خلیج فارس:سردار اسماعیل قاآنی و جواد ظریف در مراسم تشییع شهدای اقتدار حضور پیدا کردند.
منبع:برترین‌ها
خلیج فارس:وزیر امور خارجه پیشین، مشکل اصلی امروز را کاستی و نقص شناختی از سوی هر دو طرف دانست و گفت: این شناخت غلط باعث داوری‌های اشتباه و در نتیجه سیاست‌های غلط شده است. این کنفرانس‌ها به فهم بهتر کنش‌های جهانی و نقش هریک از کنشگران کمک خواهد کرد.
به گزارش«خلیج فارس» به نقل از ایرنا؛«محمدجواد ظریف» در «کنفرانس بین‌المللی مطالعات آمریکا و اروپا» گفت: مطالعه اروپا و آمریکا برای ایران مهم است تا رابطه خود را با این دو بازیگر تنظیم کند.
ظریف مشکل اصلی امروز را کاستی و نقص شناختی از سوی هر دو طرف دانست و گفت: این شناخت غلط باعث داوری‌های اشتباه و در نتیجه سیاست‌های غلط شده است. این کنفرانس‌ها به فهم بهتر کنش‌های جهانی و نقش هریک از کنشگران کمک خواهد کرد و از این نظر مهم است و قدردان برگزار کنندگان آن هستم.
قدرت آمریکا به عنوان هژمون بین‌الملل شکست خورده است
وی با اشاره به اینکه معتقدم جهان امروز جهان پساقطبی است و تحولی پس از فروپاشی اتحاد شوروی شروع شد، گفت: برخی شروع جهان جدید را به عنوان پیروزی غرب و لیبرال دموکراسی تصور کردند اما این تصور پیش داورانه است و این فروپاشی شکست شرق بود نه پیروزی غرب. غرب به اشتباه این را پیروزی تلقی کرد و به ویژه آمریکا با استناد به این پیروزی، در نهایت در سیاست نظامی گری شکست خورد. این به معنای این نیست که آمریکا قدرت بزرگی نیست اما قدرت آمریکا به عنوان هژمون بین‌الملل شکست خورده است.
رئیس پیشین وزارت خارجه خارجه تاکید کرد: فروپاشی شوروی شکست شرق بود، نه پیروزی غرب؛ و این دو الزاماً یکی نیستند، چون بازی در دنیا، بازی حاصل‌جمع صفر نیست که شکست یکی، پیروزی دیگری تلقی شود. آمریکا قطعاً شکست خود را پیروزی تصور کرد و تلاش شد این پیروزی نهادینه شود، مخصوصاً از سوی ایالات متحده که با سیاست غلط نظامی‌گری، که در فاصله بین سال ۱۹۹۱ میلادی تا سال ۲۰۰۶ دنبال کرد، یک شکست قابل‌توجه را متحمل شد. خود آمریکا نیز به این شکست در گزارش 《همیلتون》که در سال ۲۰۰۶ به دستور کنگره آمریکا منتشر شد، اعتراف کرد؛ گزارشی که بیان می‌داشت سیاست نظامی‌گری سیاستی نبوده که بتواند آن پیروزی مفروض و موهوم را نهادینه کند و جایگاه آمریکا را به‌عنوان تنها ابرقدرت حفظ کند.
هژمون، نه در سطح جهانی و نه در سطح منطقه‌ای، قابل بازسازی نیست
ظریف با اشاره به اینکه قدرت آمریکا به‌عنوان هژمون بین‌المللی قابل تثبیت نبود، چون اصلاً شرایطی که به فروپاشی شرق انجامید، همان شرایطی بود که دیگر هژمون را برنمی‌تابید، گفت: معتقدم این شرایط ادامه خواهد داشت و هژمون، نه در سطح جهانی و نه در سطح منطقه‌ای، قابل بازسازی نیست. بنابراین هزینه‌هایی که ایالات متحده در این زمینه کرد و هزینه‌هایی که دیگران در سطح منطقه متحمل شدند، همه محکوم به شکست بودند و هستند. لذا با این نگاه، به نظر من بعد از فروپاشی اتحاد شوروی و آغاز جهان پسا جنگ سرد، یک توهم “جهان تک‌قطبی” ایجاد شد و تلاشی برای تقویت این جهان تک‌قطبی از سوی آمریکا و اروپایی‌ها شکل گرفت. در این فضا، اروپایی‌ها تلاش کردند در حوزه‌ای که توان داشتند، با آمریکا رقابت کنند؛ نه در حوزه‌هایی که معتقد بودند آمریکا برتری قطعی دارد. معتقدم تصمیم درستی بود که اروپا، چین و حتی روسیه اتخاذ کردند که وارد رقابت نظامی با آمریکا نشوند، و این را ما کاملاً مشاهده می‌کنیم.
چین با آمریکا در تولید رقابت می‌کند نه در کپی برداری
وی با اشاره به اینکه این به معنای آن نیست که چینی‌ها اصلاً هزینه نظامی نکردند؛ حتماً هزینه کردند، حتی در حدی که بتوانند بالون بفرستند روی ایالات متحده و جاسوسی کنند، گفت: اما وقتی بالون چینی را گرفتند، با آمریکا اعلام جنگ نکرد بلکه اعلام کرد که اشتباه شده و بالون راه خود را گم کرده است! یعنی نخواستند وارد درگیری نظامی با آمریکا شوند. اروپا و حتی روسیه نیز همین‌طور بود؛ روسیه یک دوران طولانی برای همکاری با آمریکا تلاش کرد و حتی می‌خواست عضو ناتو شود اما در دوره بعد، با شکست آن تصور که روسیه می‌تواند همراه آمریکا باشد، مسیر جدیدی آغاز شد.
ظریف با اشاره به اینکه چینی‌ها در این رقابت جدید به‌ترتیب، وارد رقابت تجاری، صنعتی و سپس نوآوری شدند، گفت: امروز، چینی‌ها وارد حوزه نوآوری شده و اعلام می‌کنند که ما در پلتفرم با آمریکا رقابت می‌کنیم؛ نه در حد کپی‌برداری، بلکه در سطح تولید.
وزیر پیشین وزارت امور خارجه با اشاره به اینکه فروپاشی اتحاد شوروی و جهان دوقطبی، بیانگر یک کنش هنجارسازی در دنیاست، گفت: در دهه ۹۰ میلادی به‌محض فروپاشی اتحاد شوروی، کنفرانس‌های بین‌المللی چون آب‌وهوا، حقوق بشر، امنیت اجتماعی، توسعه اجتماعی، محیط‌زیست و توسعه با محوریت اروپایی‌ها و با هدف ایجاد هنجارهایی که عموماً هنجارهای اروپایی بودند. این هنجارها عمدتاً هنجارهایی بودند که توانسته بودند بدون گرفتن حمایت آمریکا، ایجاد و تثبیت شوند.
در سال ۱۹۹۶ که بحث نوشتن اساسنامه دیوان شروع شد، آمریکا کاملاً مخالف بود. ولی اروپایی‌ها با جمع‌آوری اجماع جهان و رفتن سراغ آفریقایی‌ها که از نسل‌کشی نگران بودند، یا آمریکای لاتینی‌ها که با مواد مخدر و تروریسم نگران بودند، توانستند این اجماع را ایجاد کنند و یک جامعه منسجم را در برابر آمریکا و برخی دیگر از کشورهایی که با دیوان مخالف بودند، شکل و دیوان را تشکیل دهند.
وی ادامه داد: با وجود آنکه این دیوان را برخی بی‌فایده می‌دانستند ولی دیوان کیفری بین‌المللی آن‌قدر برای آمریکا مهم بود که با کشورها توافق‌نامه امضا کرد که اگر سرباز آمریکایی را گرفتند، تحویل دیوان ندهند و برای این توافق‌نامه هزینه هم داد، یعنی مجبور شد چیزی به این کشورها بدهد تا امضا کنند.
اروپا از آمریکا در حوزه هنجارسازی شکست خورد
دیپلمات ارشد ایران با اشاره به ورود اروپایی‌ها به صحنه رقابت با آمریکا در حوزه هنجارسازی گفت: هر وقت آمریکا با اروپا در صحنه هنجارسازی رقابت کرد، شکست خورد. از دیوان بین‌المللی کیفری گرفته تا جریان‌های متعدد درباره فلسطین، که متأسفانه الان اروپایی‌ها حتی قدرت خود را هم فراموش به دلیل وابستگی شدید به رژیم صهیونیستی فراموش کرده و باعث شدند قدرت هنجاری اروپا به سمت نابودی برود.
ظریف درباره پرونده و روند برنامه هسته‌ای ایران گفت: تا سال ۲۰۰۵، که رئیس‌جمهور وقت ایران آقای دکتر احمدی‌نژاد آن مسیر را شروع کرد، اروپایی‌ها در برابر آمریکا ایستاده بودند. آمریکا در سال ۲۰۰۴ می‌خواست ایران را از شورای حکام به شورای امنیت ببرد، اما اروپایی‌ها همکاری ایران را می‌خواستند و حتی می‌خواستند پرونده ایران را در شورای حکام ببندند و بنابراین دو گرایش معتبر وجود داشت، و تا زمانی که ما با اروپا کار می‌کردیم و در آن‌سو هم آمریکا در برابر اروپا قرار داشت، یعنی دوره اول بوش پسر، آمریکایی‌ها متوجه شدند که نمی‌توانند بدون اروپا در صحنه جهانی کاری انجام دهند.
ایران در دوره‌های مختلف پلی شد برای ایجاد همراهی بین اروپا و آمریکا
وی با بیان اینکه چندجانبه‌گرایی از اوباما شروع نشد؛ بلکه از دوره دوم بوش پسر شروع شد، گفت: یعنی گزارش بیکر-همیلتون پایه چندجانبه‌گرایی را در آمریکا گذاشت. در دوره اول قضیه هسته‌ای، تا زمانی که اروپایی‌ها با آمریکا همراه نبودند و در برابر آن ایستاده بودند، آمریکا شکست می‌خورد؛ هم در شورای حکام، هم در تلاش‌هایی که گروه چهار کشور همراه (آمریکا، ژاپن، استرالیا، کانادا) تشکیل داده بودند. متأسفانه، ایران در دوره‌های مختلف پلی شد برای ایجاد همراهی بین اروپا و آمریکا؛ حتی در قطعنامه ۵۹۸، در اوج جنگ سرد، این پل را ایجاد کردیم. در قضیه هسته‌ای در سال ۲۰۰۳، این پل را ایجاد کردیم. ما آن موتور را ایجاد کردیم که نه‌تنها اروپا و آمریکا به هم نزدیک شدند، بلکه حتی روسیه و آمریکا هم به هم نزدیک شدند.
توقع راه اندازی اینستکس از اروپا اشتباه بود
ظریف افزود: از سال ۲۰۱۷ و دوره اول آقای ترامپ، دوباره دیدیم اروپایی‌ها در مقابل آمریکایی‌ها در شورای امنیت، ایستادند و شکست خوردند؛ در مجمع عمومی، شکست ۱۱۰ به ۱۰. یعنی سیاست ما خوب بود، نه‌فقط به این معنا که سیاست‌گذاری‌مان خوب بود، بلکه توانسته بودیم بفهمیم اروپایی‌ها چه مزیت نسبی دارند. گرچه اینکه از اروپا توقع داشته باشیم اینستکس راه بیندازد، اشتباه بود، چرا که چنین چیزی برای آنها تعریف‌نشده بود. ما از کشورها می‌خواهیم در حوزه‌ای رقابت کنند که اصلاً برای خود در آن حوزه رقابتی تعریف نکرده‌اند. آمریکا حوزه اقتصاد را تعریف نکرده، امنیت را هم تعریف نکرده است. در موضوع اوکراین که اروپا تا حدود کمی در حوزه امنیت وارد شد، ایالات متحده با قربانی‌کردن اوکراین، اروپا را در برابر روسیه قرار داد؛ و یک‌بار دیگر نیاز امنیتی اروپا به آمریکا را ثابت کرد. لذا اروپا حوزه رقابت با آمریکا را، حوزه هنجار و قواعد تعریف کرده است.
اروپا باید تا ابد نسبت به وقوع هولوکاست شرمسار باشد
وزیر پیشین امور خارجه در ادامه با اشاره به اینکه نقد اول به اروپا خود «کانون‌پنداری هنجاری اروپا» است، گفت: به این معنا که اروپایی‌ها نه‌تنها احساس می‌کنند می‌توانند با اجماع‌سازی، هنجارسازی کنند، بلکه این کار را انجام می‌دهند. به‌عنوان مثال، در پیام‌های می‌گویند: “اگر ما به یهودی‌ها ظلم کرده‌ایم و هولوکاست را ما ایجاد کرده‌ایم، پس ما حق داریم بگوییم که این ظلم چگونه باید جبران شود.” من معتقد نیستم هولوکاست اتفاق نیفتاده است؛ اتفاقاً معتقدم که اتفاق افتاده و معتقدم اروپا باید تا ابد نسبت به آن شرمسار باشد. اما سؤال اینجاست، فلسطین چه ارتباطی با این مسئله دارد؟ مردم فلسطین چه نقشی در آن ظلم داشته‌اند؟ چرا آلمانی‌ها باید هر اقدام رژیم صهیونیستی را تأیید کنند، فقط به‌خاطر احساس شرم از هولوکاست؟ بدترین مواضع نسبت به غزه را آلمان اتخاذ می‌کند. چرا؟ چون از هولوکاست خجالت می‌کشد اما چرا باید تاوان آن را ملت فلسطین بدهد؟
اروپا تصور می‌کند اجازه محاکمه همه را دارد
ظریف ادامه داد: معضل اول در بازی هنجاری اروپا، پندار هنجار بودن خودشان است. احساس می‌کنند که باید برای دیگران دیکته کنند. من این را کاملاً در مذاکرات مشاهده کردم. وقتی ما با اروپایی‌ها وارد گفتگو می‌شدیم، آنها همیشه می‌گفتند: “ما برجام را رعایت کرده‌ایم”، در حالی که آمریکا هنوز از برجام خارج نشده بود.
برای مثال ما با ایرباس قراردادی برای ۵۰۰ هواپیما بستیم و آنها مدام مجبور بودند در متن قرارداد بنویسند: “اگر این‌گونه شد”، “اگر آن‌گونه شد”، “اگر اجازه داده شود”… امضای قرارداد ایرباس برای ۱۱۸ هواپیما هشت ماه طول کشید تا آمریکا اجازه دهد؛ اما قرارداد بوئینگ برای ۸۰ هواپیما، تنها سه ماه زمان برد. یعنی آمریکایی‌ها به ۸۰ هواپیما سریع‌تر اجازه دادند. در واقع اروپایی‌ها مزیت هنجاری خود را به دلیل این پندار که تنها گفتار آنان درست است، از دست دادند. هر وقت ما به آنها می‌گفتیم: “چرا برجام را اجرا نمی‌کنید؟”، ما را محاکمه می‌کردند! گویی فقط اروپا اجازه دارد دیگران را محاکمه کند.
وی ادامه داد: من روز اولی که مذاکرات را آغاز کردیم، وارد شورای امنیت شدم و گفتم: ما تحریم‌های شما را قبول نداریم. وزیر خارجه فرانسه اعتراض کرد، تاکید کردم که نه‌تنها تحریم‌های شما را قبول نداریم، بلکه معتقدیم باید شما محاکمه شوید؛ چون شما بودید که به دشمنان ایران سلاح دادید.
ترامپ متوجه محدودیت های اعمال تحریم شد
دیپلمات ارشد ایران با تاکید بر اینکه همین کانون‌پنداری هنجاری اروپا باعث می‌شود که همان توان هنجاری را نیز از دست بدهند، گفت: همان‌طور که ترامپ هم در نهایت متوجه شد که استفاده بیش‌ازحد آمریکا از قدرت نظامی و مالی، موجب کاهش اثر همان قدرت‌ها می‌شود. یعنی هرچقدر آمریکا بیشتر تحریم اعمال کند، توان تحریمی‌اش کاهش می‌یابد و اروپا هم هرچقدر بیشتر فشار بیاورد با این ادعا که من مرکز هنجار جهان هستم، در واقع، قدرت هنجارسازی‌اش تحلیل می‌رود.
ظریف مخاطره دوم اروپا و آمریکا را درگیری در تغییر واژگان دانست و گفت: در حقوق بین‌الملل ما یک “حقوق بین‌الملل” داریم و یک “نظم بین‌المللی قانون‌محور” (Rule-Based International Order). یعنی یک ساختار مبتنی بر قوانین داریم، نه صرفاً ملاحظات سیاسی. این موضوع را بیش از همه، دوستان روسی ما دریافتند و نسبت به آن بسیار حساس بودند و به ما می‌گفتند: “اروپایی‌ها و آمریکایی‌ها دیگر ‘International Law’، حقوق بین‌الملل را کنار نهاده‌اند.
وی ادامه داد: در واقع این یک دام آمریکایی بود که اروپایی‌ها نیز در آن افتادند. چرا؟ زیرا امروز آقای ترامپ به مرحله نهایی رسیده و می‌گوید: «اصلاً این چیزها اهمیتی ندارد!» البته پیش از ترامپ، جان بولتون نیز این مسئله را بیان کرده بود. بولتون گفته بود: «حقوق بین‌الملل یک ابزار در جعبه ابزار ماست. اگر فایده‌ای نداشته باشد، استفاده نمی‌کنیم.» این یعنی چه؟ یعنی روابط بین‌الملل دیگر نه قانون‌محور است و نه حتی قاعده‌محور. تفاوت میان اینها مهم است. چون حقوق بین‌الملل یک چارچوب پایدار، قدیمی، ثابت و مبتنی بر قواعد مشخص دارد.
نظم مبتنی بر محوریت اروپا پایان یافته است
رئیس پیشین دستگاه دیپلماسی با اشاره به اینکه قاعده‌ی جدیدی که وضع و اتفاقاً امروز اروپا گرفتار شده، همان Rule-Based International Order ترامپ است، گفت: ترامپ می‌گوید باید بر اساس این «قانون» عمل کنیم و نه مقررات WTO مهم است، نه مقررات بین‌المللی، نه قواعد بین‌المللی مهم‌اند، نه قراردادها؛ فقط “قاعده” مهم است. این “قاعده” هم بر اساس قدرت شکل می‌گیرد. تفاوت “قاعده” با رژیم بین‌المللی در این است که رژیم بین‌المللی بر اساس قدرت شکل می‌گیرد، اما فراتر از قدرت پایدار می‌ماند. در حالی‌که قاعده اگر در قالب یک رژیم نباشد، فقط تابع قدرت است. اینجا دقیقاً جایی است که به نظر من، اروپایی‌ها یک اشتباه اساسی مرتکب شدند و با دنباله‌روی از این روند، امکان هنجاری خودشان را از دست دادند و بزرگ‌ترین اشتباه اروپا به نظر من همین بود. دیگر اروپا نمی‌تواند ادعای هنجاری داشته باشد؛ یعنی دیگر کسی در دنیا این ادعا را از آنها نمی‌خرد.
ظریف ادامه داد: از کسانی که از این‌همه جنایت، این‌همه نسل‌کشی، این‌همه کودک‌کشی دفاع کرده‌اند، نمی‌توان انتظار داشت که از حقوق بشر یا قانون حرف بزنند و این مسئله، علاوه بر اینکه از نظر انسانی، اخلاقی و انسانی نادرست است، از منظر معادلات قدرت نیز اشتباه است؛ یعنی اروپا در معادلات قدرت هم ضربه خورد، چون خود را در موقعیتی قرار داد که دیگر نمی‌تواند به گذشته بازگردد. با این همه این به معنای آن نیست که قبلاً اروپا خیلی هنجارمحور بود؛ من همان زمان هم نقدهایی به آن داشتم، اما این تصمیم اخیر، به نظر من، «میخ آخر» بود. به قول آمریکایی‌ها، “میخ بر تابوت” نظم مبتنی بر محوریت اروپاست. دیگر در دنیا رنگی ندارد.
وفاداری در عرصه جهانی معنایی ندارد
وی تاکید کرد: ما در این دنیا باید جایگاه خود را چون منافع خودمان مطرح است، درست تشخیص بدهیم و بفهمیم کجا می‌توانیم با اروپا ارتباط برقرار کنیم. بدون ارتباط نمی‌شود. من کاملاً معتقدم که باید با روسیه و چین رابطه داشته باشیم، اما اگر ما با روسیه رابطه نداشته باشیم، آنها از ما یک‌طرفه امتیاز خواهند گرفت. ما ناگزیریم هم با اروپا و هم با روسیه و چین رابطه داشته باشیم. چون اگر نداشته باشیم، حتی در فرض حل‌شدن مشکلاتمان با اروپا، آنها هم همین رفتار را خواهند کرد.
ظریف گفت: سعودی هم همین کار را کرد و روابط خود را متنوع کرده است. چون عنصر اصلی در جهان این است که وفاداری وجود ندارد. شما فقط با ائتلاف‌های موقتی طرف هستید.
عربستان هم پس از آنکه فهمید چتر حمایتی آمریکا سوراخ است و در واقع اصلاً چتری در کار نیست، این مسیر را در پیش گرفت. چون دوران اتحادهای دائمی به پایان رسیده؛ دوران ائتلاف‌های موقتی و موضوع‌محور است و ما باید این واقعیت را درک کنیم. هیچ‌کس برای ما خودش را نخواهد کشت. هیچ‌کس منافعش را برای ما فدا نخواهد کرد. اگر این واقعیت را بفهمیم، نه از کسی دلخور می‌شویم، و نه خودمان دچار این اشتباه می‌شویم که منافع‌مان را فدای دیگران کنیم.
اولین کنفرانس بین‌المللی مطالعات آمریکا و اروپا روزهای ۱۹ و ۲۰ خرداد با حضور اساتید، اندیشمندان و تحلیلگرانی از ایران کشورهای مختلف برگزار می‌شود. در این نشست تحولات حوزه اروپا و آمریکا و روابط آنها با ایران مورد بررسی قرار می‌گیرد.
خلیج فارس:وزیر خارجه پیشین ایران در مقاله‌ای به مسائل جهان چندقطبی و روابط ایران و همسایگان خود پرداخت.
به گزارش«خلیج فارس» به نقل از ایسنا، «محمد جواد ظریف» وزیر امور خارجه پیشین جمهوری اسلامی ایران در مقاله‌ای با عنوان «نظم پساقطبی» در مجله تخصصی مجمع گفت‌وگوی تهران نوشت: دوران پس از جنگ سرد نوید تحول بنیادینی در واقعیت‌های جهانی را به همراه داشت. تحلیل‌هایی از این دوره، نظیر «برخورد تمدن‌ها» نوشته «ساموئل هانتینگتون» (۱۹۹۶) و «پایان تاریخ» اثر «فرانسیس فوکویاما» (۱۹۹۲)، بازتاب تفسیرهای نظری متفاوتی از تحولات آن دوران هستند. هانتینگتون بر هویت فرهنگی به عنوان محور اصلی منازعات آینده تاکید داشت، در حالی که فوکویاما از پیروزی لیبرال دموکراسی سخن می‌گفت.
فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی موجب شکل‌گیری تصوری از «لحظه تک‌قطبی» شد؛ دوره‌ای که ایالات متحده به عنوان تنها ابرقدرت جهان ظهور کرد. اما این تک‌قطبی بودن، خیالی بیش نبود. پویایی قدرت به تدریج سیال شد و با ظهور بازیگران غیردولتی، نوآوری‌های فناورانه و درهم‌تنیدگی اقتصادی، مدل‌های سنتی دولت‌محور روابط بین‌الملل پیچیده‌تر شدند.
واقع‌گرایان کلاسیکی چون «هانس مورگنتا» و «کنت والتز»، ابعاد مادی و غیرمادی قدرت، از جمله دیپلماسی، روحیه ملی و کیفیت حکمرانی را به رسمیت می‌شناختند. در بستر پساجنگ سرد، این عناصر دگرگون شدند. اگرچه توانمندی‌های نظامی و اقتصادی همچنان مهم هستند، عوامل ناملموسی نظیر قدرت ایده‌ها، نفوذ رسانه‌ها و اجماع‌سازی، برجستگی روزافزونی یافته‌اند.
ظهور شرکت‌های فراملی، سازمان‌های غیردولتی و پلتفرم‌های دیجیتال، انحصار سنتی دولت‌ها بر قدرت را تضعیف کرده است. شرکت‌های فناوری مانند گوگول و متا اکنون تاثیری هم‌سنگ با دولت‌ها دارند و نوآوری‌هایی مانند رمزارزها نظام‌های مالی سنتی را به چالش کشیده‌اند.
دفتر اصلی واگنر در سن‌پترزبورگ
نقش فزاینده بازیگران غیردولتی
مدل وستفالیایی دولت-ملت‌های مستقل که از سال ۱۶۴۸ حاکم بوده، به شدت تحت فشار قرار دارد. جهانی‌شدن مرز میان سیاست داخلی و خارجی را محو کرده است؛ مسائلی چون تغییرات اقلیمی و امنیت سایبری، مرزهای ملی را درمی‌نوردند. مفهوم «جهان پسادولتی» توسط «جیمز روزنو»، گویای کاهش کنترل دولت‌ها بر جریان‌های فرامرزی انسان، سرمایه و اطلاعات است.
شرکت‌های نظامی خصوصی (نظیر گروه واگنر) و افرادی مانند «ادوارد اسنودن» نشان‌دهنده نقش فزاینده بازیگران غیردولتی در حوزه امنیت هستند. این بازیگران، که اغلب خارج از کنترل مستقیم دولت‌ها عمل می‌کنند، سلسله مراتب سنتی قدرت و حکمرانی امنیتی را پیچیده کرده‌اند.
نظم جهانی قرن بیست و یکم قابل طبقه‌بندی ساده نیست. گرچه ایالات متحده همچنان از برتری نظامی برخوردار است، صعود اقتصادی چین و نفوذ هنجاری اتحادیه اروپا، هرگونه ادعای تک‌قطبی ماندگار را بی‌اعتبار کرده‌اند. مدل لایه‌ای قدرت «ایان برمر» که حوزه‌های نظامی (تحت سلطه آمریکا)، اقتصادی (وابستگی متقابل آمریکا و چین) و فناورانه (هدایت شده توسط شرکت‌ها) را تفکیک می‌کند، پیچیدگی فزاینده نظام بین‌الملل را به خوبی نشان می‌دهد.
قدرت‌های منطقه‌ای چون هند و برزیل، و نهادهای جمعی مانند اوپک پلاس، اقتدار متمرکز را بیش از پیش پراکنده کرده‌اند. ائتلاف‌های کنونی عمدتاً مسئله‌محور و سیال هستند؛ چنان‌که خرید همزمان جنگنده‌های F-۳۵ آمریکا و سامانه‌های موشکی S-۴۰۰ روسیه توسط ترکیه نمونه‌ای از این روند است.
جهان از زمان فروپاشی شوروی و پایان جنگ سرد، دستخوش تحولات عظیمی شده است. در دوره گذار، تحولات انباشته شده، بازگشت به نظم قطبی- چه تک‌قطبی، چه دوقطبی یا چند قطبی- را در آینده قابل پیش‌بینی غیرممکن ساخته‌اند. گرچه ایالات متحده تا آینده‌ای قابل پیش‌بینی، همچنان قدرتمندترین نیروی نظامی جهانی باقی خواهد ماند و گرچه مجموع منابع قدرت آن از هر رقیب دیگری بیشتر است، آشکار شده که این کشور – با هزینه‌ای سنگین برای مالیات‌دهندگان خود و جامعه جهانی – نتوانسته سلطه‌ای هژمونیک ایجاد کند و هیچ قدرت دیگری نیز قادر به این کار نخواهد بود.
سامانه اس-۴۰۰ ترکیه
۲ چالش عمده جهان چندقطبی
افزون بر این، اگرچه مجموع قدرت اقتصادی ایالات متحده، چین و اتحادیه اروپا احتمالاً بیش از نیمی از اقتصاد جهانی را شامل می‌شود، ظهور جهان چندقطبی با دو چالش عمده مواجه است: نخست، از سوی دولت‌ها، دوم، از سوی بازیگران غیردولتی. تجربه نشان داده است که دولت‌ها دیگر حاضر به وفاداری کامل به یک قدرت یا بلوک نیستند و بیشتر تمایل به شرکت در ائتلاف‌های موضوع‌محور با قطب‌های ظاهرا متضاد دارند. الگوی تعاملات بیشتر به شبکه‌هایی می‌ماند که گره‌های آن الزاماً مشابه از نظر اندازه نیستند و از انحصار در پیوند با یک گره خاص سر باز می‌زنند.
چالش دوم حتی بنیادی‌تر است و ماهیت دولت‌محور جامعه جهانی را به پرسش می‌گیرد. ظهور لایه‌ای جدید از بازیگران با اهمیت و بُرد جهانی که خارج از کنترل دولت‌ها فعالیت می‌کنند، را نمی‌توان نادیده گرفت. از این رو، ممکن است نظام بین‌الملل پساوستفالیایی، ویژگی محوری بین‌المللی بودن خود – یعنی انحصار دولت‌ها بر قدرت – را از دست داده باشد. آخرین عرصه انحصار دولت‌ها، استفاده سازمان یافته از خشونت در قالب جنگ‌های بین‌المللی بود. اما بازیگران غیردولتی اکنون فراتر از عوامل شناخته شده سنتی (نظیر شرکت‌های فراملی، گروه‌های تروریستی، سازمان‌های جنایتکار، نهادهای مذهبی و ایدئولوژیک فراملی) عمل می‌کنند و شامل شرکت‌های خصوصی نظامی-امنیتی، متخصصان فردی و شرکت‌های کوچک در حوزه هوش مصنوعی می‌شوند که در جنگ‌های سایبری مانند سلاح کشتار جمعی عمل می‌کنند و می‌توانند به تسلیحات هوشمند مرگبارتری مجهز شوند.
دولت‌ها، به ویژه قدرت‌های بزرگ و در رأس آنها ایالات متحده تلاش دارند تا پیشگامان این قلمرو ناشناخته را تحت کنترل حاکمیتی خود درآورند، هرچند نه به خاطر بشریت یا صلح جهانی. با این حال، ماهیت این پدیده از کنترل کامل حاکمیتی می‌گریزد و بدین سان، لایه‌ای جدید از بازیگران جهانی با توانمندی‌های تخریبی فراتر از بسیاری از دولت‌ها پدید آمده‌اند.
مجموع این عوامل ممکن است وضعیت جدیدی در سطح جهانی رقم بزنند که در آن، ظهور نظمی جدید بر پایه قطب‌های سنتی از خاکستر جنگ سرد و تحولات دوره گذار، دستکم در آینده قابل پیش‌بینی، غیرمتحمل باشد. کسانی که به نظم مبتنی بر موازنه قدرت پساوستفالیایی یا نظام‌های قطبی خو گرفته‌اند، ممکن است جهان آینده را آشفته بنامند اما این الزاماً چنین نیست. نظمی جهانی مبتنی بر «پساقطب» شاید در حالی شکل گرفته باشد که جهان همچنان در انتظار ظهور قطب‌های جدید مانده است.
این تحولات انباشته شده، که عمدتاً از فروپاشی نظم بین‌المللی سختگیرانه و سیالیت دوره‌گذار نشأت گرفته‌اند، انسان را به مرکز تحولات جهانی بازگردانده‌اند. این امر قدرتی عظیم و مسئولیتی بزرگ را برای انسان‌ها به همراه دارد که می‌توانند نظم در حال شکل‌گیری پساقطبی را به شبکه‌هایی از دولت‌ها، بازیگران غیردولتی و افراد، هدایت کنند. هرج و مرج لزوماً نتیجه این الگوی جدید تعامل نیست.
مجمع گفت‌وگوی تهران
ائتلاف‌های جدیدی مبتنی بر مسائل مشترک
این تحولات بی‌سابقه جهانی، پیامدهایی ژرف برای منطقه غرب آسیا دارند؛ جایی که هم دولت‌ها و هم بازیگران غیردولتی، همزمان در شکل‌گیری نظم پساقطبی نقش‌آفرین بوده‌اند و از سوی دیگر، بیشترین آسیب‌پذیری را در برابر این تحولات بنزیادین دارند. ایران و همسایگانش در غرب آسیا، بهتر است مدل‌های منسوخ تعاملات مبتنی بر منطق جنگ سرد را کنار بگذارند و ائتلاف‌های جدیدی مبتنی بر مسائل مشترک برای تامین رفاه جمعی منطقه و مردم آن شکل دهند. میانجی‌گری چین میان ایران و عربستان سعودی را می‌توان هم به عنوان نشانه‌ای از الگوی در حال ظهور پساقطبی وفاداری‌های سیال و هم به عنوان الگویی برای همکاری پساقطبی آینده میان ایران و جهان عرب تلقی کرد.
گذار پس از جنگ سرد، به نظمی پساقطبی انجامیده که مشخصه‌اش ساختارهای غیرمتمرکز قدرت، ائتلاف‌های سیال و اهمیت فزاینده بازیگران غیردولتی است. مفاهیم سنتی‌ای چون هژمونی و دوقطبی بودن دیگر قادر به توضیح دینامیک‌های در حال تحول سیاست جهانی نیستند. قدرت اکنون در لایه‌ها و میان بازیگران متعددی پراکنده است و تصور «نظم جهانی واحد» را بی‌اعتبار کرده است. این محیط نوظهور مستلزم راهبردهایی انعطاف‌پذیر است؛ راهبردهایی که به رغم اهمیت مستمر دولت‌ها، انحصار تاثیرگذاری را از آنها سلب شده می‌دانند. آینده از آن کسانی است که قادر به حرکت در این منظومه پیچیده و درهم‌تنیده باشند؛ جایی که فناوری، فرهنگ و اقتصاد به شیوه‌هایی غیرقابل پیش‌بینی به هم گره خورده‌اند.
خلیج فارس:عکس یهویی آذری جهرمی با ظریف، همتی و طیب‌نیا در فضای مجازی وایرال شد.
به گزارش«خلیج فارس» به نقل از برترین‌ها؛وزیر اسبق ارتباطات با انتشار این عکس نوشت: توی عکس قبلی خیلی‌ها گفتین آقای ظریف جاش خالیه، پس حالا دوباره یهویی 🙂
خلیج فارس:قابی از برخورد گرم و صمیمی ظریف با وزیر خارجه طالبان را ببینید.
منبع:رویداد ۲۴
خلیج فارس:گروه «نسل خلیل» به خوانندگی هژیر مهرافروز در تالار وحدت روی صحنه رفت.
به گزارش«خلیج فارس» به نقل از برترین‌ها؛ گروه «نسل خلیل» به خوانندگی هژیر مهرافروز در تالار وحدت روی صحنه رفت. حضور محمدجواد ظریف به همراه همسرش در این کنسرت مورد توجه رسانه‌ها قرار گرفت.
خلیج فارس:وزیر خارجه پیشین ایران با اشاره به پاسخ‌های نظامی ایران به حملات تجاوزکارانه آمریکا و رژیم صهیونیستی، گفت: دوران بزن در رو تمام شده است.
به گزارش«خلیج فارس» به نقل از ایسنا؛«محمد جواد ظریف» وزیر امور خارجه پیشین جمهوری اسلامی ایران روز پنجشنبه و طی سخنانی در «همایش بزرگداشت روز ملی خلیج فارس؛ خلیج فارس در پرتو تحولات منطقه ای و بین‌المللی»، با اشاره به حادثه بندر شهید رجایی اظهار داشت: با خانواده‌های قربانیان این حادثه و مردم هرمزگان، همه ایران همدرد است و تمام ایران عزادار بندرعباس است.
ظریف در ادامه با اشاره به نگاه تهدیدمحور شرایط و ضرورت تبدیل به نگاه فرصت‌محور گفت: تمام حکومت‌های ایران در پی دستیابی به امنیت ایران بودند. ما برای به دست آوردن آنچه در جنگ اول ایران و روس از دست داده بودیم، جنگ دوم را در دوران قاجار شروع کردیم. هدف این بود امنیت ملی ایران تامین شود و سرزمین‌های ازدست‌رفته احیا شود. چون براساس واقع‌بینی نبود، نتیجه این شد که مقدار بیشتری از سرزمین ایران را از دست دادیم.
وی تصریح کرد: هدف در این جنگ‌ها، ترکمانچای یا گلستان، تامین امنیت ملی ایران بود. اشتباهاتی شد اما ترکمانچای به جای اینکه سقوط ایران را ببیند، مرز ایران را جابه‌جا کرد. بد بود اما ابتدای تاریخ، خیلی قبل از آن بود.
ظریف گفت: در دوران پهلوی نیز چنین بود. ابتدا تلاشی که رضاشاه انجام داد تا با عثمانی توافق کند، در چند مرحله شط العرب، آرارات و فیروزه را از دست داد. پهلوی دوم نیز همین تلاش را داشت و از ابتدا سعی کرد آنچه پدرش از دست داد به دست آورد اما آن را در قالب دکترین نیکسون دنبال کرد. یعنی از زمان دکترین نیکسون تا پایان پهلوی مسیر ایجاد تمامیت ارضی کشور را از طریق وابستگی به دست آورد. روش تفاوت داشت اما هدف یک هدف بود.
وی در ادامه گفت: جمهوری اسلامی ایران نیز در راستای همان هدف عمل کرد یعنی ایران خواست بتواند تمامیت ارضی و امنیت ملی کشور را فراهم کند منتهی از مسیر مستقل و درون‌زا. قبلا دیدیم وقتی شاه با مشکلات در برابر انقلاب مواجه شد، نگاهش برون‌نگر بود. در زمان جمهوری اسلامی این نگاه را کنار گذاشتیم و وابستگی به مردم شد. جمهوری اسلامی روش جدیدی را ادامه داد یعنی تامین امنیت ملی ایران، اکنون ۴۰ و چند سال از جمهوری اسلامی ایران گذشت و ما تنها حکومتی بعد از نادرشاه بودیم که یک وجب از خاک ایران را از دست ندادیم.
وزیر امور خارجه پیشین ایران همچنین بیان کرد: جمهوری اسلامی ایران در این شرایط در جنگ یک وجب از خاک کشور را نداد حتی شاه هم بحرین را داد، حتی ما به وضعیتی رسیدیم که آمریکا به ما حمله کرد، شهید سلیمانی را در یک اقدام تروریستی شهید کردند. ما تنها کشوری هستیم که به پایگاه آمریکایی حمله موشکی کردیم. اسرائیل به ما حمله کرد، ما هم کشوری هستیم که اسرائیل را زدیم، به آن‌هایی که می‌گویند ایران ضعیف شده می‌گویم اگر موشک‌های ما به مناطق جمعیتی زده می‌شد، معلوم می‌شد توان ایران چقدر است؛ دوران بزن در رو تمام شده است. ما به توان درون‌زای حفاظت از امنیت ملی رسیدیم. ما حق داشتیم تا به این تعریف نرسیدیم، همه چیز را به چشم تهدید ببینیم.
وی تصریح کرد: برای رسیدن به آنچه امروز داریم هزینه زیادی دادیم. همیشه مدیون شهدا، جانبازان و ایثارگران هستیم و همیشه مدیون امام (ره) و همیشه مدیون مقام معظم رهبری هستیم.
ظریف همچنین در ادامه گفت: مذاکره تهدید نیست، اگر تهدید باشد سعی می کنیم مذاکره را دورتر کنیم، اما وقتی مذاکره فرصت می‌شود، باید این خودباوری را پیدا کنیم و می‌توانیم در مذاکره کاری کنیم که ترامپ بگوید ظریف سر کری کلاه گذاشت؛ این بازی زرگری است.
خلیج فارس:محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه پیشین، با انتشار پستی در صفحه شخصی خود در اینستاگرام خطاب به مردم از همراهی و همدلی خود با آنان خبر داد.
او در این زمینه نوشت:
ما را سری‌ست با تو که گر خلق روزگار دشمن شوند و سر برود هم بر آن سریم
گفتی ز خاک بیشترند اهل عشق من از خاک بیشتر نه که از خاک کمتریم
محمدجواد ظریف ـ ۲۷ فروردین ۱۴۰۴
منبع:فرارو
خلیج فارس:متن پیام مسعود پزشکیان رئیس‌جمهوری به شرح زیر است:
«جناب آقای محمدجواد ظریف
اکنون که مجموعه محدودیت‌ها، امکان بهره‌مندی از دانش و تجربیات جنابعالی که متصف به صفات تدین، وجدان، احساس مسئولیت، غیور و شجاع از سوی مقام معظم رهبری هستید، در مسئولیت معاون راهبردی رئیس‌جمهور را از ما سلب کرده است، مراتب قدرشناسی و سپاس خود را از تلاش‌های صادقانه و مسئولانه جنابعالی ابراز می‌دارم و علاقمندم که همچنان از شایستگی‌های علمی و تجربی شما برادر عزیز بهره‌مند باشم.»
ساعتی پیش از این پیام نیز محسن اسماعیلی با حکم رئیس‌جمهوری به‌عنوان «معاون راهبردی و امور مجلس» منصوب شد.
منبع:فرارو
خلیج فارس:دو ساعت و نیم مذاکره نامه‌ای کردیم. هر بار بوسعیدی می‌رفت، پشت در را صندلی می‌گذاشتیم که یک وقت اینها نیایند تو. این بنده خدا که می‌آمد، چند بار در می‌زد و می‌گفت Abbas it’s me. در را برایش باز می‌کردیم. خلاصه که حسابی مکافات داشتیم.
محسن صالحی‌خواه در فرارو نوشت: به عنوان یک آدم بی‌نمک، زیادی به طنز می‌پردازم. نمی‌دانم چرا. احتمالاً یک مکانیسم دفاعی برای جلوگیری از دچار شدن به اختلالات روانی ناشی از دنیای سیاست در ایران و بعد جهان باشد. من هم که سیاسی‌نویس هستم؛ اصلا بخواهم هم نمی‌توانم درگیری با این دنیای عجیب و غریب را کنار بگذارم. پس ترجیحم این است به خیلی از مسائل بخندم. سیاه‌نمایی نمی‌کنم، ولی اتفاق‌ها را با عینک دودی می‌بینم.
این شماره صفر عینک دودی است. داشتم به به این فکر می‌کردم چه بنویسم که به طور کاملاً اتفاقی نامه‌ای به کلی سرّی از عباس عراقچی خطاب به محمد جواد ظریف به دستم رسید. متن این نامه به طور اختصاصی در ستون عینک دودی منتشر شده و کپی‌رایت آن در اختیار ماست.
جواد جان سلام
امیدوارم حالت خوب باشد. از حال من اگر می‌پرسی، ملالی نیست جز دوری شما. جای شما خالی، تازه از عمان برگشتیم. تو که خودت بهتر می‌دانی ما دیپلمات‌ها به جِت‌لَگ شدن عادت داریم. اما خدا را شکر عمان نزدیک بود. برای همین خوابمان به هم نریخت. خیلی نگران بودم که بازی بارسلونا – لگانس را از دست بدهیم که خدا را شکر پروازمان تاخیر نداشت. البته این که هواپیما اختصاصی بود هم در پریدن به موقع ما بی‌تاثیر نبود.
از خدا که پنهان نیست، از تو چه پنهان جواد جان، کلِ بودن ما در عمان به استرس گذشت. نمی‌دانم جواد لاریجانی را می‌شناسی یا نه. این خیرندیده چند روز پیش آمده بود تلویزیون! نمی‌دانم چرا یک هو گفت این آمریکایی‌های لوس و ننر ممکن است در را باز کنند و بیایند داخل. ما هم که نمی‌خواستیم با اینها چشم تو چشم شویم، یک چشممان به در بود یک چشممان به کاغذی که همتای عمانی می‌برد و می‌آورد. هر وقت بدر البوسعیدی در را باز می‌کرد و می‌آمد توی اتاق، منتظر بودم ویتکاف از پشت او بیرون بپرد! دو ساعت و نیم مذاکره نامه‌ای کردیم. هر بار بوسعیدی می‌رفت، پشت در را صندلی می‌گذاشتیم که یک وقت اینها نیایند تو. این بنده خدا که می‌آمد، چند بار در می‌زد و می‌گفت Abbas it’s me. در را برایش باز می‌کردیم. خلاصه که حسابی مکافات داشتیم. خدا ازت نگذرد جواد! تو نه، تو جواد جانی. آن یکی جواد.
از ویتکاف برایت نگفتم. می‌گویند بنگاه دارد. املاکی است. خرید، فروش، رهن و اجاره. همان چند دقیقه‌ای که موقع رفتن با او رو در رو شدم، وقتی دست دادیم موقع پس کشیدن دستم انگشت‌هایم را شمردم. تو که غریبه نیستی دکتر جان! یکهو همین ویتکاف یک خانه به تو می‌فروشد، جمعه اسباب کشی می‌کنی، وقتی شنبه صبح با صدای جیغ بچه‌های دبستانی از خواب پریدی، می‌فهمی پشت خانه لاکچری که با قیمت مناسب خریدی، دبستان پسرانه بوده. اینها هم که خوش‌انرژی؟! خدا نصیب نکند. البته می‌گویند این بنده خدا در کمیسیون گرفتن منصف است. برویم جلوتر ببینیم چه اتفاقی می‌افتد. تو هم که برگشتی دانشگاه و وقتت آزاد است. اگر دوست داشتی به ما سر بزن.
ای نامه که می‌روی به سویش، از جانب من ببوس رویش.
قربان تو
سیدعباس
پست های جدیدتر