ابهامات آتش‌سوزی کمپ ترک اعتیاد لنگرود

ایسنا نوشت: صبح روز جمعه (۱۲ آبان‌ماه) خبر آتش‌سوزی در یک کمپ ترک اعتیاد واقع در شهرستان لنگرود استان گیلان خبرساز شد؛ آتش‌سوزی که منجر به مرگ ۳۲ تن و مصدومیت ۱۷ نفر شد؛ از آنجایی که سازمان بهزیستی مسئولیت نظارت بر مراکز ترک اعتیاد را برعهده دارد، رئیس سازمان بهزیستی کشور پس از این حادثه خواستار رسیدگی فوری به آسیب‌دیدگان حادثه و دلایل وقوع این اتفاق شد و ضمن ابراز تاسف از بروز این اتفاق به مدیرکل بهزیستی استان گیلان دستور داد تا در اسرع وقت نسبت به بررسی ابعاد موضوع و برخورد با متخلفان در بروز این حادثه اقدام شود.

طبق آنچه که از سوی سازمان بهزیستی نیز اعلام شده، این حادثه ۵:۴۵ صبح روز جمعه در کمپ اعتیادی به نام «گام اول رهایی» واقع در ابتدای جاده کومله شهرستان لنگرود رخ داده است. طبق آنچه که حجت الاسلام والمسلمین اسماعیل صادقی نیارکی-رئیس کل دادگستری گیلان اعلام کرد کوتاهی‌های احتمالی از سوی گردانندگان کمپ ترک اعتیاد لنگرود متصور است. در همین راستا مدیر مجموعه که در محل حادثه حضور نداشت نیز بازداشت شد.

پس از این حادثه وزیر کشور نیز به همراه استاندار گیلان از مصدومان حادثه آتش سوزی کمپ که در بیمارستان ولایت رشت بستری هستند، عیادت و با حادثه‌دیدگان و خانواده‌های آنان گفت‌وگو کرد و در عین حال نیز از تشکیل پرونده برای مقصران حادثه خبر داد.

در همین راستا جلسه‌ای با حضور وزیر کشور، استاندار و دادستان و مدیرکل بهزیستی و… برگزار و در این جلسه ابعاد مختلف حادثه برای مشخص شدن علت آتش‌سوزی بررسی شد. وزیر کشور با اشاره به برخی گمانه زنی‌ها درباره آتش گرفتن بخاری، گفت: عوامل دیگری هم مطرح شده که توسط پلیس آگاهی به دقت در حال بررسی است؛ همچنین پرونده‌ای در دادستانی برای مقصران تشکیل شده که باید پاسخگو باشند.

وی ضمن تسلیت مجدد به خانواده‌های جان باختگان، عنوان کرد: تخلفات احتمالی توسط دادستانی رسیدگی می شود، زیرا این مراکز باید در چارچوب‌های ابلاغی بهزیستی فعالیت کنند.

وزیر کشور، با تاکید بر لزوم رعایت پروتکل‌های آتش نشانی در چنین مراکزی، تصریح کرد: اگرچه افراد حادثه دیده دچار عارضه اعتیاد بودند، اما جهت درمان به کمپ آمده و امانت بودند و باید به خانواده‌هایشان باز می گشتند لذا باید کلیه دستورالعمل‌ها و مراقبت‌های ایمنی در کمپ مذکور اعمال می‌شد و در این راستا به هرگونه تخلف رسیدگی خواهیم کرد. مراکز ترک اعتیاد بخش خصوصی باید به مسئولیت خودشان عمل کنند که یکی از آنها نظام ایمنی است و باید رعایت شود.

این حادثه تلخ در حالی رخ داده که به اذعان مسئولان، این مرکز جزو مراکز ماده ۱۵ یعنی مراکز خودمعرفی که معتادان به اختیار خود و با پرداخت شهریه وارد آن می‌شوند، بوده و با این وجود این شائبه مطرح می‌شود که آیا با توجه به وضعیت افراد نگهداری شده در چنین مراکزی که مصرف کننده انواع مخدرهای سنتی و صنعتی هستند و بنابر همین امر شخصیت‌های خلقی و رفتاری متفاوتی دارند، استانداردهای ایمنی لازم در فضا و ساختمان این مراکز رعایت می‌شود؟ آیا طبق استانداردهای تعریفی در دنیا تمامی این افراد باید در کنار هم و در یک محل نگهداری شوند؟ آخرین بازرسی سازمان بهزیستی به عنوان متولی، مربوط به چند وقت پیش و در این بازرسی به چه نکات ایمنی و توجه شده بود؟ و … سازمان آتش‌نشانی باید بر روند فعالیت کمپ‌های ترک اعتیاد نظارت مداوم داشته باشد

در این خصوص با هومان نارنجی‌ها، پژوهشگر و کارشناس اعتیاد به گفت‌وگو نشستیم. او گفت: در مراکز ترک اعتیاد و کمپ‌های ترک اعتیاد باید استانداردهای ساخت و ساز و ایمنی ساختمان رعایت شود؛ اگرچه این موارد در برخی کمپ‌ها رعایت می‌شود اما باید ایمنی ساختمان‌ها برجسته‌تر دیده شود، چراکه زمانی که معتادان در مرکز ترک اعتیاد محبوس شده‌ و همه درب‌ها قفل است و در زمان حوادث راه خروجی وجود ندارد، ایمنی ساختمان بیش از پیش اهمیت می‌یابد.

وی تاکید کرد: نگهداری از معتادان نیازمند شرایط خاص و استانداردهایی است که حتی دستگاه‌هایی همچون سازمان آتش‌نشانی نیز باید به صورت مستمر بر روند این مراکز نظارت کنند.

خلاء قانونی در خصوص نحوه برخورد با معتادان آزاردهنده خانگی و پرخاشگر

این پژوهشگر اعتیاد ادامه داد: فارغ از بحث ایمنی، نکته‌ای که در این زمینه نیز حائز اهمیت بوده، بحث قانون و اصلاحات قانون است؛ در قانون مبارزه با مواد مخدر درخصوص نحوه برخورد با معتادان آزاردهنده خانگی که قانون‌شکن، پرخاشگر یا چاقوکش هستند روشنگری نشده و این درحالیست که باید معتادان براساس نوع رفتارشان از یکدیگر جدا شوند و همین امر موجب می‌شود که به علت خلاءهای قانونی در این زمینه دچار مشکلاتی شویم؛ در حال حاضر اگر در خانواده‌ای فرد مصرف‌کننده چاقوکش یا آزاردهنده‌ای وجود داشته باشد خانواده نمی‌داند که باید با او چه برخوردی کند و این موضوع در قانون مغفول مانده است.

نارنجی‌ها با بیان اینکه اعتیاد برای برخی معتادان تنها عملکرد شغلی‌شان را مختل می‌کند و برای برخی دیگر، علاوه بر ایجاد اختلال در شغل، خانواده‌شان را هم درگیر می‌کند، یادآور شد: شیشه مخدری توهم‌زاست و از سال ۱۳۸۳ رد پای شیشه در کمپ‌ها به چشم خورد و تقریبا ۹ سال طول کشید تا قانون شیشه تغییر کند و این فرصت از دست رفته کافی بود تا شیشه به معضل بزرگی در امنیت خانواده‌های دارای فرد مصرف‌کننده این مواد تبدیل شود، کما اینکه شیشه به عنوان یکی از مواد شایع مصرفی میان معتادان مورد استفاده قرار گرفته است.

کمپ ترک اعتیاد یا دژِ‌غیر قابل خروج؟

وی تصریح کرد: از همین‌رو، کمپ‌های ترک اعتیاد این بار را به دوش می‌کشند و از شکل کمپ‌های ترک‌ اعتیاد داوطلبانه خارج شده‌اند، به همین دلیل است که در کمپ‌ها نیاز به برج و بارو و دژِ‌غیرقابل نفوذ و غیرقابل خروج است، این درحالیست که کمپ‌های ترک اعتیاد مدلی درمانی هستند که معتادان براساس آن تصمیم می‌گیرند خودشان به آنجا بروند و اقامت کنند، اما وقتی معتادی، شیشه مصرف‌ و به دنبال آن چاقوکشی می‌کند و قانون هم کاری انجام نمی‌دهد و حتی زمانی که خانواده‌اش برای دستگیری او با پلیس تماس می‌گیرند، پلیس به علت اینکه هنوز چاقوکشی نکرده کاری انجام نمی‌دهد، این سکوت قانونی خانواده را بر این می‌دارد که دست به دامن کمپ‌های ترک اعتیاد شود، این درحالیست که کمپ مکانی است که افراد باید داوطلبانه در آن اعتیادشان را ترک کنند، لذا شکل کمپ‌های ترک اعتیاد از حالت داوطلبانه خارج شده و همین امر موجب شده تا در برخی موارد مسئولان کمپ افراد را در آنجا محبوس کنند.

این کارشناس درمان اعتیاد با اشاره به اینکه کمپ‌های ترک اعتیاد در کشورهای توسعه‌یافته به گونه‌ای است که افراد به اختیار خودشان از کمپ‌ها خارج می‌شوند، خاطرنشان کرد: ساختار یک مرکز بستری اعتیاد به نام ماقمادون در کشور فرانسه همچون درب‌های سفارتخانه‌ها دارای دو درب پشت هم است و اگر از یکی از درب‌ها خارج شوند دیگر امکان ورود به مرکز را ندارند، مگر آنکه بخواهند دوباره از درب پذیرش وارد کمپ شوند.

برخی افراد توانایی ترک اعتیاد در کمپ‌ها را ندارند

نارنجی‌ها با اشاره به اینکه برای ترک اعتیاد در کمپ‌ها افراد باید انگیزه لازم را داشته باشند، بیان کرد: در عین حال باید به این نکته نیز توجه کرد که برخی افراد توانایی ترک اعتیاد در کمپ‌ها را ندارند؛ در واقع قانون باید به گونه‌ای شرایط را مهیا کند که افراد تصمیم گیرند متناسب با اختلالاتی که به آن دچار هستند از روش‌های دیگر ترک استفاده کنند. تحمل توانایی ترک اعتیاد نیازمند انگیزه بالایی است که برخی معتادان هنوز به آن سطح از انگیزه نرسیده‌اند تا بدون دارو ترک کنند.

وی معتقد است که باید این آزادی برای افراد وجود داشته باشد که مدل درمانی‌شان را به کمک متخصص و براساس شرایط زندگی خودشان انتخاب کنند.

درمان اعتیاد به بخش‌های خصوصی واگذار شده است

این کارشناس اعتیاد افزود: اما مشکل از آنجایی آغاز شد که برای حوزه درمان اعتیاد در کشور سرمایه‌گذاری معنوی صورت نگرفت؛ دولت برای بالغ بر ۹۰ درصد خدمات درمانی اعتیاد در کشور هزینه‌ای نمی‌کند و عملا درمان اعتیاد در ایران به بخش‌های خصوصی واگذار شده است، این درحالیست که در حوزه درمان بیمارستان‌ها و درمانگاه‌های دولتی وجود دارند اما اگر معتادی با بضاعت مالی پایین قصد ترک اعتیاد را داشته باشد چنین مرکزی وجود ندارد و تنها نظارت بر مراکز و کلینیک‌های خصوصی ترک اعتیاد بر عهده دولت است.

این پژوهشگر حوزه اعتیاد با بیان اینکه تنها محل هزینه‌کرد دولت برای درمان اعتیاد درخصوص معتادان متجاهر است گفت: باید استانداردهای پروتکل‌های درمانی حوزه درمان اعتیاد در کشور پیاده‌سازی شود. با این وجود برخی کمپ‌های ترک اعتیاد خصوصی همچون قارچ به صورت غیرقانونی فعالیت می‌کنند، چراکه خانواده‌های دارای معتاد آزاردهنده خانگی، متقاضی این کمپها هستند.

نارنجی‌ها افزود: کمپ‌ها برای معتادانی است که داوطلب ترک اعتیاد هستند، اما اگر قرار باشد معتاد آزاردهنده به صورت خودخواسته ترک نکنند قانون باید برایش مرکزی را در نظر گیرد اما به دلیل این خلاء قانونی، مسئولان مراکز مجبور به بستن درب‌ها هستند.