محمدجواد حق‌شناس: سیدجعفر حمیدی حق بزرگی بر گردن ادبیات بومی بوشهر دارد

الهام بهروزی

نوشتن از نبود استادی که سازنده خاطرات دلنشین و آموزنده درس‌های بزرگ در کلاس دانشگاه برای تو و هم‌نسلانت و نسل‌های دیگر بوده، قطعاً کاری دشوار است، چراکه مدام باید غم سربرآورده در درونت را کنترل کنی تا مبادا قلمت در گیر و دار احساسات، از بیان منطقی باز بماند و نتواند از جایگاهی که در تربیت نسلی نو در دانشگاه داشت، روایت کند!

سید جعفر حمیدی برای ادب‌دوستان راهنمایی بااخلاق و صبور بود. وی معلمی مشتاق و استادی ادب‌پرور بود که در طول دوران تدریس خود چه در مدرسه سعادت و چه در دانشگاه تهران و دانشگاه‌های بوشهر تلاش مضاعفی برای تربیت نسلی ادب‌شناس و فرهنگ‌مند کرد و در این زمینه به دستاوردهای خوبی نیز دست یافت.

او همواره درد بوشهر داشت و جزو اولین پژوهندگانی بود که پا در وادی بوشهرشناسی و ادبیات بومی این منطقه گذاشت و با خلق آثار متعددی نظیر «فرهنگنامه بوشهر»، «سی بوشهر»، «فرهنگ واژه‌های بوشهری» و… به سهم خود کوشید پرتره واضحی از تاریخ و ادبیات عامه این دیار شرجی‌زده ارائه کند.

این شاعر ادیب متولد پنجم آذر در بوشهر بود و در دوران پربرکت زندگی خود، مقالات و آثار مکتوب بی‌شماری را در حوزه ادبیات پدید آورد که برخی از آن‌ها در دانشگاه هم‌اینک تدریس می‌شوند. سیدجعفر حمیدی تا پیش از این‌که بیماری او را زمین‌گیر کند، حضور فعالی در رویدادهای فرهنگی داشت اما در چند سال اخیر، به دلیل شرایط جسمانی‌اش خانه‌نشین شد به طوری که حتی نتوانست در آیین بزرگداشتی که آذر سال گذشته برای وی در تهران برگزار شد، حضور پیدا کند. وی سرانجام شامگاه شنبه، ۳۰ فروردین جان به جان‌آفرین تسلیم کرد. پیکر وی روز بعد یعنی یکشنبه، ۳۱ فروردین بنا بر تصمیم خانواده‌اش و پیگیری‌های محمدجواد حق‌شناس برای خاکسپاری به بوشهر منتقل شد.

محمدجواد حق‌شناس که به همراه محمد ولی‌زاده از همان بدو درگذشت این او در کنار خانواده وی قرار گرفته، در خصوص مراسم خاکسپاری سیدجعفر حمیدی به خبرنگار ایبنا گفت: با توجه به شأن و جایگاه پرفسور حمیدی که بیش از ۶ دهه از عمر خود را صرف ادبیات و بوشهرشناسی کرد، با خواست و همراهی خانواده استاد مقرر شد که پیکر ایشان در بوشهر به خاک سپرده شود اما در این‌جا یک مسئله وجود داشت که در کجا به خاک سپرده شود؟!

معاون اسبق حقوقی، پارلمانی و امور استان‌های وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در دولت اصلاحات ادامه داد: در این راستا، چندین مکان مطرح شد که شامل قطعه هنرمندان در آرامستان بوشهر، کنار قبر پدربزرگشان، دانشگاه خلیج فارس، مدرسه تاریخی سعادت، کتابخانه عمومی خلیج فارس، در جوار خانه رئیسعلی دلواری در کنار قبر همایون شهنواز در دلوار و آرامگاه شیخ حسین چاهکوتاهی می‌شدند.

این نویسنده یادآور شد: بلافاصله موضوع را در بوشهر از طریق استانداری و شورای اسلامی شهر بوشهر پیگیر شدیم، همزمان سه مکان از سوی شورا برای خاکسپاری مرحوم مطرح شد که یکی مدرسه تاریخی سعادت بود که استاد حمیدی هم در آن درس خوانده بود و هم درس داده بود، دیگری کتابخانه عمومی خلیج فارس بود و سومی هم همان آرامگاه شیخ حسین چاهکوتاهی بود که نظر خود من و خانواده استاد، گزینه آخر، یعنی آرامگاه شیخ حسین چاهکوتاهی در محله امامزاده بوشهر بود که پیش از این، منوچهر آتشی شاعر برجسته جنوبی در آنجا به خاک سپرده شده بود.

وی افزود: اما در این میان دو نگرانی وجود داشت، یکی گرفتن رضایت خاندان شیخ حسین چاهکوتاهی بود که از چهره‌های ممتاز نهضت جنوب و همرزم رئیسعلی دلواری بود و به عنوان «سالار اسلام» شناخته می‌شود و دیگری راضی کردن مدیران میراث فرهنگی بود که سال‌ها پیش مدیریت این مجموعه طی توافق‌نامه‌ای از سوی خانواده شیخ حسین چاهکوتاهی به این اداره‌کل سپرده شده و متاسفانه طبق رویکرد غلط اداره‌کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان و وزارت میراث فرهنگی در چند سال اخیر اجازه دفن در اماکن و محوطه‌های تاریخی داده نمی‌شد.

حق‌شناس بیان کرد: با توجه به اینکه آرامگاه متعلق به خاندان چاهکوتاهی است، بایستی ما ابتدا رضایت خانواده ایشان را جلب می‌کردیم که در این زمینه شخصاً ورود کردم و همچنین آقای افراشته هم در این زمینه حمایت کرد و با گفت‌وگو با ژاله شهیدزاده، نواده شیخ حسین چاهکوتاهی توانستیم این خاندان را راضی کنیم اما متاسفانه اداره‌کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان بوشهر به دلیل نگاه سنتی با خاکسپاری سیدجعفر حمیدی در جوار آرامگاه شیخ حسین چاهکوتاهی خیلی سریع مخالفت کرد که در این زمینه خانم شهیدزاده با نوشتن نامه‌ای به نمایندگی از خاندان چاهکوتاهی مبنی بر رضایت این خاندان از تحقق این کار و ورود استاندار به موضوع و پیگیری خودم با وزرات میراث فرهنگی، بالاخره توانستیم که موافقت این مجموعه را برای خاکسپاری در فرهنگسرای شیخ‌حسین چاهکوتاهی بگیریم.

این چهره فرهنگی ادامه داد: متاسفانه پیش از این، اداره‌کل میراث فرهنگی استان بوشهر حتی از دفن مادر این خاندان که در طی دو سال اخیر درگذشته، مخالفت کرده بود، این در حالی است که در توافق‌نامه‌ای که میان این خاندان و اداره‌کل میراث فرهنگی منعقد شده، قید شده که آن‌ها مجاز به دفن افراد بزرگ خاندان خود در این مجموعه تاریخی هستند.

حق‌شناس تاکید کرد: اصرار ما برای خاکسپاری استاد حمیدی در جوار آتشی و سالار اسلام بر مبنای این رویکرد بود که پای نسل امروز را که کمترین شناخت را از جایگاه شیخ حسین چاهکوتاهی در نهضت جنوب و مبارزات ضداستعماری دارد، به کمک وجود سیدجعفری حمیدی به آرامگاه وی باز کنیم تا مشتاق به شناخت این شخصیت بزرگ تاریخی شود. پیش از این با خاکسپاری آتشی در دوره آقای فروزانی، مدیر وقت میراث فرهنگی استان که انصافاً حمایت خوبی از این کار کرد، چنین تلاشی صورت گرفت، چون در پی این بودیم که ضمن بازنمایی و بازشناسی این چهره مبارز به نسل جوان و آرام گرفتن منوچهر آتشی در مکانی در خور، پاتوقی برای اهالی ادب و فرهنگ بوشهر در این منطقه از شهر فراهم شود.

به عقیده وی، این رویکرد را پیش از این در گفته محمدعلی ندوشن دیده‌ایم که وصیت کرد وقتی مرد او را در دامنه بینالود در پای عطار به خاک بسپارند یا در وصیت محمدرضا شجریان که توصیه کرد او را در پای فردوسی در توس بخوابانند. این توصیه‌ها موید یک نکته مهم است و آن هم این است که این بزرگان خواستند بدین شکل واسطه آشنایی بیش از پیش نسل جوان با گنجینه‌های ادب و معرفت این سرزمین شوند و ما هم با همین رویکرد برای خاکسپاری سیدجعفر حمیدی در جوار سالار اسلام اصرار ورزیدیم.

حق‌شناس سپس به جایگاه سیدجعفر حمیدی در بازشناسی ادبیات بومی بوشهر و ظرفیت‌های منحصربه فرد آن اشاره و تصریح کرد: او با نگارش آثار فاخری چون «فرهنگنامه بوشهر»، «سی بوشهر» و… حق بزرگی بر ادبیات بوشهر دارد. او با سرودن «سی بوشهر» به زبان محلی گام‌های محکمی را برای حفظ این زبان ارزشمند برداشت. خوشبختانه این شعر به دلیل فحوا و محتوایی که دارد جزو پربسامدترین سروده‌های محلی بوشهر شده که از سوی گروه‌های موسیقی خوانده می‌شود.

وی با بیان اینکه سیدجعفر حمیدی یکی از چهره‌های فاخر و سرآمد ادبیات معاصر بود، تصریح کرد: در سال ۹۷ زمانی که ریاست کمیسیون فرهنگی شورای اسلامی شهر تهران را عهده‌دار بودم، با تائید و همراهی شورای اسلامی این شهر، مراسم بزرگداشتی را با حضور خود استاد حمیدی در تهران برگزار کردیم. همچنین با حمایت این شورا کتاب «فرهنگ واژه‌های بوشهری» وی را منتشر کردیم. افزون بر این، یکی از خیابان‌های نزدیک به محل سکونت او را که از شمال به ستارخان، از جنوب به جلال آل‌احمد و از غرب به بزرگراه شهید چمراه راه دارد، با موافقت و مصوبه شورای اسلامی و شهرداری تهران به نام پرفسور سیدجعفر حمیدی مزین کردیم.

حق‌شناس ادامه داد: حمیدی تا قبل از اینکه دچار عارضه سکته شود، فرد فعالی در حوزه ادبیات و بوشهرشناسی بود اما در پی این عارضه در چند سال گذشته به شدت از نظر جسمی رو به تحلیل رفت و خانه‌نشین شد و این وضعیت موجب شد تا آذرماه سال گذشته با برگزاری یک آیین بزرگداشت که به همت نشریه نیم‌روز و انتشارات بامداد نو و همکاری خانه اندیشمندان علوم انسانی جایگاه وی را با حضور خانواده استاد و چهره‌های ملی و جنوبی بار دیگر ادبیات معاصر پاس بداریم که در این آیین مهدی ماحوزی؛ حسینی کازرونی؛ آقای زارع، استاندار بوشهر؛ محمد ولی‌زاده و… به ایراد سخنانی در باب جایگاه پرفسور حمیدی پرداختند.

وی یادآور شد: در این آیین، کتاب «از نزدیک با بندر و دریا» که دربردارنده مقالات وی در خصوص بندر و دریا است و به همت انتشارات بامداد نو سال گذشته منتشر شد، رونمایی شد. این کتاب آخرین اثر مرحوم حمیدی است که راهی بازار کتاب شده است.

به گزارش ایبنا؛ آیین تشییع و خاکسپاری سیدجعفر حمیدی چهارشنبه، سوم اردیبهشت در آرامگاه شیخ حسین چاهکوتاهی در محله امامزاده بوشهر برگزار می‌شود.