقدار محدود از واکسن‌های خارجی، چه فرانسوی و چه هلندی را برحسب نیازشان یا سهمیه‌ای که شرکت توزیع‌کننده به آنها می‌داد، دریافت کردند. الآن دوباره واکسن ایرانی را دارند شارژ می‌کنند که وارد مارکت و داروخانه شود.