آبی که نیست و تابستانی که سخت تر خواهد شد

مصطفی ارجمند

وضعیت آب در شهرستان جم به وضعیت فرابحران رسیده؛ چاه های ملکی و استیجاری آبفا آبی برای تزریق به شبکه ندارند، 10 هزار مترمکعب آب آب شیرین کن سیراف هم جوابگوی نیاز شهرستان نیست آن هم وقتی بیش از 40 درصد هدررفت آب به علت فرسودگی شبکه ها و تخلفات احتمالی وجود دارد، کف شکنی چاه های آب که از بهمن ماه سال گذشته هم آغاز شده در حد مسکن های موقت است و پس از چند روز مجددا کفگیر به ته دیگ می خورد، تامین تانکری آب در شرایط اضطرار هم بی نتیجه است حتی اگر آبفا راننده برای تانکرهایش داشته باشد که ندارد!

هم اکنون برخی بخش های شهرستان در شهرها و روستاها با بی آبی دست و پنجه نرم می کنند و این وضعیت با افزایش گرمای هوا و افزایش مصرف آب، حادتر هم می شود.

مدیریت استان جلسات ویژه ای را برای عبور از تابستان سخت بوشهر برگزار کرده و معاون عمرانی استاندار و فرماندار و مدیرعامل آبفای استان و دیگر مدیران مرتبط در ایام نوروز راه های کاهش بحران را بارها و بارها با بازدید میدانی و جلسات اضطراری بررسی کرده اند؛ تا انجا که اطلاع دارم شاپور رجایی معاون عمرانی استاندار تعطیلات نوروزش را به جم اختصاص داده بود تا موضوع آب جم حادتر نشود.

سالیان متمادی بی بارانی، مصرف بی رویه آب در کشت های روباز و آب بر، بی مبالاتی صنعت در برداشت آب از سفره های زیرزمینی جم، فرسودگی شدید خطوط انتقال و شبکه توزیع و هدررفت حدود 40 درصدی آب، مصرف غیراصولی و اسراف گرایانه در بخش خانگی و عدم اهتمام مدیران به اجرای زودهنگام طرح های آبرسانی از دریا، تدبیرگری در شرایط کنونی را سخت و سخت تر کرده است.

گویا قرار است با تامین تسهیلات مورد نیاز سرمایه گذار آب شیرین کن سیراف جم، 13 هزار مترمکعب آب، به ظرفیت کنونی اضافه شود اما در حالت خوشبینانه هم این عدد به تابستان جم نمی رسد!

اینها را ننوشتم تا ته دلمان را خالی کنم؛ نوشتم تا بدانیم امروز و فردا با چه شرایطی مواجه هستیم. حل اصولی و درازمدت بحران کنونی در شرایط فعلی با پول سرشار هم ممکن نیست چون سفره های زیرزمینی مان خالی است؛ هر چند می شود کارهایی انجام داد تا کمی از بحران را کاست که اینجا نوشته ام:

اول:رفع بحران مدیریت در آبفا؛ مدیریت آبفای جم با بحران های متعددی چون فرسودگی منابع انسانی و تجهیزات و کهنگی سیستم خدمات دهی مواجه است. شاید این مهم ترین عامل بخشی از مشکلات آب باشد. حقوق های پایین و سیستم ضعیف انگیزشی در نیروهای آبدار و تعمیرات و … هم بر بحران مدیریت در این اداره مهم دمیده است.

از سوی دیگر فقدان خلاقیت، ابتکار و نظم، شدیدا این اداره خدمات رسان را دچار روزمرگی کرده؛ به نحوی که طی سالیان طولانی تاکنون هیچ برنامه جامع و چشم انداز دقیقی از وضعیت آب، پیش بینی های آتی و حتی بحران های موجود و پیش رو، تدوین نشده تا بتوان بر اساس آن بودجه ریزی ها را انجام داد.

بحران مدیریت در آبفا البته که بخشی ناشی از فقدان منابع مالی است و اگر مثل اداره گاز بودجه و مزایای مطلوبی داشت احتمالا فرصت برای ارتقای درون و بیرون هم بیشتر وجود داشت.

دوم: فرسودگی شدید خطوط و شبکه های انتقال آب در شهرستان جم ناترازی را میان منابع و مصارف ایجاد کرده است.

طبق اعلام آب منطقه ای، آب تامین شده برای شهرستان، بر اساس استانداردها، کفاف جمعیت این شهرستان را می دهد اما مشکل آنجاست که بیش از 40 درصد این آب، به کنتورها نمی رسد و یا در مسیرهای غیرقانونی هدر می رود.

سامان دهی خطوط انتقال و شبکه آب شهری و روستایی می تواند بخش بزرگی از مشکلات آب شهرستان را بکاهد که این موضوع نیز هزینه بر و زمان بر است و در کوتاه مدت شدنی نیست.

سوم: افزایش ظرفیت آب شیرین کن سیراف جم راهکاری میان مدت برای عبور از بحران آب است اما همانطور که پیشتر نوشتم این افزایش ظرفیت به تابستان نمی رسد و اگر برسد هم طبق توافق های پیشینی انجام شده، نیمی از آب مثل فاز اول به شهرک مسکونی پارس جم تحویل می شود و نهایتا می توان امیدوار بود تا پایان سال جاری نیمی از 23 هزار مترمکعب آب به شهر جم برسد که البته می تواند سال آینده را برای شهر جم، کم چالش تر سازد.

چهارم: ایجاد محدودیت جدی برای کشت های جالیزی روباز مثل هندوانه و … که طبق بررسی صاحبنظران، زیان چنین کشت هایی به سفره های زیرزمینی بسیار بیشتر از عایدی درآمد فروش محصولات آب بر است و در جم که هر دو دشت ممنوعه است باید متوقف شود چرا که زنده ماندن مردم به کسب درآمد کشاورزی ترجیح دارد.

یادمان نرود که در تمام دنیا و ایران، میزان مصرف آب در بخش کشاورزی حدود 90 درصد است و سهم صنعت و خانگی زیر 10 درصد است. برخی چاه های کشاورزی که در اجاره آبفا برای تامین آب شرب مناطق روستایی یا شهری جم است در صورت تامین آب کشت های روباز، دیگر توان تامین آب مناطق پیرامون را نخواهند داشت و بحران می زاید. هر چند آبفا در پرداخت اجاره بهای این چاه ها هم مدام بدعهدی می کند و همین هم در وسط فصل گرما، چالش می سازد.

پنجم: صنعت در شهرستان جم هم البته به قدر فراوان مدیون است؛ چه با تامین آب از چاه های عمیق در دشت های ممنوعه جم برای تولید و چه با افزایش جمعیت ناشی از شرایط صنعتی منطقه!

صنعت باید در شرایط بحران از هر کمک لجستیک، پشتیبانی مادی، معنوی و نیروی انسانی برای عبور از تابستان سخت دریغ نکند. تولید گاز پایدار نیازمند آرامش پایدار مردمان جم است و با درگیری مردم در تنش آبی، آرامش به دست نمی آید.

ششم: و ما مردم….
واقعیت این است که جم، غرق در بی آبی است؛ مثل بسیاری از نقاط کشور، کمی بدتر، کمی بهتر! اما عبور از تابستانی که از زمستان شروع شده کار ساده ای نیست و با گله و شکایت از مدیران هم دردی دوا نمی شود.

ما مردم در عبور از تابستان سخت، نقشی کلیدی داریم؛ فقط کافی است آب کمتری ممصرف کنیم، حیاط و خودرو را نشوییم، دوش گرفتن مان را کوتاه تر از همیشه کنیم، آبیاری درختان منزل مان را مدیریت کنیم، مخازن ذخیره آب تهیه کنیم و البته بیش از همیشه صبور باشیم…

باور کنید وضعیت آب به شدت بحرانی و نیازمند عزمی همگانی است وگرنه باید روزها و هفته ها، بی آبی را تجربه کنیم. شاید پویشی خودمانی لازم است که کمی بیشتر از تابستان سخت و وضعیت آب جم و لزوم مراقبت عاشقانه از اندک ته مانده های سفره های آب مان بگوییم.