آیا سیمان و فولاد مانند خودرو از بورس خارج می‌شوند؟

خلیج فارس:مهرداد بذرپاش و سیداحسان خاندوزی، دو تا از مهمترین وزرای کابینه دولت ابراهیم رییسی از اول مهرماه تا الان بر سر توقف یا ادامه عرضه سیمان و فولاد در بورس کالا مقابل هم قرار گرفته‌اند.

به گزارش«خلیج فارس» به نقل از فرارو؛ عمر دولت سیزدهم از نیمه گذشته اما مهمترین وعده انتخاباتی سیدابراهیم رییسی یعنی ساخت چهار میلیون واحد مسکونی هنوز روی زمین مانده است. بانک‌ها ابتدای سال فشار زیادی را تحمل کردند، چون در ماجرای عقب‌ماندگی دولت از برنامه ساخت چهار میلیون واحد مسکونی به‌عنوان مقصر معرفی شدند. حالا که به شش‌ماه دوم سال رسیده‌ایم، به نظر می‌رسد مقصر تازه‌ای پیدا شده است. وزیر راه‌و‌شهرسازی تیر اول را شلیک کرد و عامل بالا رفتن قیمت مسکن را گرانی مصالح ساختمانی دانست. بعد هم وعده داد موضوع را در جلسه شورایعالی مسکن با حضور شخص رییس‌جمهوی پیگیری کند. اظهارات مهرداد بذرپاش با حمایت رییس کمیسیون عمران مجلس، انبوه‌سازان مسکن و بخشی از تولیدکنندگان سیمان و فولاد روبرو شد، اما خیلی زود جبهه دیگری شکل گرفت که در راس آن وزیر اقتصاد به چشم می‌خورد. سیداحسان خاندوزی، بدون تعارف مخالفت خود را با توقف عرضه بورسی سیمان و فولاد اعلام کرده و سازمان بورس را هم در کنار خود می‌بینید. رییس‌جمهوری در وسط این دوجبهه قرار گرفته و فعلا دستور رسیدگی داده تا کمیته‌ای ویژه ماجرا را بررسی کرده و اعلام نظر کند.

موافقان عرضه سیمان و فولاد از بورس چه می‌گویند؟

عرضه خودرو در بورس، اواخر سال ۱۴۰۱ منتفی شد و سازمان بورس توجه و درآمد این بخش را از دست داد. توقف عرضه سیمان و فولاد در بورس ضربه مهلک دیگری بر پیکره بورس کالا خواهد بود و طبیعی است که بخواهند جلوی آن را بگیرند.

مجید عشقی، رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار برای دفاع از عرضه سیمان و فولاد در بورس به آمار و ارقام متوسل می‌شود: قبل از ورود سیمان به بورس، حدود ۷۰ درصد سیمان کشور توسط تقریبا ۲۰ نفر دادوستد می‌شد، حال هر کسی بخواهد به راحتی می‌تواند، به هر میزان از بورس کالا سیمان بخرد و انحصاری در این زمینه وجود ندارد.

مجید عشقی در گفتگوی دیگری با خبرگزاری ایسنا تاکید کرده بررسی‌های کارشناسی نشان می‌دهد خروج سیمان و فولاد از بورس کالا می‌تواند بازار این محصولات را متلاطم کند. از این رو تصمیمی در این خصوص گرفته نشده و موضوع خروج این محصولات از بورس کالا منتفی است: عده‌ای انتقاداتی به برخی فرآیند‌ها دارند و توصیه کرده‌ایم در جلسات کارشناسی مورد بررسی قرار گرفته و برطرف شود. ایراداتی که مطرح می‌شود بعضا به علت نبود آشنایی این دوستان با مکانیزم‌های بازار سرمایه و بورس کالاست.

مجید عشقی اعتقاد دارد سیمان نیم‌درصد هزینه تمام شده ساخت‌و‌ساز را در بر می‌گیرد و به‌همین دلیل ایده خروج سیمان از بورس به بهانه حل مشکلات مسکن، آدرس غلط دادن است و این کار باعث می‌شود سیمان گران‌تر از نرخ فعلی به‌دست مصرف‌کننده واقعی برسد.

سیداحسان خاندوزی، وزیر اقتصاد هم مخالفت خود را با توقف عرضه سیمان و فولاد در بورس اعلام کرده است: بورس کالا به‌عنوان بستر شفاف نظام توزیع کالا‌های اساسی یا کالا‌های پایه شناخته می‌شود و جزو دستاورد‌هایی است که در پایان دهه‌های ۸۰ و ۹۰ برای عبور از مسیر پر رانت و فساد قبلی پیدا کردیم؛ بنابراین دولت فعلا تصمیمی در این زمینه ندارد و سیمان باید همچنان در بورس عرضه شود.

انجمن صنفی صنعت سیمان و انجمن تولیدکنندگان فولاد در بیانیه‌های جداگانه مخالفتشان را با توقف عرضه در بورس اعلام کردند

گروهی از مقامات صنفی به‌شکل غیرمنتظره‌ای مخالفت ایده توقف عرضه سیمان و فولاد در بورس کالا هستند. مثلا رئیس انجمن صنفی کارفرمایان صنعت سیمان هشدار داد با خروج سیمان و فولاد از بورس، کنترل بازار دوباره دست دلال‌ها خواهد افتاد: ما از تجربه منفی و غلط گذشته به عرضه در بورس کالا رسیدیم که نماد شفافیت است. عرضه در بورس کالا، هم برای مصرف‌کننده واقعی که دنبال خرید سیمان بدون واسطه است و هم برای تولیدکنندگان در فضایی کاملا قابل رصد، روند مناسبی دارد. پیش از این گروهی معدود ۹۰ درصد سیمان شرکت‌ها را خریداری کرده و سپس با احتساب سود در زنجیره عرضه می‌کردند.

انجمن صنفی صنعت سیمان و انجمن تولیدکنندگان فولاد نیز در بیانیه‌های جداگانه مخالفت خود را با توقف عرضه در بورس اعلام کردند. در این بیانیه‌ها علاوه بر مثال‌هایی که درباره روند اشتباه گذشته زده‌اند یک کلمه به کرات خودنمایی می‌کند: «قیمت دستوری».

بیشتر بدانید | محاسبات وزارت راه و شهرسازی نشان می‌دهد اگر تنها ٢٠ هزار تومان از هزینه مصالح مورد نیاز برای ساخت هر مترمربع مسکن نهضت ملی کاهش پیدا کند، در ساخت یک میلیون واحد، حدودا سالی دو هزار میلیارد تومان صرفه‌جویی خواهد شد

مخالفان عرضه سیمان و فولاد در بورس چه می‌گویند؟

مهرداد بذرپاش، مخالف تداوم عرضه سیمان و فولاد در بورس است. به عقیده وزیر راه‌و‌شهرسازی، این کار به گرانی مصالح ساختمانی و در نتیجه رشد قیمت مسکن دامن می‌زند: فولاد در بورس کالا ۴۰ درصد گران‌تر عرضه می‌شود در حالی که وظیفه بورس تنظیم و مدیریت بازار است نه اینکه عامل گرانی مصالح ساختمانی باشد.

بذرپاش سپس چند پرسش مهم مطرح می‌کند: چرا باید سیمان و فولاد با قیمت جهانی در داخل فروخته شود. دلیل افزایش قیمت میلگرد چیست و چرا فولاد از طریق بورس کالا گران‌تر به دست مصرف‌کننده می‌رسد؟

وزیر راه‌وشهرسازی عرضه سیمان و فولاد در بورس را کار غلطی می‌داند و اعتقاد دارد چنانچه بورس به تداوم این کار اصرار دارد باید بپذیرد این محصولات با قیمت پایه عرضه شوند. او در مورد هدف و برنامه وزراتخانه از راه انداختن چنین بحثی گفته: در پروژه‌های نهضت ملی مسکن قیمت زمین را به صفر رسانده‌ایم و با وجود آنکه نمی‌توانیم دستمزد‌ها را کاهش دهیم، اما می‌توانیم در بخش مصالح ساختمانی این کار را انجام دهیم. با خروج خودرو از بورس کالا شاهد اتفاقات خوبی در این بخش بودیم و معتقدم این اتفاق برای سیمان و فولاد هم می‌افتد.

گروهی از مقامات صنفی فعال در حوزه مسکن با مهرداد بذرپاش همسو و هم‌نظر هستند. دبیر کانون سراسری انبوه‌سازان می‌گوید: سرمایه‌گذاران در بورس کالا انتظار دارند به سود‌های بالاتر از سود بانکی دست پیدا کنند و همین علت باعث افزایش قیمت کالا در بورس می‌شود. از زمانی که سیمان و فولاد در بورس کالا عرضه شد، تقریبا هفته‌ای دوبار این کالا‌ها مخصوصا فولاد افزایش قیمت داشته. بورس در عمل کمکی به کنترل قیمت‌ها در بازار مسکن نکرده، چون سازندگان و انبوه‌سازان همچنان مثل قبل نیاز‌های خود را از مصالح‌فروشان سیمان و از بنکداران فولاد تامین می‌کنند. بورس در این فرآیند یک واسطه است که بین تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان حلقه ایجاد کرده است. به‌عنوان بخش خصوصی فعال در حوزه ساخت مسکن دنبال پیوسته کردن زنجیره تولید برای تامین مستقیم مصالح هستیم.

وزیر راه می‌گوید موضع تند و تیزش علیه عرضه فولاد و سیمان در بورس، به‌خاطر قیمت تمام شده طرح نهضت ملی مسکن است

محمدرضا رضایی‌کوچی، رییس کمیسیون عمران مجلس دقیقا به همین مسئله اشاره می‌کند: بورس نتوانسته در کنترل قیمت و توزیع کالا عادلانه نقش آفرینی کند و عاملی برای گرانی کالا بود. در واقع مدیریت بورس ایراد دارد و برخلاف انتظاری که از بورس وجود دارد خود بورس عاملی برای گرانی کالا شده است. در بورس رقابت برای افزایش قیمت‌ها است، نه برای کنترل قیمت و توزیع کالا با قیمت عادلانه. بورس به گونه‌ای است که هر کالایی که امکان افزایش قیمت آن وجود دارد را وارد بورس می‌کنند. در حال حاضر نیز مصالح ساختمانی با قیمت بالاتر از قیمت پایه به دست مصرف‌کننده می‌رسد و همین افزایش قیمت مصالح ساختمانی قیمت تمام شده مسکن را افزایش می‌دهد که این در تضاد با قانون جهش تولید مسکن است. دولت باید سازوکاری تعیین کند که مصالح ساختمانی با قیمت مناسب و عادلانه به دست مصرف‌کننده برسد.

نهضت ملی مسکن؛ کلیدواژه پرتکرار

مهرداد بذرپاش در جلسه رای اعتماد خود که آذرماه ۱۴۰۱، برگزار شد گفت ساخت چهار میلیون مسکن نیازمند دو هزار و ۸۰۰ میلیارد تومان بودجه است که نیمی از بودجه یک‌سال کشور به‌حساب می‌آید. در آن زمان برخی این اظهارات را نشانه بی‌میلی وزیر جدید نسبت به وعده انتخاباتی سیدابراهیم رییسی یا حتی غیرعملی خواندن آن دانستند.

حالا همان وزیر می‌گوید موضع تند و تیزش علیه عرضه فولاد و سیمان در بورس، به‌خاطر قیمت تمام شده واحد‌های طرح نهضت ملی مسکن است: وزارت اقتصاد نباید مخالف بورس کالا باشد، زیرا بورس کالا زیرمجموعه این وزارتخانه است. اگر ایشان موافقت می‌کرد من تعجب می‌کردم، ولی از وزارت اقتصاد توقع داریم درخصوص پیگیری تعهدات نظام بانکی در طرح نهضت ملی مسکن و کاهش قیمت تمام شده مسکن عمل کند. ما اختلافی با هم نداریم و در خصوص کاهش قیمت فولاد و سیمان برای پروژه‌های نهضت ملی مسکن با وزارت صمت مذاکره کرده‌ایم. وزارت صمت مسئول شده فولاد و سیمان را با قیمت مناسب در اختیار کل پروژه نهضت ملی مسکن سراسر کشور قرار دهد. کسانی که سهامداران بورس هستند و افرادی که بورس کالا را تشکیل دادند، میل به کاهش قیمت ندارند و ما نمی‌توانیم سرنوشت مردم را به این مسئله گره بزنیم.

ابوالفضل نوروزی، مدیر کل دفتر اقتصاد مسکن وزرات راه‌و‌شهرسازی موضوع تاثیر مصالح بر قیمت ساخت مسکن را با جزییات بیشتری شرح می‌دهد: حدود ۵٣ درصد هزینه‌ها در ساخت واحد‌ها مربوط به مصالح ساختمانی است بنابراین سهم مصالح ساختمانی در ساخت‌و‌ساز‌ها قابل توجه است. با بررسی قیمت‌های جهانی و منطقه متوجه شدیم محصولی که به دست مصرف‌کننده نهایی می‌رسد، با احتساب مالیات ارزش افزوده و سود خرده‌فروشی، با قیمت جهانی برابر است. به این معنا که شرکت‌های فولاد و سیمان از رانت مواد اولیه و انرژی استفاده می‌کنند، اما محصول نهایی با نرخ جهانی به دست مصرف‌کننده می‌رسد. مشکل بورس کالا این است که تولیدکنندگان نمی‌توانند عرضه مستقیم داشته باشند، در نتیجه یک شرکت واسطه خرید را انجام می‌دهد و تولیدکننده ناچار است از او خرید کند. با توجه به اینکه براساس ماده ١٣ قانون جهش تولید مسکن، قیمت مصالح بر عهده وزارت اقتصاد قرار گرفته، در جلسه شورایعالی مسکن پیشنهاد دادیم وزارت اقتصاد امکان خرید مصالح ارزان را برای سازندگان مسکن ملی فراهم کند.

سیدابراهیم رییسی، چهارم مهرماه امسال دستور تشکیل هیئت‌های کارشناسی برای تحقیق درباره عرضه سیمان و فولاد در بورس کالا را صادر کرد. قرار است این هیات نتیجه بررسی‌های خود را در جهت کاهش قیمت ساخت نهضت ملی مسکن اعلام کند. با این حال بعید است بورس کالا در پوست گردو بماند. به‌خصوص اینکه طرح عرضه خودرو در بورس نیز منتقی شد. وزارت راه‌و‌شهرسازی در صورتی که با تغییر مبنای قیمت‌گذاری موافقت شود یا سازوکار ویژه‌ای برای تامین نیاز‌های طرح نهضت ملی مسکن در نظر بگیرند، اصراری بر خروج سیمان و فولاد از بورس نخواهد داشت.